بدعهدی دولت اوباما در قبال برجام / «اینستکس» فقط برای غذا و دارو نیست

به گزارش جام جم آنلاین از مهر، پس از خروج غیر قانونی آمریکا از برجام در اردیبهشت سال جاری، مقامات اروپایی در دیدار با دیپلمات های ایران بارها این موضوع را بیان کردند که با انجام اقداماتی از جمله راه اندازی سازوکار مالی ویژه ای برای دور زدن تحریم های یکجانبه آمریکا علیه ایران موسوم به SPV می توانند منافع ایران را در قالب برجام تامین کنند.

علی رغم اینکه تا کنون ایران به کلیه تعهدات برجامی خود جامه عمل پوشانده، طرف های اروپایی که کماکان در مواضع سیاسی خود از برجام و تداوم همکاری های با ایران حمایت می کنند، به تعهدات خود پایبند نبودند.

امروز با گذشت بیش از هشت ماه از خروج آمریکا از برجام و وعده های مکرر اروپا مبنی بر ایجاد سازوکار مالی SPV به منظور تبادلات اقتصادی و مالی با ایران در دوران تحریم های اعمال شده از سوی آمریکا و بسته شدن کانال های مبادلاتی برای تجارت با ایران، اروپایی ها طرح ضعیف شده ای را نسبت به SPV مطرح کردند که به «اینستکس» موسوم شده است.

سوال اینجاست که آیا سازوکار ارائه شده از سوی اروپا می تواند منافع ایران را تامین کند یا خیر و اینکه با توجه به فشارهای اروپا در اصرار بر مذاکرات منطقه ای و موشکی با ایران که در راستای تامین منافع آمریکا و برخی بازیگران منطقه ای است، ایران چگونه باید با این رویکرد دوگانه اروپا برخورد داشته باشد.

برای بررسی هرچه بهتر عملکرد سازوکار مالی «اینستکس» و آینده روابط ایران با اروپا در شرایط فعلی با توجه به رفتار دوگانه آنها در قبال ایران و عدم انجام تعهدات برجامی آنها، با «بهرام قاسمی» سخنگوی وزارت امور خارجه به گفتگو پرداختیم.

قاسمی در ابتدای این گفتگو به ترفند دولت ترامپ برای خروج از برجام اشاره کرد و گفت: آنها می‌خواستند علیه ما یک اجماع جهانی ایجاد کنند.

سخنگوی وزارت خارجه البته به بدعهدی دولت اوباما در قبال برجام هم اذعان کرد و گفت: دولت اوباما هم در قبال برجام کارشکنی‌ها و بدعهدی‌هایی را انجام داد.

وی در خصوص سازوکار مالی اعلام شده از سوی اروپا موسوم به «اینستکس» بیان کرد: این اقدام یعنی ثبت رسمی موسسه ای که می خواهد این سازو کار را اجرا کند و فعلا از نظر ما نخستین گام اولیه اروپا تلقی می شود. امیدواریم آنها بتوانند هر چه زودتر این ساز و کار را اجرایی کنند.

قاسمی در این گفتگو برخلاف آنچه تاکنون درباره INSTEX مطرح شده است، گفت: اینکه ساز و کار «اینستکس» فقط در خدمت اقلامی شامل دارو و اقلام کشاورزی است، درست نیست زیرا این اقلام جزو موارد تحریمی آمریکا نبود.

وقتی از سخنگوی وزارت امور خارجه درخصوص FATF پرسیدیم او ادعای همیشگی دولتمردان را تکرار کرد و گفت: اکثریت کشورهای جهان این مکانیزم را پذیرفتند و اگر ایران نتواند در این ساز و کار و البته بر اساس مقررات داخلی خود اقدام نکند، نمی تواند بسیاری از مناسبات بازرگانی بین المللی را سامان دهد.

وی در ادامه این گفتگو به سابقه ذهنی منفی که در قبال برخی کشورهای اروپایی در جامعه ایران وجود دارد اشاره کرد و گفت: برخی کشورهای اروپایی در ایران سابقه خوبی ندارند، آنها به شکل‌های مختلف نشان دادند که نمی‌توانند واقعیت‌های ایران را به خوبی درک کنند.

قاسمی همچنین با اشاره به برخی از فشارهای اروپایی‌ها به ایران در قالب مسائل موشکی و منطقه ای، گفت: متأسفانه محافلی در اروپا وجود دارد که برای آنها تحمل ایران مقتدر و مستقل آسان نیست و می خواهند در قالب مسائل موشکی و دفاعی، ایران را تحت فشار قرار دهند تا به زعم خود از قدرت و نفوذ ایران بکاهند و تا می توانند ایران را از خودکفایی دفاعی دور کنند که البته چنین موضوعی هرگز تحقق نخواهد یافت.

وی در پایان این گفتگو خاطرنشان کرد: اگر نگرانی اروپایی ها از افزایش رقابت های تسلیحاتی در منطقه جدی است، باید با دقت بیشتری نسبت به برخی کشورهایی که بودجه های دفاعی کلانی در منطقه دارند، توجه داشته باشند. بودجه دفاعی ایران در منطقه یکی از پایین ترین بودجه های دفاعی و نظامی است، این رویکرد دوگانه اروپا نسبت به ایران و برخی کشورهای منطقه که بودجه‌های سرسام‌آور نظامی دارند، قابل قبول نیست.

متن کامل گفتگو با سخنگوی وزارت امور خارجه به شرح زیر است:

بیش از ۸ ماه از خروج آمریکا از برجام گذشته است، اروپایی ها در مواضع سیاسی خود از برجام و تداوم همکاری های با ایران حمایت کردند اما در عمل تاخیر بسیاری را در آغاز اجرای SPV دارند، این رفتار آنها را چگونه تحلیل می کنید؟

از زمان خروج آمریکا از برجام دو دیدگاه وجود داشت، ۱- خروج ایران از برجام ۲- حفظ برجام به عنوان یک دستاورد بزرگ دیپلماسی بجای تنش، نزاع و درگیری.

آمریکا دچار یک اشتباه راهبردی شد و تصور می‌کرد که ایران نیز از برجام خارج شده و می توانند با خروج ایران و با ایجاد یک اجماع علیه ما، قطعنامه های شورای امنیت را برگردانند. البته قبل از دولت ترامپ هم، ما شاهد کارشکنی‌ها و بدعهدی های دولت آقای اوباما نسبت به برجام بودیم.

ما بر اساس سه اصل عزت، حکمت و مصلحت، هوشمندانه از برجام خارج نشدیم و البته از طرفی هم این خواسته جامعه جهانی بود که همچنان برجام حفظ شود و ایران در این تفاهم بماند. اروپایی ها به جِد خواهان حفظ برجام بودند و دلایل خاص خود را هم داشتند.

مهمترین فاکتوری که می‌تواند برای اروپا در این موضوع مهم باشد و همچنان یکی از مهم‌ترین دلایل حمایت اروپا از برجام هم به حساب می آید ( علاوه بر نگاه امنیتی) این است که اروپا تا پیش از برجام موفقیت شایانی در مسیر همگرایی سیاسی نداشت و می‌خواست برجام را به عنوان یک دستاورد اروپایی در عرصه سیاسی جهانی حفظ کند.

در نهایت اروپا بنا به دلایل متعدد امنیتی، ارتباط با آمریکا و تثبیت جایگاه و استقلال کشور های اروپایی و به طور خاص انگلیس، آلمان و فرانسه، تمام تلاش خود را به کار گرفت تا برجام را حفظ کند.

لذا آنها متعهد شدند کلیه تعهداتی که در قالب برجام به عهده آنهاست بدون حضور آمریکا انجام دهند و از این رو پیشنهاد ایجاد یک سازوکار مالی را مطرح کردند. تصور این بود که کشورهای ۱+۴ می توانند در مدت زمان کوتاهی این سازوکار مالی را شکل دهند و تعهدات خود در قالب برجام را به انجام برسانند، اما علی رغم تمام وعده های اروپا آنها نتوانستند در دوران مورد نظر این ساز و کار را عملیاتی کنند.

نظرتان در خصوص سازوکار مالی اعلام شده از سوی اروپا تحت عنوان «اینستکس»، باتوجه به اینکه اقلام محدودی از جمله مواد دارویی و غذایی را هم مد نظر قرار داده است، چیست؟

این اقدام یعنی ثبت رسمی موسسه ای که می خواهد این سازو کار را اجرا کند و فعلا از نظر ما نخستین گام اولیه اروپا تلقی می شود. امیدواریم آنها بتوانند هر چه زودتر این ساز و کار را اجرایی کنند.

بی شک نباید چنین چیزی که توسط برخی از محافل مطرح شده مبنی بر اینکه این ساز و کار تنها در خدمت اقلام انسان‌دوستانه شامل دارو و اقلام کشاورزی است، درست باشد چرا که دارو و اقلام کشاورزی جزو موارد تحریمی از سوی آمریکا نبودند.

امیدواریم اروپا بتواند با بهره برداری صحیح و مناسب از ظرفیت‌های خود از حیثیت و اعتبار مجموعه کشورهای اروپایی و همچنین ارزش هایی که از آنها سخن می گوید دفاع کند.

اینکه اروپا، الحاق ایران به FATF را به سازوکار مالی «اینستکس» گره زده است چگونه می بینید؟ آیا الحاق ایران به کنوانسیون های FATF اساساً ارتباطی به اروپا می تواند داشته باشد؟

اگر شما بخواهید در جامعه بین المللی و اقتصاد بین المللی با جهان تعامل داشته باشید، یکسری چهارچوب های تعریف شده وجود دارد که می تواند مورد پسند شما باشد یا نباشد، اما ناچار هستید که در نهایت برخی از چهارچوب‌های پذیرفته شده در سیستم اقتصاد مالی و بانکی جهان را بپذیرید.

اکثریت کشورهای جهان این مکانیزم را پذیرفتند و اگر ایران نتواند در این ساز و کار و البته بر اساس مقررات داخلی خود اقدام نکند، نمی تواند بسیاری از مناسبات بازرگانی بین المللی را سامان دهد.

اما اینکه دیگران به عنوان شرط، بخواهند چهارچوب هایی را معین کنند و شما را ملزم به انجام برخی ضوابط که مخالف قوانین و سیاست های کلان کشور است کنند، این نمی تواند قابل قبول باشد.

یک زمانی ممکن است طرف مقابل از شما درخواستی را داشته باشد که بهتر است مقدماتی برای تسهیل شرایط و همکاری ها انجام شود، اما زمانی ممکن است برای شما شرط بگذارند و موضوعی را به شما تحمیل کنند که این شیوه منسوخی است.

به نظر من جامعه جهانی و ملل مختلف امروز از بلوغ و توانمندی فکری لازم برای تعیین سرنوشت خود برخوردار هستند و نباید دیگران در مسائل داخلی سایر کشورها به صورت باید یا نباید دخالت کنند.

هیچ ملتی امروز علاقه مند نیست که دیگران برای آنها چهارچوب‌هایی را مشخص کنند، ما متوجه هستیم که چه الزاماتی برای زیستن در جامعه بین المللی امروز وجود دارد، همه کشورهای جهان این موضوعات را می‌شناسند و آگاهانه رفتار و تصمیمات خود را اتخاذ می‌کنند.

ما شاهد رفتارهای دوگانه ای از سوی اروپا به طور خاص انگلیس، فرانسه و آلمان نسبت به ایران هستیم، این میزان از اختلاف نظر میان کشورهای اروپایی در درون خودشان و از طرفی برخی شکاف های ایجاد شده میان آنها با آمریکا را چگونه ارزیابی می کنید؟

اصولا هیچ دو کشوری در جهان وجود ندارد که به صورت کامل در همه امور یکسان بیاندیشند، یک زمانی است که ما صحبت از ۲ یا ۳ کشور خاص در اروپا را می کنیم که هر کدام پیشینه‌های خود را در روابط با ما دارند و یک زمان هست که صحبت از مجموعه اتحادیه اروپا به عنوان ۲۸ کشور عضو آن می کنیم. ما با بسیاری از کشورهای اروپایی به دلیل همکاری های سیاسی، صنعتی، فرهنگی و اقتصادی که از گذشته تا به امروز داریم، می‌توانیم گفتگوهای خوبی را با یکدیگر داشته باشیم.

برخی کشورهای اروپایی در ایران سابقه خوبی ندارند و در مقاطع مختلف زمانی متاسفانه با آنها با مشکلاتی روبرو بوده ایم، آنها به شکل های مختلف نشان دادند که نمی توانند واقعیت‌های ایران را به خوبی درک کنند.

بنابراین پدیده اختلاف میان کشورها امری طبیعی است و حتی میان کشورهای اروپایی هم نمی‌توانید دو کشور را پیدا کنید که با یکدیگر به طور ۱۰۰درصد اشتراک داشته باشند. شما حتی اگر بین سه کشور اروپایی آلمان، انگلیس و فرانسه هم دقت بیشتری داشته باشد می بینید که چه در خصوص مسائل داخلی خود، چه در مسائل منطقه ای و بین المللی اختلاف دیدگاه هایی را با یکدیگر دارند.

علی رغم تکامل اتحادیه اروپا ما کمتر شاهد همگرایی سیاسی میان کشورهای اروپایی بوده ایم، اما در دیگر حوزها مانند بحث برداشتن مرزها، تعرفه ها، جابه جایی نیروی انسانی و موارد دیگر، آنها گام های بلندی را برداشته اند.

در حوزه همگرایی سیاسی تا حد زیادی مدت‌ها است که این روند متوقف است و آنها نمی‌توانند در قبال موضوعات مختلف به طور یکسان فکر کنند و به صورت جمعی تصمیم گیری کنند. آنها در موضوعاتی به آمریکا نزدیک و در موضوعات دیگری ازسیاست های امریکا فاصله دارند.

به طور مثال در سال ۲۰۰۳ و در حمله آمریکا به عراق ما شاهد شکاف میان برخی کشورهای اروپایی با آمریکا بوده ایم که نسبت به موضوع حمله نظامی آمریکا به عراق کاملا موضعی مخالف داشتند.

شما در موضوع خروج آمریکا از برجام که به عنوان یک نقض عهد بین المللی و نقض قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل به حساب می‌آمد، شاهد بودید که اروپا و آمریکا اختلاف نظر جدی دارند.

ما به دلیل وجود اختلافات تاریخی، فرهنگی و ارزش های حاکم بر جامعه ایرانی و همچنین به دلیل تفاوت های ناشی از جغرافیا و حتی تاریخ و فرهنگ، ارزش های متفاوتی با ارزش های حاکم بر جامعه اروپا داریم، اما نبود اشتراکات در ارزش ها به معنای عدم امکان همکاری یا عدم امکان گفتگو و تعامل تلقی نمی شود، بنابراین باید اختلاف نظر در حوزه های مختلف را پذیرفت.

علیرغم وجود همه اختلاف نظراتی که میان کشورهای مختلف وجود دارد، کشورها با یکدیگر گفتگو می کنند تا در خصوص مسائل مشترک همکاری های لازم را داشته باشند و برای همین است که ما رفت و آمد داریم، گفتگو می‌کنیم تا بر اشتراکات موجود تأکید کنیم و نقاط اختلاف و افتراق را کاهش دهیم که این از خصیصه دیپلماسی و ارتباطات جهان امروز به حساب می آید.

برخی از کشورهای اروپایی همچنان اصرار دارند تا ایران را به بهانه های مختلف موشکی و مسائل منطقه ای تحت فشار قرار دهند، اینکه آنها تلاش می کنند ایران را به عنوان تهدیدی امنیتی تلقی کنند چه تاثیری در آینده روابط با آنها دارد؟

متأسفانه محافلی در اروپا وجود دارد که برای آنها تحمل ایران مقتدر و مستقل آسان نیست و می خواهند در قالب مسائل موشکی و دفاعی، ایران را تحت فشار قرار دهند تا به زعم خود از قدرت و نفوذ ایران بکاهند و تا می توانند ایران را از خودکفایی دفاعی دور کنند که البته چنین موضوعی هرگز تحقق نخواهد یافت.

اگر نگرانی اروپایی ها از افزایش رقابت های تسلیحاتی در منطقه جدی است، باید با دقت بیشتری نسبت به برخی کشورهایی که بودجه های دفاعی کلانی در منطقه دارند، توجه داشته باشند.

بودجه دفاعی ایران در منطقه یکی از پایین ترین بودجه های دفاعی و نظامی است، این رویکرد دوگانه اروپا نسبت به ایران و برخی کشورهای منطقه که بودجه‌های سرسام‌آور نظامی دارند، قابل قبول نیست.

اینکه اروپا بخواهد به برخی از کشورهای منطقه گرانترین و پیشرفته ترین تجهیزات و زاردخانه ها را صادر کند و در خصوص توان دفاعی بومی ایران انتقاد و گلایه داشته باشد باید به آنها یادآوری کرد که فردی همچون صدام بعنوان یک دیکتاتور بی رحم با سلاح های کشورهای اروپایی برای ۸ سال تمام ایران را مورد تهاجم نظامی خود قرار داد و مقصر و مسبب طولانی شدن این تجاوز و جنگ تحمیلی چیزی نیست جز حمایت تسلیحاتی بسیاری از کشور های اروپایی از رژیم وقت عراق.

ما آموخته ایم و به فرزندان خود به خوبی خواهیم آموخت که فریب دیگران را نخورند و اجازه نخواهیم داد که بار دیگر اتفاقی که در دهه ۶۰ برای ایران رخ داد، توسط دیگر بیگانگان تجاوز طلب تکرار شود.

بار دیگر تاکید می کنم که توانمندی نظامی ما کاملا بازدارنده است، تهاجمی نیست و برای دفاع از کیان کشور است و قطعاً به نفع همه کشورهای منطقه هم خواهد بود که ما از توان بازدارنده لازم برخوردار باشیم.