اروپا دنباله‌روی آمریکا

وی به هنگام تمدید برجام هم گفته بود برای رفع معایب برجام با متحدان اروپایی و کنگره آمریکا وارد گفت‌وگو می‌شود. ترامپ هشدار داده بود، چنانچه در عرض چهار ماه آینده اقدامات سختگیرانه تازه‌ای علیه ایران در توافق هسته‌ای گنجانده نشود، آمریکا از برجام خارج خواهد شد. دولت آمریکا خواهان اعمال اصلاحاتی در توافق هسته‌ای با ایران است و این موضوع یکی از اهداف سفر رکس تیلرسون، وزیر خارجه این کشور به اروپا بوده است. این کشور همچنین در تلاش برای تشکیل کارگروهی در زمینه اصلاح برجام شده است و وزیر خارجه آمریکا نیز مدعی توافق با انگلیس بر سر تشکیل این کارگروه شده است. افزایش فشارهای آمریکا بر متحدان اروپایی خود در مورد برجام تا جایی پیش رفته است که این کشور به اروپا هشدار داده بین ماندن در برجام و همراهی با آمریکا یک گزینه را انتخاب کند. مواضع آمریکا در مورد برجام در حالی است که کشورهای اروپایی تاثیر گذار بر برجام در سخن بر لزوم حفظ برجام تاکید می‌کنند اما در عین حال فشارهای غیرهسته‌ای خود را علیه ایران افزایش داده و در زمینه برنامه‌های موشکی جمهوری اسلامی ایران و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران اقدام به بهانه جویی و طرح ادعاهای واهی می‌کنند. از سوی دیگر با توجه به منافع برجام برای اروپا، آنها درصدد حفظ آن نیز هستند و برخی از اروپاییان ایده ارائه امتیازات غیربرجامی به ترامپ را دارند تا به این ترتیب بتوانند برجام را حفظ کنند. ایده‌ای که البته مورد موافقت ایران نیست و در همین راستا عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه چنین ایده‌ای را سیاستی کاملا غلط عنوان کرد و گفت: حتما این سیاست نتیجه معکوس خواهد داشت و ما این را بصراحت به اروپا هم گفته‌ایم.

در ارتباط با عملکرد اروپا در مورد برجام، تصمیم آنها در مقابل هشدار ترامپ مبنی بر انتخاب بین ماندن در برجام و همراهی با آمریکا، همچنین میزان تاثیر اعمال فشارهای غیر هسته‌ای اروپا بر برجام گفت‌وگویی را با محسن جلیلوند کارشناس مسائل بین‌الملل انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.

تحلیل شما از مواضع اخیر اروپا در مورد برجام چیست؟

به نظر می‌رسد اروپا گزینه‌های زیادی در مقابل ترامپ ندارد و ناچار به دنباله روی آمریکا باشد، از این جهت معتقدم اروپا ضمن حفظ چارچوب اصلی برجام در زمینه‌های دیگر از جمله مباحث موشکی، ادعای دخالت‌های منطقه‌ای ایران و حقوق بشر با آمریکا همراهی خواهد کرد و به این ترتیب اروپا مقداری تحریم‌ها و فشارهای خود را بر ایران افزایش خواهد داد. در مقابل آمریکا نیز آنقدر فشارهای برجامی را افزایش خواهد داد تا جمهوری اسلامی ایران از برجام خارج شود.

ارزیابی شما از افزایش فشارهای برجامی آمریکا چیست؟

ترامپ با زیاده‌خواهی‌های خارج از برجام و تحت فشار قرار دادن ایران می‌خواهد به عبارتی توپ را به زمین ایران انداخته و با تحت فشار قرار دادن ایران نقض برجام را از ناحیه کشورمان اعلام کند. به طور کلی در خصوص استراتژی آمریکا می‌توان گفت آمریکا به ظاهر برجام را پاره نخواهد کرد. آمریکایی‌ها درصدد هستند از طرفی پوسته ظاهری برجام را حفظ کرده و از طرف دیگر برجام را از مغز تهی کنند و به عبارتی به ماهیت برجام آسیب برساند. ولی این‌که به صراحت برجام را نقض کنند بعید به نظر می‌رسد. این در حالی است که پوسته ظاهری و بی‌محتوای برجام برای ایران ارزشی نخواهد داشت.

نظر شما در مورد موفقیت یا عدم موفقیت یارکشی آمریکا و تلاش این کشور برای همراه کردن اروپا علیه برجام با توجه به انتشار اخباری مبنی بر اعزام تیم دیپلماتیک به اروپا برای متقاعد کردن آنها به همراهی با واشنگتن در ایران‌ستیزی چیست؟

تاکنون تروئیکای اروپا (انگلیس، فرانسه و آلمان) برجام را بشدت نقض نکرده و از حفظ توافق هسته‌ای دفاع کرده‌ و حتی با تغییر آن مخالفت کرده‌اند ولی با توجه به مواضع اخیر و وابستگی سیستمی اروپا به آمریکا به نظر می‌رسد در صورت ورود جدی آمریکا به مباحث خارج از چارچوب برجام، مواضع اروپا این اندازه محکم و قاطع نخواهد بود و اتحادیه اروپا همنوا با مواضع آمریکا عمل خواهد کرد. بی‌تردید سیستم بانکی اروپایی‌ها وابسته به سیستم بانکی آمریکاست، ممکن است اروپایی‌ها به دلیل منافع و سودی که از معامله با ایران می‌برند ابتدا در مقابل تحریم‌های جدید آمریکا مقاومت‌هایی کنند و برای دستیابی به منافع خود با آمریکا وارد معامله شوند ولی در تحلیل نهایی در خارج از برجام دنباله‌رو آمریکا هستند. همانگونه که تاکنون شاهد بودیم اروپا در چند مورد به علت حفظ منافع خود، تحریم‌ها علیه ایران را دور زده ولی بعد با جریمه آمریکا مواجه شده ‌است. آمریکایی‌ها عموما آنقدر فشار را زیاد و عنکبوتی عمل می‌کنند که در صورت وضع تحریم‌های جدید اروپایی‌ها، با جریمه‌های سخت‌تری مواجه خواهند شد.

فشارهای غیرهسته‌ای اروپا، تا کجا برجام را تحت تاثیر قرار خواهد داد؟

احتمال دارد آنقدر دایره تحریم‌های غیرهسته‌ای را علیه ایران افزایش دهند تا تحریم‌های هسته‌ای نیز لوث شده و حتی روسیه و چین هم توان حفظ برجام را نداشته باشند. احتمالا در کارگروهی که برای اصلاح برجام بین آمریکا و برخی کشورهای اروپایی تشکیل خواهد شد نظر آمریکایی‌ها برتری خواهد داشت.

علی‌رغم حمایت لفظی اروپا از برجام، در عمل به چه میزانی شاهد حمایت‌های اروپا از برجام هستیم؟

از حرف تا عمل فاصله زیاد است. چرا که اروپاییان در صورتی که شاهد افزایش فشارهای آمریکا باشند به سمت آمریکا گرایش خواهند داشت زیرا حاضر به معامله منافع استراتژیک و تاریخی خود با آمریکا نیستند، البته در جهت حفظ منافع خود در برجام تلاش خواهند کرد اما در نهایت به سمت آمریکا خواهند رفت. اروپا خود را مدیون آمریکا می‌داند، چتر امنیتی آمریکا به گونه‌ای بر اروپا گسترده است که آنها ناگزیر از پذیرش خواسته‌های این کشور هستند. با فشار بیشتر آمریکا، مواضع اروپا سست خواهند شد. این در حالی است که به طور کلی در مورد مسائل خارج از چارچوب برجام اروپایی‌ها موضعی مخالف برجام دارند. تا آنجا که می‌توان گفت شاید اروپا برای حفظ برجام روی مواضع خود پافشاری کند ولی خارج از چارچوب برجام دنبال رو آمریکا خواهد بود.