یـاران آنلاین پژوهشگـران

گوگل یکی از پربازدیدترین موتورهای جست‌وجوگر جهان است که به جز امکان جست‌وجوی عمومی در حوزه‌های تخصصی نیز وارد شده است. احتمالا تاکنون امکانات گوگل برای جست‌وجوی تخصصی تصاویر، فایل‌های ویدئویی، اخبار و نقشه را مشاهده کرده‌اید، اما اگر به جست‌وجوی تخصصی‌تر نیاز داشته باشید آیا گوگل می‌تواند راهگشای شما باشد؟

یک مثال ساده

پژوهشگران به‌طور معمول برای مطالعه مستندات علمی حوزه پژوهش خود، در کتابخانه‌ها حاضر شده و مطالعات خود را انجام می‌دهند، اما این روزها روند مطالعات در مورد مستندات علمی کمی تغییر کرده است. وجود فایل‌های مجازی و وبسایت‌های جست‌وجوگر به پژوهشگران کمک کرده تا بدون خروج از خانه هم امکان بررسی پژوهش‌های گذشته و مطالعه مستندات علمی را داشته باشند. فرض کنید یک پژوهشگر قصد دارد در مورد موضوعی خاص (به‌عنوان‌مثال اینترنت اشیاء) در گوگل جست‌وجو کند. با جست‌وجوی عبارت IOT در گوگل تعداد زیادی از سایت‌های نمایه شده در گوگل که مرتبط با اینترنت اشیاء هستند (حدود 98,200,000 مورد) برای او فهرست خواهند شد.

تعداد بالای سایت‌ها می‌تواند نشانه خوبی باشد، اما اگر پژوهشگر قصد انجام یک پژوهش تخصصی در این زمینه را داشته باشد احتمالا این تعداد بالا زیاد به کارش نخواهد آمد. گوگل بخشی برای نمایه‌گذاری مستندات معتبر علمی در نظر گرفته و امکان جست‌وجو روی این اسناد را به پژوهشگران داده است. برای دسترسی به این بخش می‌توانید به آدرس https://scholar.google.com مراجعه کنید. با ورود به این سایت صفحه‌ای شبیه به صفحه جست‌وجوی گوگل در حالت عمومی به شما نمایش داده خواهد شد و با جست‌وجوی عبارت IOT این بار تعداد بسیار کمتری مورد یافت شده (حدود 659,000 مورد) مشاهده می‌کنید. البته این بار شما فقط در بین مستندات معتبر (مقالات، کتب، وبسایت‌های مجلات، وبسایت‌های تخصصی) جست‌وجو کرده‌اید و جست‌وجوی شما تخصصی‌تر صورت گرفته است.

امکانات مناسب برای پژوهشگران

روند جست‌وجو در بخش پژوهشگر گوگل بسیار شبیه به بخش عمومی است، اما امکانات خاصی برای پژوهشگران در نظر گرفته‌شده که برخی از آنها را بررسی خواهیم کرد:

امکان انتخاب سال: یکی از معیارهای مهم در جست‌وجو در منابع تخصصی سال انتشار مستندات است. در بخش پژوهشگر گوگل شما امکان انتخاب سال انتشار مستندات را برای نمایش نتایج دارید. به‌طور معمول گزینه‌هایی برای انتخاب یک سال خاص یا انتخاب یک بازه زمانی مشخص در اختیار شما قرار گرفته است. به‌عنوان مثال می‌توانید مشخص کنید منابعی جست‌وجو شوند که بین سال 2015 تا 2017 فقط در سال 2012 یا تا سال 2018 منتشر
شده‌اند.

امکان جست‌وجو بر اساس نویسنده: در بخش نتایج فهرستی از مستندات معتبر نمایش داده شده است، پایین هر عنوان اسم نویسنده یا نویسندگان منابع نمایش داده شده و با کلیک روی اسامی می‌توان همه مقالاتی را که به نام آن نویسنده نمایه شده‌اند، مشاهده کرد. همچنین این امکان وجود دارد که اسم نویسنده را در بخش جست‌وجو وارد کرده و بر اساس آن جست‌وجو را انجام دهید.

امکان منبع‌دهی استاندارد: یکی از موارد بسیار بااهمیت برای پژوهشگران، منبع‌دهی استاندارد به منابعی است که از آن در پژوهش خود استفاده کرده‌اند. پژوهشگر گوگل به کاربران این امکان را می‌دهد تا درصورتی‌که از منبعی در پژوهش خود استفاده می‌کنند با استفاده از گزینه Cite منبع‌دهی استاندارد را انجام دهند.

فهرست مستنداتی که از این منبع استفاده کرده‌اند: یکی از معیارهای اعتبار مستندات علمی، تعداد مستنداتی است که از این منبع استفاده کرده‌اند. در پایین هر یک از موارد یافت شده در جلوی عبارت Cited by عددی نمایش داده‌شده که نشان‌دهنده تعداد مستنداتی است که این مستند را به‌عنوان منبع خود استفاده کرده‌اند.

مستندات مرتبط: وقتی به‌عنوان پژوهشگر در حال جست‌وجو در مورد یک موضوع خاص هستید، یافتن مستندات مرتبط می‌تواند راهگشا باشد.

پژوهشگر گوگل این امکان را با عنوان Related articles در اختیار پژوهشگران قرار داده است. با کلیک روی این گزینه فهرستی از مرتبط‌ترین مستندات با موضوع جست‌وجو برای شما نمایش داده خواهد شد.

نگارش‌های مختلف مقالات: امکان دیگری که پژوهشگر گوگل در اختیار کاربران خود قرار داده، امکان مشاهده نگارش‌های مختلف یک مستند علمی است. به‌طورمعمول برخی کتاب‌ها، مقالات و دیگر مستندات علمی طی سال‌های مختلف ممکن است ویرایش شده و نگارش جدیدی از آن تهیه و منتشر شود. گوگل تمام این نگارش‌ها را نمایه کرده و درصورتی‌که نگارش دیگری از یک مستند وجود داشته باشد با کلیک روی گزینه All versions می‌توانید به دیگر نگارش‌ها دسترسی داشته باشید.

امکان بارگیری مستقیم: یکی از دغدغه‌های مهم پژوهشگران در زمان جست‌وجو، امکان بارگیری فایل مستندات علمی است. اگر از جست‌وجوگر عمومی گوگل استفاده کنید امکان ذخیره‌سازی مستقیم فایل‌ها وجود ندارد، اما در صورت استفاده از بخش پژوهشگر گوگل در صورت وجود فایل PDF مستندات امکان بارگیری این فایل به‌طور مستقیم برای شما وجود دارد.

امکان ذخیره‌سازی موارد یافت شده: آخرین امکانی که در مورد آن صحبت می‌کنیم با علامت ستاره زیر هر گزینه یافت‌شده نمایش داده‌شده است. درصورتی‌که علاقه‌مند باشید هریک از موارد نمایش داده‌شده را ذخیره کنید تا در جست‌وجوهای بعدی به آن دسترسی داشته باشید، می‌توانید با حساب کاربری گوگل خود وارد شده و روی علامت ستاره کلیک کنید. موارد انتخابی شما در حساب کاربری‌تان ذخیره‌شده و در مراجعه‌های بعدی می‌توانید از آن استفاده کنید

نمونه‌های ایرانی

گوگل قصد دارد تمام مستندات علمی را به همه زبان‌های زنده دنیا نمایه کند، اما هنوز جست‌وجو در بین مستندات علمی به زبان فارسی، نتایج به‌دست‌آمده کاربردی نیست. به همین دلیل و به علت نیاز روزافزون پژوهشگران ایرانی به دسترسی به منابع علمی، نمونه‌های ایرانی در این زمینه طراحی و پیاده‌سازی شده که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی که با آدرس http://sid.ir در دسترس است، یکی از معتبرترین سایت‌های ایرانی در حوزه نمایه‌گذاری مستندات علمی منتشرشده به زبان فارسی و انگلیسی در ایران است. وبسایت پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران که با آدرس https://irandoc.ac.ir در دسترس است، یکی دیگر از سایت‌هایی است که در حوزه نمایه‌گذاری مستندات علمی فعالیت می‌کند. در این وبسایت امکان ثبت مستندات علمی ازجمله پروپوزال‌ها، مقالات و همچنین پایان‌نامه‌ها وجود دارد و کاربران به‌راحتی می‌توانند از طریق این وبسایت به مستندات علمی ثبت‌شده دسترسی داشته باشد. اما نزدیک‌ترین نمونه فارسی به پژوهشگر گوگل، وب‌سایت http:// elmnet.ir است که محیطی شبیه به پژوهشگر گوگل را به کاربران ارائه می‌دهد. این وبسایت با شعار «جویشگر علمی فارسی» در حوزه مستندات علمی فارسی، راه پژوهشگر گوگل را پیش‌گرفته و اکثر امکانات موجود در پژوهشگر در این وب‌سایت نیز قرار دارد.

محسن سمسارپور

ضمیمه کلیک جام‌جم