مشکل مرموز در کنسرت‌های موسیقی

به گزارش جام جم آنلاین، مشکل صدابرداری یکی از عمده‌ترین مشکلات اجراهای زنده موسیقی در ایران است که گاهی سر و صداهای فراوانی به پا می‌کند و با انتقاد گروه‌ها و مخاطبان موسیقی همراه می‌شود. این مشکل گرچه صرفاً به ضعف صدابردارها مرتبط نمی‌شود و مشکلات تجهیزاتی هم در آن دخیل است ولی عمدتاً از توجه نکردن به صدابرداری به عنوان یک فن آکادمیک و یادگیری صرفاً تجربی آن ناشی می‌شود.

آن طور که هنرآنلاین نوشته صدابرداری از جمله فن‌های موسیقی است که کمتر به چشم می‌آید ولی تأثیر به سزایی در مطلوبیت کیفیت صدا دارد. صدابرداری نامطلوب می‌تواند کیفیت اجرای گروه را تحت شعاع قرار بدهد و فضای اجرای برجسته‌ترین گروه‌های موسیقی را هم به شلوغی و بی‌نظمی بکشاند، در حالی‌که صدابرداری حرفه‌ای و مطلوب، قابلیت پوشاندن ضعف‌های جزئی اجرای موسیقی را دارد و به گوش مخاطب کمک می‌کند تا برای شنیدن اجرای خوب موزیسین‌های روی صحنه صبر و تأمل بیشتری داشته باشد.

در کشور ما به واسطه این‌که اجراهای حرفه‌ای موسیقی قدمت زیادی ندارد، صدابرداری کنسرت‌ها هم جوان است و به مرور دارد پیشرفت می‌کند اما شاید سرعت پیشرفت صدابرداری به نسبت سرعت پیشرفت مقوله‌های تنظیم و مهندسی‌ صدا آهسته‌تر باشد. در این سال‌ها اجراهای مختلفی برگزار شده که تماشاگران از کیفیت صدابرداری آن ناراضی بوده‌اند و یا گاهی اوقات صدای خود گروه‌ها هم در می‌آید و به وضعیت صدابرداری سالن‌ها اعتراض می‌کنند.

معمولاً تالارهایی که موسیقی زنده در آن‌ها اجرا می‌شود، گروه‌های صدابرداری متعلق به خودشان را دارند و صدابرداری اکثر اجراهای آن سالن را به عهده می‌گیرند. بعضی از گروه‌های موسیقی هم با یک صدابردار حرفه‌ای متعلق به خودشان کار می‌کنند و در زمان اجرای زنده، صدابردار خود را همراه با تجهیزات متعلق به صدابردار به محل برگزاری کنسرت می‌برند. در این شرایط سالن‌های موسیقی هم ممکن است با صدابردار متعلق به گروه‌ها همکاری کنند و تجهیزات سالن را در اختیار صدابردارها قرار بدهند تا صدابردار مربوطه در عرضه یک صدای مطلوب‌تر‌ به تماشاگران حاضر در سالن موفق عمل کند.

مشکلاتی که در زمینه صدابرداری در سالن‌های موسیقی به وجود می‌آید را به دو شکل می‌توان بررسی کرد. یکی از آن‌ها مشکلات آنی دور از انتظار‌ است که هرازچندگاهی در کنسرت‌های مختلف پیش می‌آید و باعث نگرانی موزیسین‌های روی صحنه و ناراحتی مخاطبان می‌شود. این مشکلات اگر در کوتاه‌ترین زمان ممکن رفع شود، فضای کنسرت را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد ولی اگر در طول کنسرت چند بار تکرار شود و هر بار در اجرا وقفه بیندازند، به کل کنسرت لطمه می‌زند و حتی گروه روی صحنه را هم زیر سؤال می‌برد. البته خیلی وقت‌ها این مشکلات را نمی‌توان از چشم گروه‌ صدابردار دید و نامناسب بودن فضای سالن هم به بروز همچین اشتباهاتی کمک می‌کند ولی در هر صورت باید سعی کرد تعداد این اشتباهات تقلیل یابد.

اما مشکل اصلی صدابرداری در سالن‌ها به ضعف تجهیزات صدابرداری و تخصص صدابردار‌ها بر می‌گردد که شاید این مشکل هیچگاه در طول کنسرت وقفه‌ای ایجاد نکند و حتی مخاطب عام متوجه این ضعف نشود، اما مخاطب حرفه‌ای که شنیدن جزئی‌ترین صداهای موسیقی هم برایش اهمیت دارد را با نارضایتی از سالن خارج می‌کند. به ویژه اگر مخاطب، اجراهای برون‌مرزی هم دیده باشد یا عادت به تماشای کنسرت‌های خارجی داشته باشد، به سهولت متوجه می‌شود که صدابرداری بعضی از سالن‌ها دچار ضعف است و کیفیت مطلوبی ندارد. در این صورت طبیعی است که امکان دارد حتی خوش‌ترین ساز و خوش‌الحان‌ترین آواز هم به شکل نامناسبی به گوش مخاطب برسد و گوش مخاطب را آزار بدهد. از این رو نیاز به حرفه‌ای‌تر شدن فضای صدابرداری در سالن‌های کنسرت موسیقی احساس می‌شود.

صدابرداری یک تخصص است که صدابرداری کنسرت‌ها و اجراهای زنده جزو زیرشاخه‌های آن قلمداد می‌شود. یادگیری صدابرداری کنسرت‌های موسیقی نیاز به آموزش تئوری و همینطور آموزش عملی و کارگاهی دارد و یک صدابردار حرفه‌ای باید دوره‌های آموزشی این تخصص را بگذارند. تعداد فن‌ورزهای حوزه صدابرداری موسیقی در ایران بسیار معدود است و معمولاً آن‌هایی که دوره‌های صدابرداری را آموزش می‌بینند هم در فضاهای دیگری مشغول به کار می‌شوند و به سراغ صدابرداری اجراهای زنده نمی‌روند.

چند آموزشگاه در کشور فعال است که هنرجوها می‌توانند در آن‌ دوره‌های صدابرداری را بگذرانند ولی از آن‌جایی که طول دوره‌ها طولانی و مستلزم هزینه بسیار است، علاقه‌مندان موسیقی به ورود به این حرفه علاقه‌ کمتری نشان می‌دهند و ترجیح‌شان این است که تخصص‌های دیگری مثل نوازندگی، تنظیم یا میکس و مسترینگ را یاد بگیرند که امکان دیده شدن‌شان هم بیشتر است.

از طرفی، یادگیری صدابرداری به سهولت اتفاق نمی‌افتد و هنرجویان این رشته باید مباحث متعددی از جمله تئوری موسیقی، سازشناسی، سبک‌شناسی، هارمونی، نرم‌افزارهای صدابرداری و طراحی صدا، سیگنال پروسسینگ، شناخت افکت‌های صوتی، صدای دیجیتال، استفاده از پلاگین‌ها و افکتهای مختلف و... را بگذارنند که خود همین موضوع هم به ایجاد فاصله بین هنرجوها و فن صدابرداری کنسرت‌های موسیقی دامن می‌زند. البته شاید اگر علاقه‌مندان به موسیقی احساس می‌کردند که حرفه صدابرداری از احترام بیشتری برخوردار است و جامعه موسیقی به آن اهمیت بیشتری می‌دهد، ممکن بود تمام سختی‌های این مسیر را به جان می‌خریدند و به آن ورود می‌کردند اما در حال حاضر صدابرداری زیر پرچم سایر فن‌های موسیقی قرار گرفته و توجه کمتری به آن می‌شود.

همه مشکلاتی که در زمینه آموزش و اعتبار هنری صدابرداری وجود دارد، باعث شده است تعداد صدابردارهای فعال در استودیوها و سالن‌های کنسرت موسیقی چندان زیاد نباشد. در میان همین افراد هم تعداد محدودی هستند که در نگاه موزیسین‌های معتبر کشور مورد وثوق باشند. اکثر این صدابردارها به طور تجربی به حوزه صدابرداری ورود کرده‌اند و دوره‌های صدابرداری را نگذرانده و در مسترکلاس‌های مرتبط با صدابرداری در کنسرت‌ها حضور پیدا نکرده‌اند.

برخورد غیر حرفه‌ای برخی از شرکت‌های واردکننده سیستم‌های صوتی هم به مشکل صدابرداری در کنسرت‌های موسیقی دامن زده است. طبیعی است که نقاشی یک نقاش روی بوم، زیباتر و مطلوب‌تر از نقاشی وی روی کاغذ است و ابزار کار تأثیر مستقیمی در مطلوبیت کیفیت کار دارد. بنابراین تا وقتی تجهیزات به روز و کاملاً استاندارد در اختیار صدابردارهای موسیقی نباشد، نمی‌توان انتظار داشت اتفاق ارزنده‌ای در این زمینه رخ بدهد.

صدابرداری کنسرت‌های موسیقی نیازمند یک نگاه حرفه‌ای همه جانبه است. یعنی در وهله اول باید یک آکادمی مختص صدابرداری وجود داشته باشد تا هنرجوهای مستعد در آن دوره‌های تئوری و کارگاهی صدابرداری را آموزش ببینند و بعد تجهیزات مناسب و استاندارد در اختیار فارغ‌التحصیلان این اکادمی قرار بگیرد تا بتوانند بهترین صدای ممکن را از موسیقی گروه‌های مختلف گرفته و به گوش مخاطبان برسانند. ضمن این‌که تخصصی‌تر شدن فضای سالن‌ها هم به یک صدابرداری با کیفیت‌تر کمک می‌کند و باعث می‌شود اتفاقی که درخور شأن گروه‌های موسیقی و همینطور مخاطبان پر شمار این گروه‌ها است رخ بدهد و اختلالی در زمینه برگزاری کنسرت‌های موسیقی پیش نیاید.