در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
تحلیل عضو ارشد «شورای آتلانتیک» از روند اجرای برجام در گفت‌وگو با «جام‌جم»:
«عملکرد» تجار اروپایی مهم است، نه «حرف» سیاستمداران
گزارش تحلیلی روز گذشته «جام‌جم» به سخنان شنیده نشده‌ای از ترامپ پرداخت و احتمال وجود نوعی هماهنگی و تقسیم کار میان طرف‌های اروپایی برجام و به‌طور خاص فرانسه ، انگلیس و آمریکا را مطرح کرد تا طی آن غرب بتواند ضمن حداکثری کردن بهره اقتصادی خود از بازار ایران در پسابرجام، تهران را وادار به امتیازدهی در حوزه‌های غیرهسته‌ای کند. امری که توجه جدی مقام‌های جمهوری اسلامی به این سناریو و پیش‌بینی راهکارهای مواجهه با آن را ضروری می‌سازد.
در این میان، چیزی که بیش از همه مانع فهم صحیح و توجه به فرضیه مذکور می‌شود، تصویری است که رسانه‌های آمریکایی از او ساخته‌اند؛ تصویر رئیس‌جمهور دیوانه و به قول باربارا اسلاوین، تحلیلگر سیاست خارجی آمریکا در گفت‌وگو با «جام‌جم»، «بی‌رحم» که به‌دور از منطق عمل می‌کند. تصویری که ترامپ نیز از آن استقبال کرده و حتی در موضوع کره‌شمالی از دیپلمات‌های خود خواسته تا با تاکید بر «دیوانگی و بی‌منطقی» او، پیونگ‌یانگ را از پیش‌بینی‌ناپذیری ترامپ بترسانند. خانم اسلاوین، مدیر «ابتکار آینده ایران» در موسسه مطالعاتی «شورای آتلانتیک» آمریکا و از جمله تحلیلگران نزدیک به دموکرات‌هاست که روابط نزدیکی با دولت باراک اوباما داشت و سال‌هاست که درخصوص ایران مطالعه می‌کند. اسلاوین از جمله منتقدان جدی ترامپ است و تمایلی ندارد رئیس‌جمهور کشورش را بازیگری عقلانی محسوب کند. با تمام اینها اسلاوین نیز در گفت‌وگوی مشروحش با «جام‌جم» به نکاتی اشاره کرد که فرضیه مذکور در خصوص ترامپ را تقویت می‌کند. او مذاکره مجدد و «اصلاح» برجام را یکی از گزینه‌های احتمالی کنگره آمریکا برای راضی کردن ترامپ عنوان می‌کند و سپس در پاسخ به جام‌جم در خصوص بی‌معنا شدن برجام در صورت خروج آمریکا از آن و احتمال بالای سوگیری اروپا با آمریکا، اذعان می‌کند که نمی‌توان به مواضع اعلامی رهبران سیاسی اروپا دلخوش بود. اسلاوین می‌گوید: «سوال کلیدی این است که کسب و کارها و تجار اروپایی چه می‌کنند، نه این‌که رهبران اروپایی چه می‌گویند.»
این تحلیلگر آمریکایی البته در ادامه درخصوص احتمال فشار اقتصادی آمریکا به کشورهای اروپایی به منظور توقف روابط اقتصادی‌شان با ایران، بدرستی تاکید می‌کند که شرایط کنونی برجام به منزله «آزمونی برای استقلال کسب و کارهای غربی» است؛ آزمونی که اروپایی‌ها تاکنون از آن سربلند بیرون نیامده‌اند و ایران نیز تجربه خروج شرکت‌های اروپایی در سال‌های بعد از 2009 را فراموش نکرده است.
اسلاوین هرچند از تائید احتمال وجود هماهنگی میان رهبران آمریکا و فرانسه امتناع می‌کند، اما بیانیه کاخ الیزه که بعد از مکالمه تلفنی امانوئل مکرون با رئیس‌جمهور روحانی منتشر شد، حاکی از تلاش دوجانبه رئیس‌جمهور فرانسه برای برآورده کردن انتظارات ترامپ، همزمان با حفظ ایران در برجام است. مکرون اگرچه به ایران اطمینان داده که فرانسه با وجود تهدیدات ترامپ، به تعهداتش تحت برجام پایبند می‌ماند، اما همزمان از لزوم آغاز گفت‌وگوهای تازه با تهران در خصوص برنامه موشکی کشور و همچنین مساله سوریه سخن گفته است؛ موضوعاتی که ترامپ مدت‌هاست، آنها را به عنوان خواسته‌های خود از ایران بیان می‌کند. عصر یکشنبه نیز سران آلمان و انگلیس بعد از گفت‌وگوی تلفنی با یکدیگر، موضع مشابهی را اعلام کردند که ضمن پایبندی به برجام، بر لزوم «هماهنگی جامعه جهانی برای مقابله با فعالیت بی‌ثبات‌ساز ایران در منطقه و یافتن راه‌هایی برای حل نگرانی‌ها در خصوص برنامه موشکی ایران» توافق کرده‌اند.
در ادامه متن گفت‌وگوی «جام‌جم» با باربارا اسلاوین، عضو ارشد موسسه مطالعاتی «شورای آتلانتیک» و نویسنده کتاب «دوستان تلخ، دشمنان صمیمی: ایران، آمریکا و راه پیچیده تقابل» را می‌خوانید.
این اعتقاد وجود دارد اگر ترامپ علیه توافق هسته‌ای با ایران اقدام و تحریم‌های جدیدی علیه تهران وضع کند یا به طور کامل از توافق خارج شود، پیامدهای اقتصادی ناشی از آن برای اروپا موجب بروز تنش میان واشنگتن و بروکسل خواهد شد؛ مگر آن‌که ترامپ راهکاری برای راضی کردن اروپایی‌ها نیز در نظر گرفته باشد. به نظر شما، ترامپ چگونه می‌تواند همزمان با افزایش فشارها بر ایران و تهدید به خروج از برجام، مانع ایجاد تنش در روابط آمریکا و اروپا شود؟
ترامپ نمی‌تواند مانع بروز تنش در روابط آمریکا و اتحادیه اروپایی شود؛ بلکه حتی اقدام او در عدم تائید پایبندی ایران به توافق هسته‌ای و تهدید به پایان دادن به توافق در صورتی که کنگره نتواند اقدامی برای رفع نقص‌های این توافق انجام دهد، تنش‌های میان ایالات متحده و اتحادیه اروپایی را به حدی افزایش خواهد داد که از زمان یورش آمریکا به عراق در سال 2003 تاکنون سابقه نداشته است.
شما از احتمال بروز تنش شدید میان آمریکا و اتحادیه اروپایی گفتید. چنین تنشی چگونه می‌تواند بر امنیت خاورمیانه و نقش غرب در منطقه تاثیر بگذارد؟
در چنین شرایطی، احتمال همکاری اروپایی‌ها با آمریکا در خصوص حل درگیری‌های منطقه‌ای کاهش می‌یابد. این یک فرصت بزرگ برای ایران است تا بین اروپا و آمریکا جدایی بیندازد.
می‌توانید کمی درباره تنش احتمالی در روابط آمریکا و اروپا توضیح دهید و بگویید چه جنبه‌هایی از روابط این دو آسیب‌پذیرتر هستند؟ آیا امکان دارد این تنش تبدیل به نوعی جنگ سرد میان آمریکا و اروپا شود؟
من ایجادیک جنگ سرد میان اروپا و آمریکا را محتمل نمی‌بینم؛ ببینید، روابط بسیار دیرینه امنیتی، اقتصادی و شخصی و انسانی میان این دو وجود دارد. من فکر می‌کنم اروپایی‌ها بهترین تلاش‌شان را انجام می‌دهند تا از [دوران] ترامپ نجات یابند و منتظر به قدرت رسیدن یک رهبر سنتی‌تر و قابل درک‌تر در آمریکا می‌مانند.
چقدر محتمل است کنگره به شیوه‌ای اقدام کند که ترامپ راضی شود؟ اصلا کنگره، احتمالا با کمک دیگر اعضای برجام، تا چه حد می‌تواند به آنچه ترامپ به عنوان نقص‌های توافق هسته‌ای می‌بیند، بپردازد و برای حل آنها اقدام کند؟
پیش‌بینی این مسأله خیلی دشوار است. کنگره برای پرداختن به مسائل دیگری مثل مراقبت‌های بهداشتی نیز بسختی تلاش و تقلا کرده است و هر گونه تغییر در قانون فعلی مرتبط با توافق هسته‌ای ایران نیز نیازمند 60 رای در سنا خواهد بود. درنهایت این مسئولیت ترامپ است و او نمی‌تواند این موضوع را به عنوان مسئولیت کنگره جا بزند.
با این فرضیه موافقید که ترامپ برای راضی نگه داشتن کشورهای اروپایی و به طور خاص فرانسه، انگلیس و آلمان، آنها را وادار به پایان دادن به روابط اقتصادی‌شان با ایران نخواهد کرد تا بتواند به اعمال فشار علیه ایران با هدف اجبار تهران به امتیازدهی در حوزه‌های غیرهسته‌ای ادامه دهد؟
ببینید، اروپا به حق، به خاطر نقشش در شروع مذاکرات با ایران در موضوع هسته‌ای افتخار می‌کند؛ آن هم در زمانی که رئیس‌جهور بوش حاضر نبود بدون پیش‌شرط و به طور مستقیم با ایران گفت‌وگو کند. تجار و کسب و کارهای اروپایی بتازگی روند بازگشت به ایران را آغاز کرده‌اند و نمی‌خواهند قراردادهایی که بسته‌اند به خطر بیفتند. این یک آزمون واقعی برای سنجش تمایل و خواست جامعه جهانی برای ایستادگی در مقابل تهدیدات و ارعاب‌آفرینی ترامپ و همچنین آزمونی برای استقلال کسب و کارهای غربی خواهد بود. امیدوارم ایران همچنان به توافق هسته‌ای پایبند بماند و اروپا و متحدان آمریکا در آسیا نیز اجرای برجام را ادامه دهند.
برخی در ایران معتقدند اگر آمریکا به برجام پایبند نماند، این توافق برای ایران بی‌معنا خواهد شد. این اعتقاد وجود دارد اگر ترامپ هزینه کار با ایران را ـ بخصوص از طریق ابزارهای مالی و بانکی ـ افزایش دهد، اتحادیه اروپایی ایستادن در کنار آمریکا را انتخاب خواهد کرد. اگر آمریکا از توافق خارج شود و جریمه‌های سختی برای کسانی که با ایران وارد تجارت و رابطه اقتصادی می‌شوند، در نظر بگیرد، اروپایی‌ها از لحاظ اقتصادی قادر به تحمل این شرایط و ادامه همکاری با ایران خواهند بود؟
سوال کلیدی این است که کسب و کارها و تجار اروپایی چه می‌کنند، نه این‌که رهبران اروپایی چه می‌گویند، هرچند من معتقدم خشم و عصبانیت زیادی نسبت به ترامپ در اروپا دیده می‌شود و این شانس وجود دارد که کسب و کارهای اروپایی همچنان در بازار ایران باقی بمانند و دولت و رهبری سیاسی‌شان نیز از آنها دفاع کند. البته با وجود تمام چیزهایی که ترامپ روز جمعه گفت، قطعی نیست که کنگره یا ترامپ، تحریم‌های ثانویه را احیا کند.
ما اظهارنظری از ترامپ را دیدیم که کمی بعد از سخنرانی روز جمعه خود در جمع خبرنگاران از گفت‌وگو و هماهنگی با ترزا می و امانوئل مکرون گفت و به آنها اطمینان داد نباید نگران شرایط جدید باشند و تا حدی که می‌توانند از ایران پول بگیرند. آیا این اظهارات به معنای وجود هماهنگی میان ترامپ و مکرون درخصوص توافق هسته‌ای نیست؟
خیلی‌ها در غرب امیدوارند مکرون از رابطه‌اش با ترامپ استفاده کند تا اروپا و آمریکا بر سر نسخه اصلاح‌شده‌ای از برجام توافق کنند و آمریکا را در این توافق حفظ کنند. من بر تاثیرگذاری مکرون و ترزا می [روی ترامپ] حساب نمی‌کنم. ترامپ عاشق آن است که رهبران خارجی به او التماس کنند تا برخی کارها را انجام ندهد و او هم برود و هرطور شده همان کارها را انجام دهد. او فردی بی‌رحم، و نالایق‌ترین رئیس‌جمهور آمریکاست که در طول عمرم دیده‌ام.
برجام یک توافق بسیار مهم و دارای تاکیداتی برای امنیت بین‌الملل است. از سوی دیگر ما شاهد تشدید تلاش‌های عربستان سعودی برای توسعه یک برنامه هسته‌ای هستیم که با توجه به رفتار تجاوزگرایانه این کشور، می‌تواند درنهایت منجر به افزایش بی‌ثباتی در منطقه شود. برجام، در صورتی که حفظ شود، چگونه می‌تواند ساختار آینده قدرت در منطقه و در سطح جهان را شکل دهد؟ آیا این ضرورت برای آمریکا وجود دارد که برنامه هسته‌ای جاه‌طلبانه سعودی را محدود کند؟
من بخوبی از نیات هسته‌ای عربستان سعودی مطلع نیستم، اما صریح بگویم، با توجه به همه چالش‌هایی که سعودی‌ها این روزها با آن مواجه هستند، من چندان نگران این [برنامه هسته‌ای] نخواهم بود.
جوزف نای، مغز متفکر قدرت نرم آمریکا در مقاله‌ای نوشته بود که چالش واقعی ایالات متحده «رشد و ظهور دیگری»است. برخی نظریه‌پردازان مانند «فرید زکریا» هم در آثار خود ازجمله کتاب «جهان پسا آمریکایی» به همین چالش اشاره دارند. با توجه به این دست تحلیل‌ها، فکر می‌کنید آمریکا قادر به غلبه بر چالش‌های قدرت و هژمونی خود خواهد بود یا آمریکای ترامپ، درک درستی از چنین چالش‌هایی ندارد؟
خیلی پیشتر از ترامپ، کشورهای دیگر مثل چین در حال افزایش قدرت اقتصادی و ژئواستراتژیک خود بودند. ترامپ با بی‌اعتنایی و حمله به پیمان‌های بین‌المللی و توافق‌های دیگری مثل توافق پاریس، پیمان تجاری اقیانوس آرام (TPP) و اکنون برجام، این فرآیند را تسریع کرده است. او آمریکا را «دوباره با عظمت» نمی‌کند. او نقش بین‌المللی ما را تقلیل می‌دهد و جانشینان او باید کارهای زیادی به منظور بازیابی رهبری آمریکا انجام دهند.
گفت‌وگو از سید مجتبی موسوی
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
تلاش برای ایجاد شکاف بین ایران و کشورهای منطقه
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
ابزارهای آمریکا در منطقه
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
نژادپرستان همچنان گرفتار خطای محاسباتی
گفت و گو
بهتاش فریبا در گفت‌وگو با جام‌جم:
منتظر بازگشت استقلال باشید
رضا کوچک زاده تهمتن، مدیر رادیو مقاومت در گفت گو با "جام جم"
آوای مقاومت علیه خط دشمن
اسماعیل حلالی در گفت‌وگو با جام‌جم: