دنیای چوب و گوگردی مرد کبریتی

در حقیقت آنها به دنیای فرهنگ و هنر نوروگرما می‌بخشند. در این زمینه با مجموعه‌دار کبریت آقای مهدی غیاث، مهندس متالورژی به صحبت می‌نشینیم او راه‌اندازی انجمن مجموعه‌داران کبریت، راه‌اندازی وبلاگ تخصصی کبریت، تهیه خبرنامه، مشارکت در تهیه دو جلد کتاب مربوط به کبریت را درکارنامه مجموعه‌داری‌اش دارد. غیاث حالا 10 هزار قوطی کبریت دارد که در هر کدام از 40 تا 1000 چوب کبریت وجود دارد، اما خودش می‌گوید تعداد کبریت‌ها مهم نیست و راز کلکسیون کبریت در جعبه‌های آن است.

هرگاه صحبت از کلکسیون به میان می‌آید، به یاد تمبر و سکه و اسکناس می‌افتیم و کمتر کسی به کبریت فکر می‌کند. چه شد که سراغ مجموعه کبریت رفتید؟

من از کودکی به مجموعه‌داری علاقه داشتم و در همان دوران با امکانات محدود، جعبه‌های دارو را جمع می‌کردم و با آنها کاردستی درست می‌کردم. خیلی زود با کبریت آشنا شدم و همان زمان دریافتم در این نوع مجموعه تنوع بسیار وسیع است. کبریت پرتنوع‌ترین آیتم کلکسیون‌داری است. تنوع طرح، سایز، جنس و ابعادش من را به خود جذب کرد. من در مجموعه خودم بالغ بر 150 سایز مختلف کبریت جمع‌آوری کرده‌ام.

راجع به این تنوع کمی توضیح دهید.

کبریت در دو شکل boxmatch و bookmatch پیدا می‌شود. boxmatch همین قوطی کبریت‌های معمولی است که به شکل جعبه است. bookmatch مانند کتابچه‌ای کوچک باز می‌شود و کبریت‌ها داخل آن قراردارند. باید کبریت‌ها را از داخل آن بکنید. قوطی کبریت‌ها در شکل مکعب مربع، مکعب مستطیل، هرمی شکل، استوانه یا حتی شکل‌های دیگر هستند. قوطی کبریت‌ها گاهی مقوایی و گاهی هم فلزی و پلاستیکی هستند. ما حتی چوب کبریت‌هایی داریم که از جنس پلاستیک ساخته شده‌اند.

طرح روی جلد قوطی کبریت هم تنوع فراوانی دارد.

بله. طرح جلد قوطی کبریت‌ها برای خود دنیایی دارد. طرح گل و گیاه، مناظر، ساختمان‌ها، عمارت‌های تاریخی، شخصیت‌های مهم، کشتی، هواپیما، انواع اشیا و هر طرح دیگری که به ذهنتان برسد، ‌روی قوطی کبریت‌ها دیده می‌شود.

تمبر و سکه و اسکناس را در آلبوم نگه می‌دارند، شما کبریت را چگونه نگهداری می‌کنید؟

این هم از امتیازات کبریت است. کبریت چون سه‌بعدی است می‌تواند در چیدمان‌های مختلف به عرضه نمایش درآید. من در برخی نمایشگاه‌ها که کبریت‌هایم را برای نمایش گذاشتم، تعدادی از آنها را با چیدمان افقی، بعضی دیگر را به صورت تابلوی عمودی و تعداد دیگر را با چیدمان متنوع‌تر عرضه کردم.

از چه سالی شروع به جمع‌آوری کردید؟

من از سال 55 شروع به جمع‌آوری کبریت کردم. آن زمان کبریت‌های ژاپنی آمده بود که طرح روی جلد آن سه‌بعدی بود و می‌توانستیم آن را جابه‌جا کنیم. مانند کارت پستال‌های سه‌بعدی یا کتاب‌های سه‌بعدی که طرح آنها قابل تغییردادن است، طرح روی جلد این کبریتها هم جابه‌جا می‌شود. من از این حالت خیلی خوشم آمد و همین سرآغاز مجموعه‌داری من بود.

قوطی کبریت‌هایتان را چگونه نگهداری می‌کنید؟ آیا چوب کبریت‌ها را هم داخل آن می‌گذارید یا قوطی کبریت‌های خالی را جمع‌آوری می‌کنید؟

مجموعه‌داران خارجی معمولا فقط جعبه خالی یا حتی فقط جلد را نگه می‌دارند، اما ایرانی‌ها ترجیح می‌دهند قوطی کبریت را به طور کامل همراه کبریت‌ها جمع ‌کنند. در مجموعه من قوطی‌ها به همراه کبریت هستند.

گوگرد سر کبریت خطر ندارد؟ نگران نیستید که ناگهان آتش بگیرد؟

از سال 1885 تاکنون کبریت به صورت بی‌خطر تولید شده است. این گونه کبریت‌ها هیچ خطری ندارند و فقط با ساییده شدن روی یک سطح فسفری روشن می‌شوند. به همین دلیل نگهداری آن کار مشکلی نیست. قوطی کبریت باید دور از نور خورشید، گرمای شدید و رطوبت نگهداری شود. کبریت نباید در معرض حرارت باشد. اگر این نکات رعایت شود نگه داشتن قوطی کبریت به همراه چوب کبریت‌های داخلش مشکلی ایجاد نخواهدکرد. من با مجموعه‌داران ایرانی و خارجی فراوانی در ارتباطم. تاکنون نشنیده‌ام که برای هیچ‌کدام آتش‌سوزی رخ داده باشد.

هزینه جمع کردن کلکسیون کبریت چه اندازه است؟ آیا فقط ثروتمندان می‌توانند سراغ آن بروند یا با بودجه‌های معمولی هم تناسب دارد؟

این هم از آن زمینه‌های پرتنوع مجموعه‌داری است. قیمت کبریت‌ها با هم تفاوت زیادی دارد. من در سال 55 کبریت به قیمت یک ریال خریدم که چندسال بعد حداکثر به سه ریال افزایش قیمت پیداکرد. از آن طرف پیش آمده که برای یک قوطی کبریت صد هزار تومان هم هزینه کرده‌ام. البته چنین مواردی کمتر پیش می‌آید. به طور کلی مجموعه‌داری مستلزم صرف هزینه، وقت و انرژی است. گاهی پیش می‌آید که ما مجبوریم برای تهیه یک مجموعه کبریت بسیار عالی و ارزشمند سفر طولانی داشته باشیم. من خودم برای تهیه یک مجموعه کبریت زیبا که پک 40 تایی بود، به تبریز سفرکردم. یک بار هم به من آدرس نادرشاه مشهد را دادند و من برای تهیه یک مجموعه به آنجا رفتم. در تهران هم زیاد پیش آمده که برای تهیه مجموعه یا بازدید از آن، ترافیک سنگینی را پشت‌سر گذاشته و به دنبال مجموعه موردنظر گشته‌ام.

گاهی می‌بینیم‌ که روی قوطی کبریت تبلیغات هم چاپ می‌شود. آیا شما چنین مواردی را هم جمع‌آوری می‌کنید؟

بله. کبریت تبلیغاتی هم در مجموعه من هست. شاید این را پیشتر نمی‌دانستید، اما اواخر قرن نوزدهم پیش از رواج رادیو از کبریت برای تبلیغات استفاده فراوانی شده است. برند کارخانه‌ها و اختراعات جدید از طریق همین کبریت‌ها تبلیغ می‌شد. تبلیغ از طریق کبریت همچنان رایج است. مشتری هر بار که یک چوب‌کبریت از قوطی درمی‌آورد، نگاهش به جلد آن می‌افتد و تبلیغ برای او تکرار می‌شود. به همین دلیل برد تبلیغاتی کبریت بسیار بالاست.

وابستگی عاطفی‌تان نسبت به مجموعه‌تان چگونه است؟

مجموعه‌داری کار پیچیده و سنگینی است. ما برای شکل دادن و توسعه کلکسیون خود موارد موردنظر را شناسایی و تهیه می‌کنیم. سپس آنها را دسته‌بندی و به نحو احسن نگهداری می‌کنیم. هرازگاهی مجموعه خود را به معرض نمایش درمی‌آوریم و همیشه درفکر کامل‌ترکردن و توسعه دادن آن هستیم. طبیعی است که نسبت به آن احساس عمیقی پیدا می‌کنیم. من هرگز در شرایط سخت مالی به فکر فروش مجموعه نمی‌افتم زیرا از صمیم قلب به آن تعلق خاطر دارم.

چگونه نمایشگاه برگزار می‌کنید؟

در این زمینه موزه‌ها و سازمان‌ها همکاری چندانی با ما نمی‌کنند و این برای ما معضلی بزرگ است، اما خوشبختانه من تاکنون چند بار موفق شده‌ام کبریت‌های خود را به عرضه نمایش درآورم. دوبار در کاخ نیاوران، یک بار در کاخ سعدآباد، یک بار هم در یک گالری خصوصی. خودمان از طرق مختلف به دوستان علاقه‌مند اطلاع‌رسانی می‌کنیم و آنها هم استقبال گرمی به عمل می‌آورند.

نظر خانواده‌تان راجع به این کار چیست؟ آنها اعتراضی ندارند؟

خوب مجموعه‌داری لطف و لذت‌های فراوانی دارد، اما حقیقت این است که یک مجموعه‌دار زمان و انرژی فراوانی را صرف مجموعه خود می‌کند و به همین دلیل معمولا خانواده‌ها ناراضی‌اند. البته من همیشه سعی می‌کنم در این زمینه تعادل را رعایت کنم تا مشکلی پیش نیاید.

آیا فکر کرده‌اید مجموعه‌تان بعد از شما به چه کسی برسد؟

تصمیم ما این است که یک موزه تخصصی کبریت راه‌اندازی کنیم، البته هنوز تلاش ما جواب نداده، موزه تخصصی و نمایشگاه دائمی از اهداف من است.

رابطه شما با دیگر مجموعه‌داران کبریت چگونه است؟

این مساله عاملی قوی برای ایجاد پیوند عاطفی بین ماست. دو نفر هنگامی می‌توانند با هم دوست شوند که وجوه مشترکی بین آنها وجود داشته باشد. حس عمیقی که هر یک از ما به مجموعه کبریت داریم، خود به خود باعث نزدیک شدن ما به یکدیگر است. من و دیگر مجموعه‌داران کبریت با هم رابطه‌ای برادرانه داریم.

به فکر بیمه مجموعه خود هستید؟

خیلی دوست دارم آن را بیمه کنم، اما ارزشگذاری آن مشکل است و کارشناسی وجود ندارد که قیمت آنها را بدرستی تعیین کند. هنوز موفق به بیمه نشده‌ام، اما به فکر بیمه آتش سوزی آن هستم.

آیا برای توسعه مجموعه خود به خارج هم سفر کرده اید؟

بله. سال 91 از موزه کبریت در استکهلم سوئد بازدید کردم. همچنین یک بار به انگلیس رفتم. ازطریق اینترنت هم با افراد خارجی فراوانی در ارتباطم. گاهی ما برای آنها کبریت‌های ایرانی می‌فرستیم و البته آنها در پاسخ برای ما کبریت‌های سرزمین خود را می‌فرستند.

اگر این کلکسیون را نداشتید زندگی‌تان چگونه بود؟

حقیقتا نمی‌توانم زندگی بدون کلکسیون را تصور کنم. این کار لذتبخش بیشتر خلأهای روحی من را پر می‌کند و شرایط آرام و لطیفی برای من رقم می‌زند. مجموعه‌داری، باعث استرس‌زدایی است. شب‌ها که خسته از محیط شلوغ کاری به خانه بازمی‌گردم، با نگاه به مجموعه و دسته‌بندی آن، جان دوباره پیدا می‌کنم. این کار شیرین است و من خیلی خوشحالم در مسیر مجموعه‌داری قرارگرفتم.

لیلا رعیت