گزارش‌هایی ناسازگار با واقعیت

طبعا اگر بخواهیم به عدد و رقم‌ها و آمارهای ارائه‌شده بسنده کنیم، برای همه دولت‌ها توفیقات بزرگ و چشمگیری را شاهدیم که با واقعیات بیرونی و مشاهدات عینی کارشناسان و مسائلی که دست‌اندرکاران حوزه‌های مختلف با آن دست به گریبانند، سازگار نیست.

واقعیات حوزه نشر در ایام پس از پیروزی انقلاب نشان می‌دهد، رشد چشمگیر در تعداد عناوین کتاب، مولفان و مترجمان آثار، مراکز نشر کتاب، کتابخانه‌ها و تعداد کتاب‌های موجود در کتابخانه‌ها به وجود آمده است، اما افت و خیزهای بسیاری طی سال‌های گذشته در این زمینه وجود داشته است. گاه شاهد جهش‌های ناگهانی واقعی و گاهی شاهد افت و نزول همین موارد بوده‌ایم.

در کنار این نقاط مثبت و برجسته برخی ضعف‌ها و کاستی‌ها هم وجود داشته که تقریبا همیشه شاهد آن بوده‌ایم و فکر و تدبیری هم برای آن نشده است. مثلا همیشه صحبت از خودکفایی در زمینه کاغذ شده ولی کمتر شاهد اقدامات عملی بوده‌ایم.

با وجود فراوانی برخی مواد اولیه مورد نیاز برای تولید کاغذ با کیفیت متوسط و معمولی از این امر به نحو مطلوب استفاده نکرده‌ایم (تفاله نیشکر باگاس و نظایر) یا افت تیراژ کتاب‌ها که مشاهدات عینی، حکایت از سرعت گرفتن آن در چند سال اخیر دارد و اخیرا شاهد رشد پدیده چاپ کتاب به عدد انگشتان دست یا چند ده شماره‌ای هستیم (اگرچه ممکن است تیراژهای کمی بالاتر در شناسنامه آثار ذکر شده باشد).

در مجموع به نظر می‌رسد اقدام خاصی در باره مشکلات بنیادین و مسائل اساسی حوزه نشر (کاغذ، شمارگان، مکان‌های عرضه کتاب و کتابفروشی ها، حمایت از پدیدآورندگان آثار، تامین امنیت شغلی و پشتیبانی از سرمایه‌گذاران در حوزه نشر) صورت نگرفته است.

یکی از نکات اصلی حوزه فرهنگ که نباید از آن غفلت کرد، تذکرات مکرر رهبر معظم انقلاب است که ظاهرا وقتی از حصول نتیجه ناامید شده‌اند، بحث آتش به اختیار را در این حوزه مطرح کرده‌اند. با توجه به گزارش‌های عادی و محرمانه‌ای که در اختیار ایشان قرار می‌گیرد و با اشراف کاملی که بر همه جوانب موضوع دارند، پیام‌های بسیاری در دل طرح آتش به اختیار نهفته است.

از جمله آن که فارغ از کمیت اقدامات، کیفیت و محتوای آنها نیز اهمیت بسیار دارد. چه بسا در مواردی افزایش کمی آمار (که البته در حوزه کتاب همین رشد کمی هم عموما وجود ندارد) را نتوانیم به عنوان یک شاخص رشد محسوب کنیم، زیرا ارزیابی کمی و کیفی باید توام با هم مد نظر قرار گیرد.

دکتر محسن پرویز - کارشناس فرهنگی و استاد دانشگاه