افشای DNA ؛ کابوس جدید در شبکه‌های اجتماعی

علم شجره‌نامه‌شناسی در این سال‌ها پیشرفت زیادی کرده است. بسیاری از تاریخ‌دانان و شجره‌نامه‌‌شناسان آماتور از سراسر جهان، روابط نسلی و ازدواج را گردآوری کرده و مدام به قوت و استحکام منابع این علم می‌افزایند. مقدار منابع اطلاعاتی DNA آنها نیز روز به روز بیشتر می‌شود و رابطه‌های کشف شده را ثابت می‌کند. ماجرا تا جایی پیش رفته که مدیرعامل Ancestry.com می‌گوید در آینده‌ای نزدیک خواهند توانست براساس اطلاعات مربوط به شجره‌نامه خانوادگی افراد، وضع سلامت و آسیب‌پذیری‌شان را در برابر برخی بیماری‌ها به آنها اطلاع بدهند.

آمار مدخل‌های پایگاه داده‌ای DNA این شرکت، 800 هزار مورد را هم رد کرده و بسرعت در حال نزدیک شدن به رکورد 900 هزار مدخلِ شرکت 23AndMe است که انحصارا در بحث تست ژنتیک فعالیت می‌کند.

خطرات بیش از حد دانستن شرکت‌ها

همین مقدار که شرکت شجره‌نامه‌شناسی اطلاعات فراهم کرده هم به خودی خود ترسناک است. حالا تصور کنید فیسبوک، این شرکت را بخرد! همین حالا هم کاربران از بعضی امکانات فیسبوک و اینستاگرام که پروفایل افراد را به دیگران معرفی می‌کند، ناراضی هستند. فقط تصور کنید فیسبوک با در دست داشتن اطلاعات DNA ما و راه انداختن یک لایه جاسوسی جدید از افراد، چه شرایط دیگری رقم خواهد زد؟

هر چند شبکه‌های اجتماعی مزایایی هم دارند، برای مثال شاید هر بار بخواهید یک مهمانی راه بیندازید، تمام دوستان دوران کودکی برای دعوت به شما توصیه شوند.

اگر فقط نیمه پر لیوان را می‌بینید، به شما یادآور می‌شویم شرکت 23AndMe تحت حمایت گوگل است. گوگل همین الان هم هرچه بخواهد درباره شغل و علایق‌تان و افرادی که با آنها رابطه دارید، می‌داند. حالا شاید شرکت Ancestry کاری به چت‌های روزمره و ارتباطات ساده شما نداشته باشد، اما اتفاقات مهم زندگیتان، مانند ازدواج و بچه‌دار شدن برایش از اهمیت زیادی برخوردار است.

سران قدرت و اطلاعات ژنتیک شما

چه قصد مهاجرت داشته باشید، چه بخواهید برای سفر علمی یا هر چیز دیگری به یکی از کشورهای خارجی سفر کنید، باید بدانید نیروهای پلیس کشورها و صد البته اداره‌های مرتبط، علاقه خاصی به دانستن شجره‌نامه شما دارند و طبق آن چیزی که دستگیر ما شده، اگر پرونده‌ای باز مانده باشد، نیروهای پلیس از هیچ اقدامی برای بستن آن فروگذار نخواهند کرد.

پای این بحث‌ها که به میان می‌آید، خیال می‌کنیم چنین شرکت‌هایی حتما سوگند کاری خورده‌اند و به اخلاق پزشکی پایبندند. اطلاعات شجره‌‌نامه‌ای شما در دست چنین شرکت‌هایی همان حکم اطلاعات زندگی روزمره شما در دست فیسبوک و... را دارد. شاید همیشه برایتان سوال بوده که شرکت‌هایی مانند فیسبوک و Ancestry، با این همه هزینه‌های سرور، خدمات و... چطور سرویس‌های خود را رایگان در اختیار مردم قرار می‌دهند، ولی ثروت میلیارد دلاری به جیب می‌زنند؟ تبلیغات فقط یک بُعد ماجراست، سود اصلی از فروش اطلاعات مردم
پدید می‌آید!

اما شاید بگویید «کسی که مرتکب جرم نشده را چه باک است؟» حقیقت اینجاست که DNA به‌عنوان یک مدرک قابل استناد چندان هم موجه نیست و بعید نیست به دلیل شباهت دی.ان.اِی با فرد دیگری که مرتکب جرم شده، شما را بازداشت کنند!

پای همه خویشاوندان‌تان گیر است!

آیا می‌دانستید DNA شما تا حد زیادی با افراد فامیل یکی است و در صورت ارائه آن به هر کسی بعید نیست برای آنها نیز دردسر درست کنید؟ ممکن است به‌دلیل اطلاعاتی که شما داده‌اید، آنها را هم به اشتباه، بابت کار نکرده بازداشت کنند.

دریایی از دانسته‌ها برای پزشک و بیمه‌گذار

اطلاعات DNA افراد مثل چاقوست. دست آدم صالح که باشد، با استفاده از آن غذا می‌پزد یا مجسمه‌ای می‌سازد و دست افراد سوءاستفاده‌گر که باشد، خون همنوعش را می‌ریزد. پزشکان با استفاده از اطلاعات شجره‌نامه‌ای شما می‌توانند بهتر به میزان سلامت‌تان پی برده و در نتیجه درمانی بهتر برای شما تجویز کنند. آنها با اطلاع از علائم ژنتیک حاضر در میان خانواده شما یا آنچه در گواهی فوت خویشاوندان‌تان ذکر شده، قادرند بهتر تصمیم‌گیری کنند.

اگر این اطلاعات دست فیسبوک باشد، دودستی ـ البته در ازای مبالغ هنگفت ـ تقدیم تبلیغات‌کننده‌ها خواهد شد. کاربران با تبلیغات دارویی بمباران خواهند شد. باز هم اگر مثبت‌نگر باشیم و روی فساد موجود در صنعت غذا و دارو چشم ببندیم، می‌توانیم بگوییم این هم برای کاربر مفید خواهد بود. خیلی از ما سابقه فامیلی خود را نمی‌دانیم، حوصله چکاپ دادن شش ماه یک بار را هم نداریم، پس شاید بد نباشد داروسازان با اطلاع از بیماری‌های خاموش ما، آنچه را نیاز داریم،
ارائه کنند.

اما تازه به ترسناک‌ترین بخش می‌رسیم. فرض کنید یکی از اعضای فامیل شما، تست DNA داده باشد و نتایجش دست بیمه‌گذارتان برسد. فرض کنید سرمایه‌ای که یک عمر در حساب بیمه خود ریخته‌اید، به دلیل خار پاشنه جد پدریتان یا هر بهانه واهی دیگری از شما گرفته شود!

بعضی از این شرکت‌ها می‌گویند می‌توانید به‌صورت ناشناس هم تست بدهید، اما همین شرکت 23AndMe عمدا از شما می‌خواهد برای انجام تست از کارت اعتباری‌تان استفاده کنید. کارت اعتباری شما به تنهایی دریایی از اطلاعات در اختیار داده‌کاوان قرار می‌دهد. قطعا برای دریافت نتایج آزمایش هم باید نشانی منزل را تقدیم کنید!

آماده‌ یک حقیقت ترسناک‌تر هستید؟ ظاهرا برخی نرم‌افزارهای موبایلی، از پایگاه داده‌ای 23AndMe استفاده کرده‌اند تا دسترسی افراد متعلق به جنسیت یا نژادهای خاص را قطع کنند!

در آینده چه خواهد شد؟

معلوم نیست در آینده چطور از این اطلاعات ژنتیک استفاده کنند. هنوز هیچ قدم درستی برای حفاظت اطلاعات خصوصی افراد در فضای عمومی برداشته نشده است. شکی نیست باید ورق برگردد، چراکه در حال حاضر نگهدارندگان اطلاعات ما چندان امانتدار نیستند. همواره پایگاه‌های داده‌ای متعددی به فروش می‌رسند. در بعضی موارد، شرکت‌های بزرگی مانند فیسبوک با خرید شرکت‌ها و آی.پی‌های کوچک‌تر مانند اینستاگرام و واتس‌اپ، تمام اطلاعات مشتریانشان را هم می‌خرند. پس حتی به شرکت‌های خصوصی و کوچکی که با وعده ایمن بودن به میدان می‌‌آیند نمی‌توان اعتماد کرد.

تصور کنید دسترسی همزمان به اطلاعات شجره‌نامه‌ای و خصوصی ما چه فرصت‌هایی را برای سودجویان مهیا می‌کند. شاید هنوز موج این پدیده در ظاهر هیجان‌انگیز به ایران نرسیده باشد، اما خوب است از حالا نسبت به آن آگاه باشید؛ چراکه قطار فناوری بسرعت در حال حرکت است.

ضمیمه کلیک جام‌جم