مصرف سوخت شفاف می‌شود؟

همه دولت‌ها راهکارهایی را برای کاهش قاچاق سوخت ارائه می‌کنند. تابستان بود که مصوبه سه نرخی شدن گازوئیل مطرح اما اجرایی نشد. طرح‌هایی از این دست کم نیستند، سپهتن(سامانه پایش و نظارت هوشمند تردد ناوگان حمل‌ و نقل جاده‌ای) دیگر سامانه‌ای بود که سال‌های گذشته مطرح شد و در نهایت به طور کامل اجرا نشد.با این حال روز گذشته محمد صادق عظیمی‌فر، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران اعلام کرد: برای مهار پایدار قاچاق، باید از ابزارهای هوشمندسازی توزیع و نظارت استفاده وسامانه‌های کنترل سوخت رابه‌روزکنیم. این امر نشان‌دهنده نقش تکنولوژی در مدیریت مصرف و کاهش قاچاق سوخت است. 
   
چند راهکار غیر قیمتی برای کاهش قاچاق سوخت 
بیش از ۵۰ درصد نفت‌گاز (گازوییل) تولیدی کشور در بخش حمل‌ونقل مصرف می‌شود و با توجه به صدور اسناد حمل صوری بیشترین قاچاق فرآورده‌های نفتی در این بخش صورت می‌گیرد. تابستان امسال مصوبه سه نرخی شدن گازوئیل به میان آمد.براساس مصوبه دولت طرح سه‌نرخی شدن گازوئیل برسه پایه مهم استواراست:اول حفظ یارانه برای مصرف‌کننده واقعی‌؛ بر این اساس نرخ اول همچنان ۳۰۰ تومان باقی می‌ماند و به ناوگان حمل‌ونقل عمومی، بخش کشاورزی و مصرف‌کنندگان واقعی تعلق می‌گیرد. این موضوع هم از فشار اقتصادی بر این اقشار می‌کاهد و هم مانع افزایش قیمت تمام‌شده کالاهای اساسی می‌شود. دوم افزایش نرخ تا ۴۰ درصد بالاتر از نرخ پایه که با تعیین این نرخ برای مصارف مازاد بر سهمیه، امکان مدیریت بهتر مصرف و تشویق به صرفه‌جویی بیشتر فراهم می‌شود اما گام سوم قیمت نرخ آزاد نزدیک به نرخ‌های جهانی که بر این اساس گازوئیل آزاد با قیمت حدود۳۰هزار تومان، امکان هرگونه سوءاستفاده و قاچاق را به حداقل می‌رساند و انگیزه صادرات غیررسمی سوخت را از بین می‌برد اما این مصوبه هیچ گاه اجرایی نشد چرا که سازمان راهداری کشور اعلام کرد چنین طرحی باعث مشکلات برای رانندگان می‌شود. 
این اقدام در کنار اقداماتی نظیر از سر‌‌گیری سامانه سپهتن هنوز به نتیجه نهایی نرسیده است. علاوه بر آن پایش نقطه به نقطه و امحای ۶۰۰ هزار کارت سوخت غیر مجاز صورت گرفت که همین امر کاهش مصرف ۴.۱میلیون لیتری گازوئیل را به طور میانگین در روز به دنبال داشت. آن‌طور که کرامت ویس‌کرمی، مدیر‌عامل پخش فرآورده‌های نفتی می‌گوید: با این اقدامات روزانه کاهش پنج میلیون لیتری در مصرف گازوییل داشته‌ایم. ازابتدای امسال ۷۰۰ میلیون لیترکاهش مصرف این محصول را داشته‌ایم و همین تعاملات توانسته تا حدودی به نتیجه برسد.»
«سالانه۱۲میلیارد لیتر گازوییل با قیمت یارانه‌ای به نیروگاه‌ها اختصاص می‌یابد که تخلفاتی دراین بخش نیزوجود دارد. این را مدیرعامل شرکت ملی پخش ایران می‌گوید و در ادامه توضیح می‌دهد «در سالی که تاکنون بارندگی وجود نداشته انتظار دریافت‌سوخت بیشتری‌دارند.»این مسأله نشان‌دهنده تخلفاتی است که دراین بخش می‌شودکه بانظارت ویژه قابل‌کنترل است. 
   
اختلاف قیمت داخلی و خارجی گازوییل
هر لیتر گازوئیل یارانه‌ای ۳۰۰ تومان است در حالی که در مرزها بیش از۸۰هزار تومان به فروش می‌رود. همین اختلاف قیمتی باعث شده تا قاچاق این فرآورده نفتی، سوسه کننده و حتی با پرداخت جریمه‌های سنگین باز هم مقرون به صرفه باشد چرا که سردار احمدرضا رادان فرماندهی کل انتظامی کشور با اعلام این‌که سود قاچاق آن‌قدرسنگین است که هر بار تلاش می‌کنیم مقررات جدیدی وضع کنیم،صاحبان شبکه‌های قاچاق برخی افراد را تحریک می‌کنند تا دربرابر اجرای ضوابط مقاومت کنند، گفت: دستگاه قضایی به‌تازگی فقط یک باند قاچاق را بارقمی نزدیک به ۱۱همت(هزار میلیارد تومان) جریمه کرده و جالب این‌که دو ساعت بعد کل مبلغ پرداخت شده است. این موضوع نشان‌دهنده سود کلان و نامشروعی است که این افراد در این سال‌ها به دست‌آورده‌اند. برای همین کارشناسان معتقدند افزایش نرخ گازوئیل در کنار سایر اقدامات امری الزامی است؛ درغیراین صورت قاچاق‌سوخت انجام می‌شودوجریمه آن راهم پرداخت می‌کنند.براساس این گزارش‌؛ اقدامات قیمتی و غیر قیمتی نظیر نظارت ویژه بر چگونگی مصرف سوخت نیروگاه‌ها، جدی گرفته شدن اجرای طرح سپهتن و افزایش قیمت سوخت می‌تواند برای جلوگیری از قاچاق سوخت مثمر ثمر واقع شود. نکته قابل توجه اینجاست که استفاده از راهکارهای مقابله با قاچاق سوخت می‌تواند تأثیر زیادی داشته باشد؟