رسانه ملی؛ محور آگاهی‌بخشی در انتخابات

در این میان رسانه ملی هم از نقشی تاثیرگذار برخوردار است و به عنوان فراگیرترین رسانه عمومی کشور، برنامه‌های انتخاباتی را در اختیار مردم گذاشته و با دیگر آثار تولیدی خود آنها را به کسب آگاهی و مشارکت هرچه بیشتر در انتخابات رهنمون می‌سازد. کارشناسان و صاحب‌نظران در گفت‌وگو با جام‌جم از میزان تاثیرگذاری رادیو و تلویزیون در تشدید شور و هیجان انتخاباتی و افزایش آگاهی‌بخشی و ارتقای مشارکت عمومی در این رویداد مهم سخن می‌گویند. در عین حال سخن از این مقوله هم به میان آمده که چطور می‌توان این نقش سازنده را ارتقا بخشید و در جهت مشارکت هرچه بیشتر مردم از آن بهره جست؟

منابعی برای اطلاع‌رسانی

دکتر سیدرضا نقیب‌السادات، عضو هیات علمی دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی درخصوص نقش اثرگذار و غیرقابل انکار رسانه ملی و بویژه دو رسانه رادیو و تلویزیون می‌گوید: در شرایط خاص سیاسی و انتخاباتی که با آن روبه‌رو هستیم، مردم برای کسب اطلاعات مورد نظر و نیز استفاده از ابزاری در جهت هدایت افکار‌شان به دنبال رسانه‌ها و منابع اطلاعاتی گوناگونی می‌گردند. دامنه این منابع و ابزارها تا همین امروز، بسیار به‌روز و گسترده شده است و از رسانه‌های جمعی گرفته تا مدرن و فضاهای مجازی؛ یعنی رادیو، تلویزیون، مطبوعات و حتی پیام‌های مختلف تبلیغاتی و بازرگانی و شبکه‌های اجتماعی ، می‌توانند به عنوان منبعی جهت اطلاع‌رسانی شناخته شوند و مراجعینی از طیف‌های گسترده جهت کسب آگاهی به آنها رجوع کنند.

این استاد ارتباطات تاکید می‌کند: با این حال نکته مهم این است که همه این منابع رنگارنگ نمی‌توانند به یک اندازه موثق، معتبر و قابل اطمینان باشند و نباید برای همه‌شان ارزش و اعتبار یکسانی قائل شد. به عبارت دیگر معمولا منابع ارتباطاتی که فرد به آنها رجوع و اطمینان می‌کند، محدودتر از دامنه گسترده رسانه‌هاست.

راویان صادق و واقع‌بین

نقیب‌السادات می‌افزاید: در چنین شرایطی دو رسانه رادیو و تلویزیون سطح گسترده‌تری از اعتماد مردم را دارند و به عنوان منابع اول کسب اخبار و اطلاعات برایشان تلقی می‌شوند؛ یعنی اگر تامل و نظرسنجی ساده‌ای انجام دهیم، می‌بینیم که هنوز مردم مهم‌ترین منبع اطلاعاتی‌شان را رسانه ملی می‌دانند. به همین خاطر است که صداوسیما در این دوره از انتخابات همچون همیشه می‌تواند نقشی اثرگذار ایفا کرده و نظر مخاطبان خود را برای مشارکت هرچه بیشتر جلب کند.

وی خاطرنشان می‌کند: رسانه ملی باید بتواند چشم و گوش مردم بوده و خطایی در کارش نداشته باشد. به عبارت دیگر، مردم احساسات خود را به رسانه ملی قرض می‌دهند و این رسانه به جای آنها می‌بیند و می‌شنود. حتی درک امروز مخاطب از اهمیت و نقش موثر این حضور در انتخابات را رسانه به او آموزش داده؛ لذا لازم است رسانه‌ها راوی صادق و واقع‌بین وقایع باشند و نقش خود را در این انتخابات به بهترین شکل ایفا کنند.

رعایت امانت

به عقیده دکتر رضا پرتوی‌زاده، استاد دانشگاه صداوسیما رعایت امانت‌داری در بیان مطالب، مستقیم بودن و صراحت، از شرط‌های اصلی پخش برنامه‌های انتخاباتی است. او می‌گوید: رسانه ملی به عنوان یکی از محورهای اصلی و اساسی در زمینه اطلاع‌رسانی برنامه‌های نامزدها به مخاطبان، موثر است و نقشی انکارناپذیر را ایفا می‌کند. رسانه ملی همواره در کاهش التهابات و کنترل جو جامعه تاثیرگذار ظاهر شده و ما نمونه‌های آن را در سال‌های گذشته هم شاهد بوده‌ایم. رسانه ملی وقتی برنامه‌هایش را زنده پخش می‌کند، مخاطب احساس می‌کند که با کاندیدای مورد نظرش به شکلی بی‌واسطه در ارتباط است و این امکان هم فقط در اختیار دو رسانه رادیو و تلویزیون است. مستقیم بودن و صراحت بسیار مهم است و بنابراین رسانه ملی باید در راستای رعایت این موارد مهم و انتقال درست پیام، مواردی را رعایت کند. اولین نکته در این زمینه، امین بودن رسانه ملی است. باید آن چیزی که شنیده می‌شود، بدرستی منتقل شود و پیش‌داوری‌های منفی را هم از میان ببرد. دومین مورد رعایت صراحت است و در وهله بعدی باید بصیرت‌بخش باشد و به آگاهی مردم نسبت به نامزدها بیفزاید.

پرتوی‌زاده تاکید می‌کند: این امر آگاهی‌بخشی، فرموده مقام معظم رهبری هم هست و کمک می‌کند تا مردم بتوانند به طور صحیح‌تر و دقیق‌تر انتخابشان را انجام بدهند. ضمنا آثاری که با موضوع انتخابات چه به صورت زنده و چه تولیدی روانه آنتن می‌شوند، باید جدید و به‌روز بوده و با کارشناسی تولید شده باشند.

دوری از نقل قولی بودن

این مدرس دانشگاه بر نکته اساسی دیگری هم تاکید می‌کند و آن، دوری از نقل‌قولی بودن صحبت‌ نامزدهاست: «باید خبرها را به شکل مستقیم و از زبان خود نامزدها یا سخنگویان ستادشان اعلام کنیم تا شرط بی‌واسطه و مستقیم بودن حس شود و مردم فکر نکنند رسانه ملی از شبکه‌های اجتماعی عقب مانده است و آن شبکه‌ها خبرها را به شکل بی‌واسطه‌تری می‌گویند. همچنین رسانه ملی بهتر است در طول مدت باقیمانده تا برگزاری انتخابات، بر نقاط مثبت شخصیت‌ افراد تکیه کند تا منفی. این قضیه خوبی نیست و باعث تمرکز بیهوده مردم روی نقاط منفی می‌شود. بهتر است به دنبال جلوه‌های مثبت باشیم و البته در کنار آن از عملکردهای ضعیفشان هم بپرسیم. درواقع رسانه ملی در زمینه انتخابات، باید چشم و گوش مردم باشد.»

افزایش مخاطبان در زمان انتخابات

دکتر محمدصادق کوشکی، تحلیلگر سیاسی و عضو هیات علمی دانشگاه تهران هم به افزایش آمار مخاطبان در طول ایام برگزاری انتخابات ریاست جمهوری اشاره دارد و بر این اساس، نقش رسانه ملی را تعیین‌کننده می‌داند. او می‌گوید: آمارها نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از مردم، حتی آنهایی که در ایام عادی خیلی مخاطب رسانه ملی نیستند، در ایام انتخابات برای کسب اطلاعات و آگاهی‌ها به این رسانه روی می‌آورند. درواقع آمار مخاطبان رسانه ملی در طول این ماه از همیشه بیشتر می‌شود و رشد قابل توجهی می‌یابد. این توجه بویژه در برنامه‌هایی است که ساختاری زنده دارند و مخاطب این‌طور احساس می‌کند که با نامزد انتخاباتی‌اش به طور بی‌واسطه رودرروست. این موضوع نشان می‌دهد، قدرت رسانه ملی در امر انتخابات، انحصاری است و این رسانه می‌تواند بشدت روی مخاطبانش تاثیرگذار باشد.

کوشکی تاکید می‌کند: با این حال مشاهده عملکرد این رسانه در طول سال‌های گذشته نشان می‌دهد صداوسیما در طول دوره‌های انتخابات ریاست جمهوری تلاش کرده همچنان یک «رسانه» بماند و از جانب خودش تاثیری را وارد نکند؛ عاملی که درواقع حکم بی‌طرفی کامل را دارد. در سال‌های گذشته همواره نامزدها هریک می‌آمدند، بحث‌هایشان را مطرح می‌کردند و این عملکرد جایی را برای شکایت باقی نمی‌گذاشت.

این تحلیلگر‌ سیاسی می‌گوید: امسال هم به نظر می‌رسد رسانه ملی در مقام دانشگاهی عمومی می‌کوشد کارش را چون همیشه بی‌طرفانه و قدرتمند به انجام برساند. مقام معظم رهبری بارها در سخنانشان تاکید کرده‌اند هرچه مشارکت بیشتر باشد، انتخابات مطلوب‌تر است و نیز این انتخاب باید آگاهانه و باکیفیت صورت بگیرد. در نتیجه تلاش برای مشارکت حداکثری و نیز آگاهانه بودن این مشارکت از محورهای اصلی برنامه‌های رسانه است. رسانه ملی باید از ظرفیت‌های وسیع خود در این جهت استفاده کند و از راه‌های گوناگون مانند ساخت برنامه‌های زنده و تولیدی و حتی مجموعه‌های داستانی و نمایشی، آگاهی‌بخشی به مخاطبانش را افزایش دهد.

کمک به افزایش قدرت ملی

دکتر مصطفی ملکوتیان، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران معتقد است: رسانه ملی از نقشی قاطع برخوردار است. این رسانه هم می‌تواند مردم را نسبت به برنامه‌های نامزدها آگاه کند و هم می‌تواند در زمینه‌سازی و فراهم کردن شرایط حضور پرشور و چشمگیر در پای صندوق‌های رای به کمک نهادهای سیاسی بیاید. این حضور خود باعث افزایش قدرت ملی است و مناظره‌ها نیز یکی از راه‌های یاری‌رسان و کمک‌کننده در این راه محسوب می‌شوند.

زهرا غفاری