یک و تیر چند نشان عیدی کتاب

به گزارش جام‌جم، مدتی است وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شیوه جدیدی در پرداخت یارانه کتاب به مخاطبان را با محوریت کتابفروشی‌ها در دستور کار خود قرار داده است. پس از برگزاری طرح‌های تابستانه، پاییزه و عیدانه کتاب در سال گذشته، در پنجمین گام دومین دوره طرح عیدانه کتاب با شعار «امسال هم کتاب عیدی دهیم» توسط خانه کتاب از 15 اسفند با مشارکت بیش از 700 کتابفروشی در سراسر کشور آغاز شده است و به مدت یک ماه ادامه دارد. در این طرح، استان‌های تهران با 130 کتابفروشی، اصفهان با 88 کتابفروشی، قم با 81 کتابفروشی و خراسان‌رضوی با 64 کتابفروشی تاکنون بیشترین مشارکت را از آن خود کرده‌اند.

بر اساس این طرح، علاقه‌مندان به کتاب می‌توانند به مدت یک ماه با مراجعه به کتابفروشی‌های عضو در شهرهای خود و با همراه داشتن کارت ملی‌شان، کتاب‌های حوزه بزرگسال را با 20 درصد و کتاب‌های حوزه کودک و نوجوان را با 25 درصد تخفیف خریداری کنند. خریداران می‌توانند کتاب‌های مورد نظر خود را در چند نوبت و از کتابفروشی‌های مختلفی که عضو طرح هستند، تا سقف یکصد هزار تومان خریداری کنند.

آشتی مردم با کتابفروشی‌ها

مدیرعامل خانه کتاب به عنوان متولی طر‌ح عیدانه کتاب، پیشتر اجرای طرح‌های عیدانه، تابستانه و پاییزه کتاب را یک مسکن موقت برای رفع مشکل چاپ و نشر خوانده بود و بر حمایت و سرمایه‌گذاری دولت در این بخش تاکید کرد. مجید غلامی جلیسه در پاسخ به این‌که چرا این طرح‌ها را مسکن موقت می‌داند، به جام‌جم می‌گوید: منظور من این نبود که این طرح‌ها خوب نیست. اساسا رویکرد ما این است که این‌گونه طرح‌ها باید یک آینده‌نگری را در خود داشته باشند تا در اصلاح و تقویت زیرساخت‌ها موثر باشد.

به گفته او، طرح حمایت از کتابفروشی‌ها در اصل آموزش استفاده از کتابفروشی‌ها و خرید کتاب از آنهاست. جلیسه با اشاره به این‌که متاسفانه مردم ما خیلی عادت به خرید کتاب ندارند و به کتابفروشی‌ها مراجعه نمی‌کنند، می‌افزاید: ما با استفاده از این طرح‌ها به صورت غیرمستقیم به آنها آموزش می‌دهیم که به کتابخانه مراجعه و کتاب بخرند. تاثیر این طرح‌ها را نیز به عینه می‌بینیم چراکه مراجعه مردم پس از این طرح‌ها به کتابفروشی‌ها استمرار داشته است. مدیرعامل خانه کتاب از برخی کتابفروشان نقل می‌کند که مردم تازه با کتابفروشی‌ها آشتی کرده‌اند: مردم کتاب‌فروشی‌ها را شناخته‌اند و پس از اتمام این طرح‌ها نیز به کتابفروشی‌ها مراجعه می‌کنند و مطمئن باشید اگر پس از 10 دوره وزارت ارشاد از اجرای این طرح حمایت نکند، حضور آنها در کتابفروشی‌ها استمرار خواهد داشت که نشان از اثرگذاری این طرح‌هاست.

جلیسه با تاکید بر این‌که خرید عید در روزهای آینده شدت خواهد گرفت، عنوان می‌کند: با توجه به خرید روز اول طرح عیدانه کتاب ما شاهد اجرای قوی‌تر آن خواهیم بود. سال گذشته در روز اول این طرح، چهار هزار جلد کتاب در سراسر کشور فروخته شد، درحالی‌که امسال در روز نخست نزدیک به 12 هزار کتاب فروخته شد.

تغییر ریل یارانه کتاب

رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، طرح‌های تابستانه، پاییزه و عیدانه کتاب را یکی از سیاست‌های درستی می‌خواند که در معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اجرا شده است. محمود آموزگار با بیان این‌که این طرح از پاییز گذشته در ایام هفته کتاب آغاز شد و به صورت فصلی در قالب عیدانه و تابستانه ادامه یافت، به جام‌جم می‌گوید: یکی از نکات بسیار مهم این طرح آن است که بخشی از یارانه کتاب را، هرچند ناچیز در برابر مبلغ اصلی که با محوریت ناشران در نمایشگاه‌های کتاب هزینه می‌شود، با محوریت کتابفروشی‌ها در اختیار مخاطبان و علاقه‌مندان کتاب قرار می‌دهد.

او با تاکید بر این‌که پیش از این، کتابفروشی‌ها در برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب و دیگر نمایشگاه‌های استانی از چرخه نشر بیرون قرار می‌گرفتند، می‌افزاید: تغییر ریل مصرف یارانه به سمت کتابفروشی‌ها، اقدام مهمی بود که کتابفروشی‌ها را در کانون توجه قرار داد. به گفته آموزگار، مجموع یارانه‌ای که تاکنون برای این طرح‌ها هزینه شده بالغ بر 10 میلیارد تومان است که مبلغ امیدوارکننده‌ای‌ برای شروع به‌شمار می‌آید.

هر چند طرح‌های عیدانه، تابستانه و پاییزه کتاب به گفته مسئولان موفق بوده است، اما به نظر می‌رسد هزینه کردن بودجه به منظور پرداخت یارانه مستقیم به مخاطبان کتاب، سبب کم‌توجهی به فرهنگ‌سازی در عرصه ترویج کتابخوانی می‌شود. برای مثال، طرح عیدانه کتاب درحالی آغاز شده است که در پایتخت بیلبوردی برای تبلیغ آن به چشم نمی‌خورد یا در تلویزیون تبلیغ نمی‌شود. رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران در پاسخ به این پرسش که تمرکز بر هزینه یارانه به صورت مستقیم آیا سبب کم‌توجهی به فرهنگ‌سازی در ترویج کتابخوانی نمی‌شود، می‌گوید: معمولا در ایام عید بخشی از جامعه کتاب می‌خرند و عیدی می‌دهند که در گدشته هم مرسوم بوده و ربطی به طرح عیدانه ندارد. البته باید این فرهنگ عمومیت و به بقیه اقشار جامعه تسری پیدا کند که تنها راه آن فرهنگ‌سازی است که توجه شهرداری‌ها و نهادهای دیگر را می‌طلبد که به یک برنامه جامع و ملی در ترویج کتابخوانی جامه عمل بپوشانند.

مردم باید دست به کار شوند

رضا حاجی‌آبادی، مدیر نشر هزاره ققنوس که چندسالی است طرح نذر کتاب را برگزار کرده است، نظر متفاوتی درباره طرح‌هایی چون عیدانه کتاب دارد. او که امسال به همراه برخی ناشران و فعالان حوزه نشر چهاردمین دوره نذر کتاب را در فروردین 96 اجرا می‌کند، درباره طرح عیدانه کتاب به جام‌جم می‌گوید: ما با این‌که کتاب در نوروز عیدی داده شود، مخالف نیستم؛ همان‌طور که این موضوع از سال‌های گذشته مرسوم بوده است و بسیاری از هنرمندان و فرهیختگان ما کتاب هدیه می‌دادند. این موضوع سنت خوبی است، اما به نظر می‌رسد طرح‌هایی چون تابستانه، پاییزه و عیدانه کتاب یا حمایت‌های وزارت ارشاد در قالب خرید کتاب و... برای تشویق مردم به خرید کتاب است. ولی می‌بینیم که هیچ اتفاقی نمی‌افتد و مردم ما باز کتاب نمی‌خوانند و هر سال شمارگان کتاب‌ها کمتر می‌شود.

به باور حاجی‌آبادی، مشکلات نشر کشور فراتر از این مسائل است و با تبلیغات اینچنینی حل نخواهد شد. او با بیان این‌که وضعیت اقتصادی مردم، تحریم‌ها، بی‌اعتنایی ناشران و نویسندگان به کیفیت آثار، چاپ دیجیتال و بازار سیاه نشر، مسئولان فرهنگی کشور، مخاطبان و غیره همه دست به دست هم داده است تا صنعت نشر کشور رو به احتضار باشد.

مدیر نشر هزاره ققنوس معتقد است اگر این اقدامات وزارت ارشاد تأثیرگذار بود، نباید امروز شاهد کاهش شمارگان کتاب باشیم. او با بیان این‌که تغییر شرایط حوزه نشر به همت همه مردم و مسئولان نیاز دارد، می‌افزاید: خود مردم باید دست به کار شوند و از همین نوروز امسال به جای پول یا کالاهای چینی کتاب عیدی دهند. همان‌طور مردم در همه حوادث تاریخی و اجتماعی این مملکت نقش موثر داشتند، مانند انقلاب، جنگ و ... برای کارهای فرهنگی اینچنینی نیز مردم باید پا به عرصه بگذارند.

کمیل انتظاری