در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
اثرات نامطلوب جنگ سالها پس از اتمام آن باقی خواهد ماند و در این میان استفاده ناجوانمردانه از سلاحهای شیمیایی که در معدود جنگهایی از جمله در جنگ تحمیلی استفاده شد
19سال پیش در چنین روزی بود که سردشت (در جنوب آذربایجان غربی) قربانی جنگ افزارهای شیمیایی رژیم عراق شد.
به منظور آشنایی بیشتر با این سلاحها و اثرات آن بر مردم این مناطق و رزمندگان ، گفتگویی با کارشناسان این امر انجام داده ایم که می خوانید.
دکتر مصطفی قانعی ، متخصص بیماری های داخلی و فوق تخصص بیماری های ریه در این خصوص می گوید: در سالهای جنگ، مردم شهرهای مرزی و رزمندگان دچار آسیب دیدگی های زیادی ناشی از مواجهه با گازهای شیمیایی جنگی شدند و این پدیده تلخ باعث شد بیماران زیادی پس از جنگ از عوارض درازمدت ناشی از تماس با این گازهای سمی رنج ببرند.
وجود چندین هزار مصدوم شیمیایی در کشور و فقدان منابع علمی کافی باعث شد انبوه مصدومان شیمیایی از بیماری خود و عوارض ناشی از آن اطلاعات کافی نداشته باشند و نبود اطلاع رسانی مناسب زمینه را برای برداشت های غیرعلمی از سرانجام این بیماران فراهم کرد به نحوی که این بیماران و خانواده آنها در حال حاضر شاهد نوعی وحشت نسبت به سرانجام خود هستند.
شاید به جرات بتوان گفت این بیماری ها به این وسعت و با این تعداد افراد مبتلا در قرن اخیر منحصرا برای ایران رخ داده است. دکتر قانعی در خصوص تاریخچه استفاده از سلاحهای شیمیایی می گوید: استفاده از عوامل سمی و شیمیایی هزاران سال پیش در طول جنگهای باستان مرسوم بود.
مطابق متون تاریخی ، سربازان یونان و اسپارت ها پای قلعه های دشمن از دود و قیر برای از پا درآوردن و خفه کردن سربازان دشمن استفاده می کردند.
اما روز 22آوریل 1915در جنگ جهانی اول به عنوان روز تولد جنگ شیمیایی مدرن شناخته شده است. روزی که سربازان آلمانی در منطقه ای در بلژیک 6هزار سیلندر محتوی گاز کلر که حاوی 168تن از این گاز بود را به طرف سربازان متفقین رها کردند.
این حادثه منجر به مرگ بیش از 5هزار سرباز و انسان شد. تا پایان جنگ جهانی اول 124هزار تن از انواع سلاحهای شیمیایی برای پیشبرد اهداف جنگ استفاده شد.
این فاجعه باعث شد کشورهای جهان پروتکلی را در سال 1925در ژنو به امضا برسانند که در آن به کارگیری سلاحهای شیمیایی در آن منع شد؛ ولی هنوز هم در جنگها، کشورها برخلاف این معاهده از این سلاحها استفاده می کنند.
پس از جنگ جهانی اول بزرگ ترین و وسیع ترین حملات شیمیایی در طول تاریخ ، در جنگ ایران و عراق رخ داد.
چشمان آسیب پذیر در مقابل گاز خردل
دکتر شهریار خاطری ، مدیر گروه پژوهش مصدومان شیمیایی پژوهشکده مهندسی و علوم پزشکی جانبازان در ارتباط با مواد استفاده شده در جنگ می گوید: گزارش های رسمی کارشناسان سازمان ملل متحد به کارگیری 2نوع مهم از عوامل شیمیایی را در جنگ از سوی عراق به اثبات رساند.
گاز خردل (یا عامل تاول زا) و تابون (عامل اعصاب). اگرچه موارد دیگری چون فسژن و سیانور در جنگ مورد استفاده قرار گرفت که استفاده عراق از آنها به اثبات نرسید.
دکتر شهریار خاطری در ارتباط با اثرات این گازها می افزاید: 2تا 8ساعت پس از استفاده از گاز خردل ، علایم پوستی که همراه با خارش و سوزش پوست است شروع می شود و نهایتا تاولهای بزرگی روی بدن ظاهر می شود. چشمها حساس ترین عضو در مقابل گاز خردل می باشند.
علایم چشمی زودتر از پوستی آغاز می شود و نهایتا با صدمه رسیدن به قرنیه چشم مشهود می شوند. در شرایط تماس شدید با این گاز به دلیل آسیب شدید قرنیه ، ممکن است کوری موقت ایجاد شود.
سرفه ، تنگی نفس و گرفتگی صدا علایم دیگری است که در پی مواجهه فرد با گاز خردل به وقوع می پیوندد.
دکتر محمدرضا سروش ، مدیرعامل انجمن حمایت از قربانیان سلاحهای شیمیایی می گوید: علایم افسردگی در مردم سردشت خصوصا در میان زنان هنوز مشاهده می شود.
اضطراب ، گوشه گیری ، حالات پارانوئیدی و مشکلات ارتباطی و تعاملی مشکلاتی است که علاوه بر اثرات شیمیایی این سلاحها بر اعصاب ، چشم و دستگاه تنفسی این مجروحان قابل مشاهده است.
شایع ترین علت مرگ و میر در گروه جانبازان شیمیایی ، بیماری های ریوی است. با توجه به آمار موجود حدود 45هزار نفر از جانبازان جنگ سابقه تماس با گاز خردل را داشته اند.
سلاحهای میکروبی خوشبختانه در جنگ ایران و عراق مورد استفاده قرار نگرفت؛ ولی امروزه به عنوان یکی از مهمترین و خطرناک ترین سلاحهای بالقوه شناخته می شود.
سلاح های بیولوژیک
افزایش نگرانی حاصل از بکارگیری عوامل میکروبی یا بیولوژیک به عنوان سلاح در جنگها یا عملیات تروریستی که به بیوتروریسم معروف است ، سبب توجه جدی به این موضوع در سطح جهانی شده است.
سلاحهای بیولوژیک به عوامل میکروبی و سموم زیستی گفته می شود که بتوانند اثرات کشنده ، ناتوان کننده و یا تخریبی سریع یا با تاخیر روی انسان ایجاد کند.
البته در کنوانسیون منع توسعه سلاحهای میکروبی عوامل میکروبی که باعث بروز بیماری عفونی و یا مسمومیت در گیاهان ، دامها و انسان می شوند همه به عنوان سلاح میکروبی شناخته می شوند.
در این کنوانسیون که در سال 1972به امضا رسید، کشورهای عضو متعهد شدند که به هیچ وجه و در هیچ شرایطی نسبت به توسعه ، تولید، ذخیره سازی و یا به دست آوردن میکروب ها و دیگر عوامل بیولوژیک و سموم با هر منشا غیر از کاربردهای صلح آمیز و حفاظتی اقدام نکنند.
مهمترین موجودات مورد استفاده در اهداف تروریستی و جنگها شامل عوامل بیماری زای آبله ، سیاه زخم ، بوتولیسم ، بروسلوز، وبا، تیفوس ، طاعون ریوی ، ابولا و تولارمی هستند.
سیاه رخم به سبب سهولت تولید براحتی می تواند در دسترس گروهک های تروریستی قرار گیرد. این عامل میزان مرگ و میر بالایی هم دارد؛ ولی خوشبختانه مسری نیست.
عامل بیماری بوتولیسم نیز شرایطی مشابه سیاه زخم دارد و از آنجا که آگاهی عمومی مردم نسبت به این عامل کم است می تواند خطرناک تر باشد مضافا بر این که بشدت مرگ آور است.
از باکتری bacillus anthracis عامل بیماری (Anthrax)در تمامی منابع به عنوان سلاح شیمیایی نامبرده شده است. سم آفلاتوکسین که از قارچ آسپرژیلوس ترشح می شود و در خشکباری که چربی بالایی دارند، مثل بادام زمینی و پسته در صورت بالا بودن رطوبت و دما به وفور مشاهده می شود نیز در بسیاری از منابع به عنوان عاملی بالقوه برای سلاحهای میکروبی یاد شده است.
نکته مهم در ارتباط با سلاحهای میکروبی آن است که با توجه به شرایط اقلیمی و وضعیت واکسیناسیون یک منطقه ، یک عامل می تواند در محدوده ای که شرایط رشد بهینه ای دارد، به عنوان سلاح میکروبی مطرح شود و در اقلیم دیگر توان رشد بالایی نداشته باشد.
به عنوان مثال ، عامل بیماری وبا در مناطق سردسیر نمی تواند مشکل زیادی ایجاد کند. در حالی که سلاح بسیار مناسبی برای مناطق گرم به حساب می آید.
در واقع شاید بتوان گفت سلاحهای میکروبی تنها سلاحهایی هستند که به اقلیم حساسند. دستورزی های ژنتیکی و تولید موجودات تراریخته که قابلیت بیماری زایی بسیار بالایی دارند، از دیگر خطراتی است که ویژگی این نوع سلاحها به شمار می رود.
به این سبب است که تعدادی از کشورهای دنیا از نظر فعالیت های بیوفناوری به سبب ترس از این گونه کاربری ها در تحریم هستند.
حمیدرضا درودیان 
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
۸۵ درصد مدارس کشور اتاق بهداشت ندارند | جای خالی ۱۶ هزار مربی سلامت در مدارس
در واکنش به حمله رژیم صهیونیستی به ایران مطرح شد
اسرائیل در ورطه تصمیمات اشتباه
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
کوه موش زایید!
گفت و گو
رییس مرکز جوانی جمعیت وزارت بهداشت در گفتگو با جام جم آنلاین:
۳۵ درصد از قانون جوانی جمعیت اجرا شده
گفتوگوی «جام‌جم» با سیده عذرا موسوی، نویسنده کتاب «فصل توت‌های سفید»
نق‌نق‌‌نویسی داستان اجتماعی نیست
یک نماینده مجلس:
پیام‌عملیات وعده صادق، قدرت و استقلال ایران بود
علی برکه از رهبران حماس در گفت‌و‌گو با «جام‌جم»: