توافقات اروپایی از امضا تا اجرا

رهبر معظم انقلاب اسلامی روز شنبه در دیدار با استفان لوفون، نخست‌وزیر سوئد با اشاره به رفت‌وآمد و مذاکرات برخی دولت‌های اروپایی در تهران در طول یک‌سال و نیم اخیر و در عین حال عملی نشدن اغلب توافقات انجام‌گرفته، خطاب به نخست‌وزیر سوئد گفتند: «با شناختی که از جنابعالی وجود دارد، شما فردی اهل اقدام و عمل هستید و انتظار می‌رود به نحوی عمل کنید که توافقات صرفا بر روی کاغذ باقی نماند.»

به گزارش جام‌جم، بررسی‌ها نشان می‌دهد معدود تفاهم‌نامه‌هایی که در یک سال اخیر میان ایران و شرکت‌های اروپایی به امضا رسیده هنوز جنبه اجرایی پیدا نکرده؛ برخی هم که اجرایی شده با کم‌توجهی غربی‌ها به تعهدات اولیه همراه بوده است.

به عنوان مثال، قراردادی که در بخش خودرو صورت گرفته، دوباره پای پژو را به ایران باز کرد و مونتاژسازی از سر گرفته شد. این درحالی است که قرار بود تولید محصولات جدید پژو در ایران با داخلی‌سازی 40 درصدی شروع شود که اکنون شنیده می‌شود این سهم به زیر 10 درصد رسیده است. همچنین برخلاف وعده‌هایی که داده می‌شد، در بخش خودرو شرکت‌هایی مانند فولکس واگن وارد ایران نشدند و تنها همان شرکای قدیمی ایران‌خودرو و سایپا (پژو) به ایران برگشتند.

آمارهای گمرک ایران، نشان می‌دهد که واردات بعد از برجام روند صعودی داشته و بیشتر این واردات از کشورهای اروپایی صورت گرفته است.

همچنین قراردادهای ایران با شرکت‌های نفتی اروپایی با اما و اگرهای زیادی روبه‌روست. مثلا در اولین نمونه درحالی فاز 11 پارس جنوبی به شرکت فرانسوی توتال واگذار شد که اکنون مسئولان این شرکت می‌گویند تا تابستان 96 فعالیتی در ایران نخواهند داشت و ادامه فعالیت آنها منوط به چراغ سبز رئیس‌جمهور جدید آمریکا (ترامپ) است. این درحالی است که هنگام امضای این توافق‌نامه، مسئولان شرکت توتال وعده می‌دادند که در انجام سرمایه‌گذاری در ایران، جدی هستند و تصمیمات آمریکا تاثیری در عزم آنها ایجاد نخواهد کرد.

از سوی دیگر درحالی که ده‌ها هیات تجاری اروپایی در یک سال اخیر به ایران سفر کردند، به نظر می‌رسد ورود این هیات‌های تجاری به کشورمان تنها نگاه بازارمحور و برای فروش کالاهای اروپایی در کشورمان بود که تا حد زیادی نیز موفق شده‌اند.

اما مهم‌تر از همه این موارد، آنچه تاکنون کم‌کاری اروپایی‌ها را خوب نشان داده، عادی نشدن روابط بانکی ایران است. مهم‌ترین تحریم باقیمانده مربوط به شبکه بانکی است که بسیاری از فعالان اقتصادی این موضوع را اصلی‌ترین محدودیت برای بازگشت ایران به تجارت بین‌الملل می‌دانند.

ترس از آمریکا

دکتر مسعود دانشمند، فعال اقتصادی دراین باره به خبرنگار ما گفت: هیات‌های تجاری زیادی به ایران آمدند، اما مشکل اصلی در این میان، رفع نشدن تحریم‌های بانکی است.

وی با اشاره به این‌که سرمایه‌گذاران خارجی نمی‌توانند پول خود را در چمدان به ایران بیاورند، تصریح کرد: شبکه بانکی ایران هنوز فعال نشده و برای انتقال فناوری و سرمایه قطعا نیازمند نظام بانکی بین‌المللی هستیم و اگر این تحریم رفع شود، سرمایه‌گذاری‌هایی در کشور اتفاق خواهد افتاد.

دانشمند ادامه داد: بانک‌های اروپایی از ترس آمریکا هنوز با ایران رابطه‌ای برقرار نکرده‌اند و آمریکا هم در این زمینه گامی برنداشته است.

مشکل نقل و انتقال پول حل نشد

علیرضا مناقبی، رئیس مجمع واردات هم به جام‌جم گفت: بی‌شک در جهان فرا رقابتی امروز باید اذعان کنیم که جذب سرمایه، به عنوان یکی از مهم‌ترین و موثرترین مؤلفه‌های توسعه و رشد اقتصادی تمام کشورهای جهان به شمار می‌رود و بر پایه همین باور، دولت یازدهم به منظور تقویت موتور اقتصادی کشور و خروج از رکود و رونق بخشیدن به تولید داخلی، روی جذب سرمایه‌گذاری خارجی حساب ویژه‌ای باز کرده و رفت و آمد هیات‌های تجاری در طول یکی دوسال اخیر نیز نویدبخش تحقق سرمایه‌گذاری‌های موثری بود.

وی افزود: اما چالش پیش روی اقتصاد کشور این است که طبق قوانین اقتصادی، برای جذب سرمایه‌گذار خارجی، باید پیش‌فرض‌های اولیه فراهم شود. بدون وجود زیرساخت لازم، سرمایه‌گذار خارجی، صرف تکیه بر شعار و وعده‌ نمی‌تواند سرمایه‌گذاری کند. رئیس مجمع واردات ادامه داد: از مهم‌ترین خواسته‌های سرمایه‌گذاران، ایجاد شرایط مطلوب برای نقل و انتقال پول است. متاسفانه هنوز گره‌گشایی از مشکلات بانکی به آن شکل که تصور می‌شد، صورت نگرفته است و این موضوع همچون سد بزرگی پیش روی سرمایه‌گذاران قرار دارد.

وی تاکید کرد: برای جذب سرمایه‌گذار، نمی‌توان به رفت و آمد هیات‌های تجاری دل خوش کرد، بلکه باید مؤلفه‌های مورد نیاز آنها را تدارک دید. سرمایه‌گذاران در همه جای دنیا می‌خواهند مطمئن باشند که می‌توانند درآمدهای حاصل از سرمایه‌گذاری را در کشور مقصد بسادگی انتقال دهند. آنها‌ به دنبال حضور در اقتصادهایی هستند که قابل پیش‌بینی باشند.

به دنبال بازار ایران بودند

مجیدرضا حریری، نایب رئیس اتاق ایران و چین هم دراین باره به جام‌جم گفت: زمانی که برجام امضا شد، هیات‌های اروپایی زیادی وارد ایران شدند و مشخص بود که برای شناخت بیشتر بازار ایران است، اما در همان زمان هم کارشناسان اعلام کردند کاری انجام نمی‌شود.وی افزود: ایران هشت سال بود که مورد تحریم‌های ظالمانه قرار داشت و این هیات‌ها در این مدت می‌خواستند برای بررسی مجدد به ایران بیایند و ترافیکی از هیات‌های تجاری در کوتاه‌مدت ایجاد شد، اما تاکنون شاهد سرمایه‌گذاری مؤثر نبودیم.

حریری با اشاره به لزوم زیرساخت برای انتقال فناوری و سرمایه‌گذاری خاطرنشان کرد: بعد از برجام باید دو اتفاق در اقتصاد کشور می‌افتاد که یکی تثبیت شرایط و دیگری رفع مشکلات بانکی بود.

نایب رئیس اتاق ایران و چین ادامه داد: اکنون هیچ بانک درجه یک اروپایی با ایران در ارتباط نیست و هر قدر هم موافقت نامه و تفاهم نامه امضا شده، این روزها مساله دار می‌شود.

وی با تاکید بر این‌که قطعا برجام ناجی اقتصاد نبود، اما نمی‌توان آن را بی‌تأثیر دانست، گفت: به عنوان بخش خصوصی از رفت و آمد هیات‌های تجاری هیچ منفعتی نبردیم و شاید همه این موضوعات به دلیل گره خوردن و تحت تأثیر بودن اقتصاد از سیاست است.

دبه توتال

هدایت‌الله خادمی، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی درباره سرنوشت مهم‌ترین قرارداد نفتی پس از برجام توضیح داد: پاتریک پویان (مدیرعامل شرکت توتال) طی دو هفته گذشته دوبار درباره تبعیت شرکت تحت مدیریتش از قوانین آمریکا صحبت کرده است و به ایران این پیام را مخابره کرده که باید صبر کنید.

وی به تسنیم گفت: این اظهارات از دو حالت بیشتر خارج نیست، یا این شرکت فرانسوی واقعا تحت فشار آمریکاست و این‌گونه می‌گوید یا مثل گذشته قصد دارد با افزایش چانه‌زنی‌های خود، امتیازات بیشتری از ایران طلب کند.

نماینده مردم ایذه و باغملک در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: برخی از مدافعان قراردادهای جدید نفتی معتقد بودند که با جذاب کردن شرایط سرمایه‌گذاری برای شرکت‌های خارجی، می‌توان قدرت اقتصادی را در تسلیم کردن اراده‌های سیاسی به کار گرفت، حال باید به این سوال پاسخ بدهند که اگر توتال و شرکت‌های نفتی دیگر از چنین قدرتی برخوردارند، چرا توتال خود را مطیع منویات رئیس‌جمهور جدید آمریکا معرفی می‌کند؟

وی این‌گونه ادعاها را بیشتر در بعد فانتزی دانست و گفت: مدیران شرکت‌های بزرگ نفتی حاضر نیستند به ایران سفر کنند، زیرا می‌دانند در صورت مهر شدن نشان جمهوری اسلامی ایران روی گذرنامه‌هایشان با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو می‌شوند. مدیرعامل شرکت انگلیسی بی‌پی رسما از سفر به ایران کناره‌گیری کرده و برای توافق با ایران گروه دیگری را مامور سفر به ایران کرده است.

وی ادامه داد: در تعجبم که دلیل تاکید روی توتال چیست و یادم است گفته می‌شد با تفاهم‌نامه فاز 11 توتال صف‌شکنی می‌کند، خب امروز که صف‌شکن بزرگ سرمایه‌گذاری در ایران خود را مطیع آمریکا معرفی کرده، پس دیگر نمی‌توان به شرکت‌های دیگر امید داشت؛ تراشیدن این توجیهات به ضرر خودمان تمام شده است، درحالی که باید نوع نگاهمان به این شرکت، نگاهی عادی ‌بود؛ نه فرشته نجات و صف‌شکن. خادمی با بیان این‌که بهتر است کمی با خودمان صریح‌تر باشیم و قبول کنیم مشکل اصلی ورود سرمایه‌گذار خارجی نوع قرارداد نیست، بلکه سیاست‌های دولت‌های غربی است، گفت: کشورهای غربی علاقه دارند از برجام به عنوان نسخه‌ای استفاده کنند که ایران را به عنوان بازار صادراتی خود هدف بگیرند، نه این‌که کشورمان مقصد سرمایه‌گذاری آنان شود.

وی خاطرنشان کرد: هرگاه به خارجی‌ها چه شرقی و چه غربی دل بسته‌ایم، ضربه‌اش را خورده‌ایم و بهتر است با نگاهی واقع‌گرایانه به سمت جذب سرمایه‌گذاری حرکت کنیم و نه بت‌تراشی کنیم و به ذلیل کردن توان خودمان در مقابل شرکت‌های خارجی بپردازیم.

جهش واردات از کشورهای اروپایی در پسابرجام

در 10 ماهه اول امسال درحالی که حجم کل واردات ایران تغییر محسوسی نسبت به سال قبل نداشته، اما واردات از کشورهای اروپایی بخصوص کشورهایی که عضو گروه 1+5 بودند، افزایش چشمگیری یافته است.

این آمار نشان می‌دهد کشورهای اروپایی پس از برجام، ایران را بازار صادرات خود قرار داده‌اند.