روی خوش به زنان سرپرست خانوار

درلابه‌لای 144 ماده این لایحه بارها و بارها به دو واژه زن وخانواده اشاره شده و از رویکردهای توانبخشی، مهارت افزایی، توانمندسازی، کارگستری و مساعدت‌های اجتماع‌محورسخن به میان آمده است.

این برنامه که ازسال 96 تا 1400، آغازقرن پانزدهم خورشیدی، مبنای همه برنامه‌ها و تصمیم‌گیری‌ها خواهد بود، قصد کرده از زنان، نیمی از سرمایه انسانی جامعه، حمایت کند و آن طور که در ماده 116 ذکر کرده از انرژی و ظرفیت زنان در توسعه پایدار بهره بگیرد.

همه اینها می‌تواند نوید روزهایی بهتر از حالا برای زنان باشد،‌ بویژه برای زنان در معرض آسیب، خودسرپرست‌ها و سرپرست‌های خانوار که گسستن زنجیره مشکلاتشان، حمایت‌هایی ویژه را می‌طلبد.

نقطه روشن‌های برنامه ششم

از بندهای اقتصادی برنامه ششم توسعه که بگذریم، کمتر ماده فرهنگی و اجتماعی درآن یافت می‌شود که به نحوی اشاره‌ای به خانواده و زن نداشته باشد. کنترل وکاهش میانگین سن ازدواج، توسعه مشاغل خانگی و تعاونی‌های تولیدی خانواده محور، ترویج ازدواج آسان و موفق، ساخت و اجاره مسکن به زوج‌های دارای فرزند بیشتر، آموزش‌های مستمرخانواده به نوجوانان و جوانان، توسعه بیمه سلامت برای مادران و مکلف کردن سیستم قضایی برای کاستن از آمار طلاق با ابزار صلح و سازش در ماده 117 برنامه ششم جلوه‌گری می‌کند. بی‌علت نیست که فاطمه ذوالقدر، نماینده مردم تهران در مجلس و عضو فراکسیون زنان خانه ملت در گفت‌وگویش با جام‌جم چند بار به این ماده و مواد 116 و 118 اشاره کرد و خوشبینی‌ها به آینده زن و خانواده را به این سه ماده ربط می‌داد .

او توضیح می‌دهد این که بحث بیمه زنان سرپرست خانوار دارای سه فرزند و مکلف کردن وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در قبال این گروه در برنامه ششم آمده حاصل تلاش‌هایی است که برای پاسخ به یک نیاز ملی صورت گرفته است.

البته اینها تنها مواردی نیستند که در این برنامه به زنان و بویژه زنان سرپرست خانوار اشاره شده است؛ برای مثال ماده 95 برنامه ششم توسعه، دولت را موظف کرده است که برای پیشگیری و کاهش آسیب‌های اجتماعی نسبت به تهیه طرح جامع کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی اقدام کند، به گونه‌ای که آسیب‌های اجتماعی در انتهای برنامه به 25 درصد میزان کنونی کاهش یابد.

در بخش چهارم این اقدام‌ها نیز مستقیما به موضوع حمایت از زنان سرپرست خانوار اشاره و تاکید شده است که طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار توسط دولت باید تا پایان این برنامه کاملا تهیه و اجرایی شود.

در قوانین و مواد برنامه ششم توسعه،‌ در مواردی که می‌تواند براساس آنها از زنان سرپرست خانوار در حوزه رفاه و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی حمایتی شود، نمایندگان صریحا کلمه «زن سرپرست خانوار» را اضافه کرده‌اند.

برای مثال در بخشی که حمایت از قشر محروم در برنامه ششم مطرح شده نمایندگان پیشنهاد داده‌اند که به واژه زنان سرپرست خانوار مستقیما اشاره شود تا به‌این‌ترتیب حمایت از این زنان جلوه روشن و الزامی پیدا کند.

زهرا سعیدی‌مبارکه، سخنگوی فراکسیون زنان مجلس روشن‌ترین نقطه برنامه ششم توسعه را موضوع بازنشستگی زنان شاغل با 20 سال خدمت در ازای دریافت 20 روزحقوق می‌داند که به باورش اگر به تائید نهایی شورای نگهبان برسد برای بسیاری از زنان راهگشاست.

فاطمه ذوالقدر اما دست روی ماده‌ای می‌گذارد که دولت را مکلف کرده تا پایان برنامه ششم همه زنان سرپرست خانوار را چه با توانمندسازی و چه با اشتغال، تحت پوشش بگیرد به نحوی که همزمان با اتمام مهلت اجرای این برنامه هیچ زن سرپرست خانوار بلاتکلیف وجود نداشته باشد .

موضوعی که ذوالقدر به آن اشاره می‌کند در ماده‌ای اختصاصی به عنوان زنان سرپرست خانوارآمده که به تهیه و اجرای کامل طرح توانمندسازی زنان سرپرست خانوارتوسط دولت تا پایان برنامه اشاره دارد؛ برنامه‌ای که معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مشترکا باید آن را تهیه و درهیات وزیران تصویب کنند و مسئول نظارت بر اجرای آن باشند.

موقعیت ویژه زنان خاص

با این‌که کار بررسی برنامه ششم توسعه در مجلس تمام شده اما خان بزرگ‌تر، شورای نگهبان است که باید تائیدیه نهایی را پای آن بنشاند.

زهرا سعیدی مبارکه نیز منتظر عبور برنامه ششم از شوراست تا آن وقت با قاطعیت بتواند جمع‌بندی کند که برنامه ششم به چه دلایلی باید نقطه امیدی برای زنان محسوب شود .

او به ما گفت فراکسیون زنان پیشنهادهای فراوانی برای گنجاندن نکات حمایتی از زنان بخصوص زنان سرپرست خانوار و بدسرپرست داشت که بعضی از آنها مثل افزایش بیش ازسه‌برابری مستمری افراد تحت پوشش بهزیستی و کمیته امداد از جمله زنان سرپرست خانوار (افزایش مستمری‌ها از50 هزارتومان فعلی به حدود 180 هزار تومان) مجال الحاق به برنامه را یافت و خیلی‌های دیگر به سبب بار مالی‌شان چنین فرصتی نیافتند. سعیدی به همین دلیل گفت خوشبین است وقتی دولت آیین‌نامه‌های اجرایی این برنامه را می‌نویسد طوری قلم به دست بگیرد که به زنان بویژه زنان با شرایط خاص عنایتی ویژه شود.

ضرورت پرداختن به مشکلات زنان سرپرست خانوار، خودسرپرست‌ها و بدسرپرست‌ها البته تاکیدی تازه نیست و نیاز به اثبات با ادله ندارد. دشواری‌های زندگی این گروه آنقدرمشهود است که بسیج حمایت‌های اقتصادی، اجتماعی و حقوقی را می‌طلبد.

استناد ما به آمارهای مرکز آمار ایران است که آن هم برگرفته از نتایج سرشماری سال‌90 است. طبق این سرشماری 12 درصد خانوارهای ایرانی را زنان سرپرستی می‌کنند که جمعیت‌شان 5/2 میلیون نفر است و شوربختانه 82 درصد آنها بیکارند. آنهایی هم که کار دارند به طور میانگین در یک سال نهایتا ده میلیون تومان درآمد دارند به شرطی که جزو زنان سرپرست خانوار سیستان و بلوچستان نباشند که بیشترشان با چند سر عائله حدود سه میلیون تومان در سال درآمد دارند .

البته شاید با نوشتن یک برنامه نتوان برای همه این زخم‌ها مرهمی ساخت، ولی به هرحال تیمار کردن تدریجی این زخم‌ها وظیفه دولت‌هاست، آن هم نه وظیفه‌ای مقطعی که رسالتی دائمی و جدانشدنی از آنها .

مریم خباز - جامعه

جام جم