عجیب اما واقعی

گام بلند محققان به سوی اکسیر جوانی!

دستیابی به هدف آرمانگرایانه‌ای مثل متوقف کردن روند پیری یا حداقل کندکردن آن، از قدیمی‌ترین اهداف دانشمندان بوده است. آنها مدت‌هاست به این نتیجه رسیده‌اند که می‌توان با ورود به دنیای ژن‌ها و دستکاری برخی از آنها در یک ارگانیسم خاص، شرایط را به گونه‌ای رقم زد که فرآیند پیری به آرامی صورت بگیرد. این بدان معناست که طول عمر متوسط انسان‌ها بیشتر می‌شود، اما تلاش‌هایی که تاکنون در این زمینه صورت گرفته نتیجه شاخصی به همراه نداشته است.

کد خبر: ۹۹۴۹۳۰

به بیان بهتر، بهره‌گیری از تکنیک‌های مبتنی بر دستکاری ژنتیک با هدف توقف روند پیری یا کندترکردن آن همواره با نگرانی‌هایی درخصوص حفظ سلامت انسان‌ها همراه بوده و به همین دلیل عملا پیشرفتی در این زمینه به دست نیامده است.

با این حال محققان انستیتو زیست‌شناسی سالک در کالیفرنیا حرف‌های تازه‌ای برای گفتن دارند. آنها تکنیک نوینی ابداع کرده‌اند که می‌توان آن را نخستین گام جدی بشر به سوی دستیابی به «اکسیر جوانی» به شمار آورد. جزئیات این روش نوین به جهت اهمیتی که دارد در نشریه تخصصی سل‌Cell (به معنی سلول) منتشر شده است. بخش اصلی این روش شامل فعال کردن چهار ژن مرتبط با سلول‌های بنیادین است. به نظر می‌رسد از این طریق می‌توان برخی علائم پیری را در سلول‌های پوستی انسان و موش‌های آزمایشگاهی معکوس کرد و البته به روشنی معلوم است که پیری در هیچ عضوی از انسان به اندازه پوست نمایان نمی‌شود.

این چهار ژن که به آنها «فاکتورهای یاماناکا» گفته می‌شود معمولا مورد استفاده محققان قرار می‌گیرند. آنها از این فاکتورها برای تبدیل هر نوع سلولی به سلول‌های غیر ویژه موسوم به iPSC‌ها استفاده می‌کنند. این دسته از سلول‌ها قابلیت تقسیم و تبدیل شدن به هر سلولی در بدن را دارند.

مطالعاتی که در گذشته انجام شده نشان می‌دهد با تولید سلول‌هایی که ژن‌های یاماناکا را ارائه کرده و به ‌iPSCها تبدیل شده، آنها جوان‌تر می‌شوند. حالا تحقیقاتی صورت گرفته که بر این اساس تقریبا تمام سلول‌های تشکیل‌دهنده اندام‌های مختلف بدن این ویژگی را دارند. به این ترتیب می‌توان امیدوار بود سلول‌هایی در بدن رشد یابند که دارای برخی ویژگی‌های ضدپیری مربوط به ژن‌های یاماناکا باشند. مهم‌ترین ویژگی نوآوری محققان انستیتو زیست‌شناسی سالک در این است که نیازی به تبدیل این سلول‌ها به سلول‌های بنیادی نیست.

این محققان در ابتدای کار، ایده مورد نظرشان را روی پوست موش‌های آزمایشگاهی و انسان‌ها آزمایش کرده‌اند. با گذشت مدت زمان مشخصی از این بررسی معلوم شد سلول‌های پوست بدون آن که هویتشان را به عنوان سلول‌های پوستی از دست دهند، برخی علائم ضدپیری را از خود بروز می‌دهند، اما بخش‌های بعدی این آزمایش‌ها نتایج خیره‌کننده‌تری داشته است. محققان در ادامه این تکنیک را روی پوست موش‌های زنده مبتلا به نوعی بیماری آزمایش کردند که روند پیری را تسریع می‌کند. پس از گذشت مدت زمان مشخصی معلوم شد عملکرد قلبی این جانوران همچون اندام‌های دیگرشان بهبود جالب توجهی یافته است. این یافته‌ها می‌تواند راهگشای دستیابی به اکسیر جوانی باشد!

آیا خورشید زمین را می‌بلعد؟

به نظر می‌رسد ستارگان قاتلی که سیاره‌ها را تخریب و منهدم می‌کنند تنها به فیلم‌های علمی - تخیلی محدود نمی‌شوند.

بتازگی اخترشناسان منظومه‌ای را کشف کرده‌اند که ستاره‌ای در دل آن قرار دارد و شبیه خورشید است. تا اینجای کار اتفاق چندان خاصی روی نداده است. ویژگی مهم این منظومه در آن است که برخی سیاره‌ها را می‌بلعد! اما آیا امکان وقوع آن در منظومه شمسی هم وجود خواهد داشت؟

این یافته جدید هیجانی تازه در دنیای اخترشناسی به راه انداخته است. اخترشناسان ستاره مورد نظر یعنی HIP 68468 را به دقت مورد بررسی قرار داده‌اند. این ستاره حدود 300 سال نوری از ما فاصله دارد و جالب این که از حیث جرم توده شباهت زیادی به خورشید دارد. اکنون این پرسش مطرح می‌شود که چرا این کشف جدید تا این حد مهم است؟ به باور اخترشناسان این نوع ستارگان درباره گذشته و آینده زمین، سرنخ‌های مهمی در اختیارشان قرار می‌دهد.

تیم بین‌المللی متشکل از اخترشناسان با استفاده از تلسکوپ 6/3 متری رصدخانه لاسیلا در شیلی، دو سیاره فراخورشیدی را رصد کرده‌اند که به دور ستاره
HIP 68468 در حال چرخش بوده است. یکی از این دو سیاره ابعاد غول پیکری دارد و به گفته اخترشناسان 50 درصد بزرگ‌تر از نپتون است. سیاره دیگر هم یک «اَبَر زمین» محسوب می‌شود که سه برابر زمین ما جرم دارد. اما تجزیه و تحلیل‌های صورت گرفته درباره ستاره این سیستم ستاره‌ای، برملاکننده واقعیت‌های جالبی است. مطالعات ترکیب شیمیایی HIP 68468 نشان می‌دهد این ستاره با توجه به سنش، چهار برابر آنچه پیش‌بینی می‌شود دارای لیتیوم است. از آن گذشته این ستاره حاوی مقادیر قابل توجهی مواد مقاوم در برابر حرارت است، اما چه توضیحی می‌توان برای وجود انبوهی از این مواد ارائه کرد؟ قابل قبول‌ترین دلیلی که می‌توان برای این مورد مطرح کرد این است که HIP 68468 سابقه طولانی در بلعیدن سیاره‌ها دارد. از این طریق انبوه لیتیوم و سایر فلزات موجود در سیارات بلعیده شده سر از این ستاره درآورده است.

برآوردهای دقیقی که اخترشناسان انجام داده‌اند نشان می‌دهد مواد اضافی موجود در این ستاره معادل شش برابر زمین جرم دارد و حالاپرسش هیجان‌‌انگیزی مطرح می‌شود: آیا اتفاقی که در این سیستم ستاره‌ای روی داده می‌تواند در منظومه شمسی هم روی دهد؟ یعنی می‌توان تصور کرد خورشید شروع به بلعیدن سیاراتش کند؟

پروفسور جیکوب بین که در این مطالعه حضور داشته، می‌گوید: این به آن معنا نیست که خورشید به این زودی‌ها زمین را خواهد بلعید، اما وی به واقعیت هولناکی اشاره می‌کند و آن این است که نگاهی به گذشته این دست از منظومه‌ها که رفتاری تهاجمی با سیاراتشان داشته‌اند، گویای آن است که بروز این فرآیندها در بسیاری از منظومه‌ها و ازجمله منظومه شمسی ما می‌تواند محتمل باشد.