خودمراقبتی، راهی برای مهار ایدز

علاوه بر آن، 70 درصد مبتلایان به اچ‌آی‌وی از بیماری خود مطلع نیستند یا اگر اطلاع دارند، آن را کتمان می‌کنند. حال این دو عامل از مهم‌ترین علل سرایت بیماری اچ‌آی‌وی / ایدز به دیگران هستند. یعنی یک عده از روی ناآگاهی بیماری را منتقل می‌کنند.

باید توجه کرد براساس آمار کشوری وزارت بهداشت، نزدیک به 33 هزار نفر مبتلا به اچ‌آی‌وی / ایدز در ایران ثبت شده‌اند که به طور کلی 84 درصد این مبتلایان مردان و 16 درصدشان را زنان تشکیل می‌دهند. همچنین میان شیوه‌های ابتلا به ایدز به طور کلی 68.2 درصد از طریق تزریق مواد با سرنگ مشترک، 18.5 درصد از طریق رابطه جنسی و 1.5 درصد هم از طریق انتقال مادر به فرزند به بیماری اچ‌آی‌وی / ایدز مبتلا شده‌اند.

در حالی که متاسفانه در یک سال گذشته 39 درصد موارد ابتلا به ایدز ناشی از اعتیاد در معتادان تزریقی بوده است، 41 درصد موارد نیز از طریق رابطه جنسی مبتلا شده‌اند و در 3 درصد موارد انتقال این بیماری از طریق مادران به فرزندان‌شان بوده است. بر این اساس، این آمارها نشان می‌دهد الگوی اپیدمیولوژی ایدز در ایران از به کاربردن سرنگ مشترک در معتادان تزریقی، به روابط جنسی تغییر کرده و در عین حال سن ابتلا به اچ‌آی‌وی / ایدز نیز در کشور پایین آمده است. بر این اساس با این تغییر، زنان بیش از مردان گرفتار این بیماری می‌شوند و این موضوع نشان می‌دهد باید روی آموزش جوانان به طور جدی کار کنیم.

از طرفی، شیوع مصرف مواد محرک مانند شیشه در کشور رو به افزایش است. باید توجه کرد این مواد به دلیل ویژگی‌هایشان، آسیب‌های جنسی در پی دارند. از سوی دیگر آگاهی از سلامت جنسی و باروری در جامعه ایران به شکل بارزی پایین است و جوانان اطلاعات مربوط به سلامت جنسی را از کانال‌ها و مجاری نامعتبر مانند فضای مجازی و اینترنت کسب می‌کنند. این موضوع هم یکی از عوامل افزایش اچ‌آی‌وی / ایدز و بالا رفتن انتقال آن از طریق روابط جنسی می‌شود.

در عین حال نهادهای آموزشی، فرهنگی و آموزش و پرورش، به‌رغم نقش عمده‌ای که در زمینه آموزش و کسب مهارت در برابر بیماری ایدز و دیگر بیماری‌های آمیزشی دارند، ‌نقش‌شان را به طور کامل ایفا نمی‌کنند. البته در یک سال گذشته فعالیت‌هایی در حوزه‌های آموزشی انجام شده و و باشگاه‌های فرهنگی ـ آموزشی به جوانان آموزش‌هایی در حوزه‌هایی چون خودمراقبتی ارائه می‌کنند. بر این اساس باید توجه کرد ارائه آموزش‌های خودمراقبتی بسیار حائزاهمیت است؛ چراکه با فراگیری مهارت‌های خودمراقبتی، افراد می‌توانند در برخورد با عوامل خطر و راه‌های انتقال ایدز، «نه» بگویند. توجه به آموزش خودمراقبتی میان جوانان یکی از مهم‌ترین راه‌هایی است که کشورهای مختلف با احیای آن توانستند بر بیماری‌هایی چون اچ‌آی‌وی / ایدز فائق آیند.

موضوع مهم دیگر این است که احتمال انتقال اچ‌آی‌وی / ایدز از مادر به فرزند 30 تا 40 درصد است و زنان باردار مبتلا به ایدز می‌توانند ویروس ایدز را طی دوره‌های بارداری، زایمان و شیردهی به کودک منتقل کنند. بنابراین تمام زنانی که قصد باروری دارند، باید آگاهی‌های لازم را در این زمینه داشته باشند و ضمن بهره‌گیری از آموزش‌های مرتبط با باروری، آزمایش اچ‌آی‌وی بدهند؛ چون در صورتی که مادر بارداری از ابتلایش به اچ‌آی‌وی / ایدز با خبر شود، با مصرف دارو می‌تواند خطر انتقال آن به فرزندش را به کمتر از 2 درصد برساند. بنابراین باید زنان جوان و بویژه کسانی که می‌خواهند ازدواج کنند و بچه‌دار شوند،‌ آزمایش اچ‌آی‌وی بدهند. باید بدانیم اگر زنی اچ‌آی‌وی مثبت باشد، با رعایت شرایطی می‌تواند باردار شود و با مصرف دارو از انتقال بیماری به فرزندش جلوگیری کند.

بنابراین باید با آموزش مهارت‌های زندگی و افزایش مهارت‌های خودمراقبتی میان جوانان و بویژه زنان جوان، نسبت به کاهش گرایش به آسیب‌های اجتماعی و کاهش بیماری‌های آمیزشی اهتمام داشته باشیم. باید توجه کرد در کشوری اگر بیماری‌های آمیزشی افزایش یابد، در فاز بعد شیوع ایدز هم بالا می‌رود. بر همین اساس در کشور ما در ده سال گذشته، روند رو به تزاید بیماری‌های آمیزشی و عدم کنترل آن بسیار مهم بود. بنابراین در کاهش این موارد نقش معلمان، والدین و... برای آموزش مهارت‌هایی چون عزت نفس داشتند و «نه» گفتن در مواردی که ممکن است منجر به اتفاقی خانمانسوز شود، بسیار مهم است. در عین حال توصیه اکید این است که باید تمام هم و غم‌مان روی جوانان باشد.
باید به این موضوع توجه کرد بسیاری از کشورها با آموزش افراد، رسما اعلام می‌کنند امروز بروز موارد جدید ابتلا به اچ‌آی‌وی/ ایدز در کشورشان به یک یا صفر درصد در سال رسیده است، در صورتی که متاسفانه در کشور ما انتقال ایدز روز به روز بویژه از طریق روابط جنسی در حال افزایش است.

دکتر مسعود مردانی

عضو کمیته کشوری ایدز و فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی