تربیت اسلامی ـ ایرانی، گمشده آموزش مهدهای کودک

موضوعی که در صحبت با معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور به آن می‌رسیم؛ این که طبق قانون، مجوز فعالیت مهدهای کودک باید از بهزیستی گرفته شود. حبیب‌الله مسعودی فرید با اشاره به این موضوع می‌گوید: طبق قانون مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی که سال 65 تصویب شده است، تمامی مهدهای کودک و دیگر مراکزی که به نوعی برای کودکان زیر پنج سال تمام فعالیت می‌کنند و خدمات نگهداری برای این گروه سنی دارند، باید از بهزیستی مجوز بگیرند، حالا چه خانه زبان باشند، چه خانه هنر، چه خانه نقاشی و... چراکه خیلی از آنها، دیگر حالت کلاس‌گونه ندارند که فقط نیم ساعت یا یک ساعت به کودکان آموزش بدهند و کودک چند ساعت متوالی آنجا حضور دارد.

اما چه چیزی باعث شده نهادهای مختلف برای نگهداری و آموزش کودکان پا پیش بگذارند و در نهایت با موازی کاری‌شان، اوضاع مهدهای کودک را به کلافی سردرگم تبدیل کنند؟ معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در پاسخ به این سوال می‌گوید: نکته اصلی این است که حوزه کودک، بسیار مهم است. اهمیت این حوزه باعث می‌شود در خیلی از کشورهای دنیا، روی این حوزه یعنی پیش از دبستان (تولد تا پنج سالگی) سرمایه‌گذاری‌های زیادی صورت بگیرد تا جایی که حتی خود دولت‌ها هم سهم قابل توجهی از بودجه خود را در این خصوص سرمایه‌گذاری می‌کنند. همین موضوع باعث ورود نهادهای مختلف به این عرصه شده است.

با این حال مسعودی فرید به نکته مهمی اشاره می‌کند، این که در نهایت همه این نهادها باید تحت نظارت یک مجموعه واحد فعالیت کنند. معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در توضیح بیشتر می‌گوید: همان طور که در مقطع دبستان و دبیرستان، مراکز و نهادهای مختلف خودشان رسما مدرسه یا دانشگاه افتتاح نمی‌کنند و تا مجوز نداشته باشند قدمی در این زمینه برنمی دارند، در حوزه کودکان پیش از دبستان هم اگر این رویه درپیش گرفته شود ‌تا اندازه زیادی موازی کاری‌ها کاهش پیدا می‌کند.

فقدان نظارت به سلامت کودکان آسیب می‌زند

با تمام این باید و نبایدها، هنوز هم می‌توان رد و نشان مهدهای کودک بدون مجوز را در گوشه و کنار شهرها گرفت؛ مراکزی که در صورت غفلت مسئولان می‌توانند سلامت جسم و روان کودکان را به خطر بیندازند و نتایجی تلخ به بار آورند. مسعودی فرید با اشاره به همین موضوع از نظارت دقیق بهزیستی روی مهدهای کودک تحت پوشش اش خبر می‌دهد و می‌گوید: ما از چند جنبه روی مهدهای کودک نظارت می‌کنیم. درحقیقت مهدها باید استانداردهایی را رعایت کنند و مشخصه‌هایی داشته باشند.

اولین مشخصه به گفته معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور، به فضای فیزیکی مهدهای کودک اشاره دارد. فضایی که باید از همه جهت ایمن باشد، کف، دیوار، ‌وسایل اسباب بازی و... .

دومین مشخصه‌ای که مسعودی فرید به آن اشاره می‌کند، سلامت جسمی، روانی و صلاحیت اخلاقی پرسنلی است که در مهدهای کودک مشغول به کار هستند. پرسنلی که چندین ساعت متوالی با کودکان در ارتباطند و می‌توانند برشخصیت آنها تاثیرگذار باشند.

سومین مساله بحث آموزش پرسنل است . به گفته مسعودی فرید تمامی افرادی که با کودکان در ارتباطند باید دوره‌های آموزشی تعیین شده از سوی بهزیستی را بگذرانند و براساس محتواهایی که این سازمان تعیین کرده به کودکان آموزش بدهند. عامل مهم بعدی نیز در بحث نظارت، پایبندی به بحث حجاب و عفاف است.

معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در ادامه از ابلاغ دستورالعمل جدید سازمان بهزیستی به مهدهای کودک تحت پوشش این سازمان در هفته آتی خبر می‌دهد و می‌گوید: تمامی جنبه‌ها در این دستورالعمل جدید مدنظر قرار گرفته است و هرکدام از موارد ذکر شده اگر رعایت نشده باشند، به کسر ستاره از مهد منجر می‌شوند.

نتیجه گفت‌وگوی ما با حبیب‌الله مسعودی فرید به این جمله ختم می‌شود: «ما روی مهد‌هایی که تحت پوشش بهزیستی هستند نظارت محکم‌تری داریم.»

این درحالی است که این نظارت از سوی نهادهای دیگری که به بحث مهدهای کودک ورود پیدا کرده‌اند، رعایت نمی‌شود‌. موضوعی که مسعودی فرید با اشاره به آن می‌گوید: اگر از این پراکنده‌کاری‌ها و هرج و مرج‌ها جلوگیری و حاکمیت قانون در نظر گرفته شود می‌توان به نتیجه بهتری رسید و از تکرار حوادثی که در چند وقت اخیر در مراکز غیرمجاز اتفاق افتاده‌اند، جلوگیری کرد.

نظارت سست بر عملکرد مهدهای کودک آسیب‌زاست

آزار و اذیت کودکان در مراکزی که بیشتر با عنوان مهدکودک بین مردم شناخته می‌شوند، موضوعی است که هرچند وقت یکبار به صفحه حوادث روزنامه‌ها راه پیدا می‌کند و از اتفاقی شوم در این زمینه خبر می‌دهد. موضوعی که خیلی ساده، ‌پای نظارتی سست را بر این مراکز پیش می‌کشد. موضوعی که رئیس شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره‌اش به جام‌جم می‌گوید: در برخی مهدهای کودک متاسفانه نابسامانی و چالش‌هایی دیده می‌شود که باید به تخلفات رسیدگی و بر تخطی مهدهای کودک نظارت جدی‌تری اعمال شود تا شاهد کاهش آن باشیم. کبری خزعلی با تائید نامناسب بودن نظارت و کیفیت برخی مهدهای کودک می‌گوید: همان‌طور که می‌دانید شورای عالی انقلاب فرهنگی مسئول سیاستگذاری‌های کلان نظام در موضوعات فرهنگی و آموزشی است‌. در همین ارتباط سال‌هاست اعتراضاتی مبنی بر نامناسب بودن نظارت و کیفیت مهدهای کودک به شورای عالی انقلاب فرهنگی و دستگاه‌های زیرمجموعه می‌رسد.

برهمین مبنا به گفته رئیس شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، بررسی‌های زیادی در این زمینه انجام شد تا مشخص شود پایه‌گذاری تربیت کودکان چه کیفیتی دارد و برمبنای چه سیاست‌هایی صورت گرفته است.

خزعلی با اشاره به نتیجه این بررسی‌ها می‌گوید: در نهایت مشخص شد اشکال ما در برنامه‌ریزی، تربیت مربی و اجراست؛ ‌کاری که از 30 سال گذشته به بهزیستی سپرده شده است.

ناگفته پیداست به عقیده این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، بهزیستی نتوانسته به مسئولیت خود بخوبی عمل کند‌. خزعلی در همین ارتباط می‌گوید: بهزیستی فقط 15 درصد وظایفش را در این زمینه توانسته پوشش بدهد.

این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: 30 سال پیش در سال 1365 بهزیستی متولی دادن مجوز بود، ولی برنامه‌ریزی و آیین‌نامه همین آموزش‌ها، نظارت و پایش مشترک بین آموزش و پرورش، وزارت کشور، بهزیستی و برنامه تربیتی به عهده وزارت علوم بود که این اتفاق عملا نیفتاده است.

کودکان، اولویت بهزیستی نیستند

در این میان برخی منتقدان نیز فقدان نظارت دقیق از سوی بهزیستی را به حجم وسیع و متنوع مسئولیت‌هایی که به عهده این نهاد گذاشته شده است، ربط می‌دهند و معتقدند میان مسئولیت‌هایی که به مرور زمان بردوش این نهاد گذاشته شده، وضعیت کودکان در مهدهای کودک اولویت مهمی نیست.

روح‌الله بابایی صالح، دبیر دوم کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی نیز جزو منتقدانی است که بر ضعف نظارت بر عملکرد مهدهای کودک و محتوای آموزشی آنها تاکید می‌کند. بابایی صالح به جام‌جم می‌گوید: تربیت اسلامی ـ ایرانی که توصیه رهبر معظم انقلاب است متاسفانه در برخی مهد‌های کودک کشور کمرنگ شده است و این از ضعف نظارت برعملکرد مهدهای کودک و مجوزهایی که برای تاسیس به آنها داده می‌شود، حکایت دارد.

بابایی صالح می‌افزاید: از آنجا که در چارت سازمانی کشور، مهدهای کودک اغلب زیر نظر سازمان بهزیستی هستند، به نظر می‌رسد باید نظارت دقیق‌تری بر این واحدها داشته باشند و اگر تخلفی را مشاهده کردند، با جدیت برخورد کنند؛ چراکه باید از همان دوران کودکی بر تربیت کودکان که آینده‌سازان این جامعه هستند، نظارت داشت تا مبادا در این زمینه کوتاهی صورت بگیرد.

با تمام این تفاسیر، طناب‌کشی بین بهزیستی، آموزش و پرورش، سازمان فرهنگی هنری شهرداری و سایر مراکزی که به نحوی نامشان با مهدهای کودک گره خورده، هنوز ادامه دارد و قطعا در این میان، بازنده کودکانی هستند که روزهای کودکی‌شان را پشت دیوار مهد‌های کودک بدون مجوز، به دور از استانداردهای تعیین شده فیزیکی، ‌آموزشی و تربیتی پشت سر می‌گذارند؛ بچه‌هایی که خیلی وقت‌ها فراموش می‌شوند.

مینا مولایی

جامعه