کارت سوخت، ماندنی یا رفتنی؟

در حالی که مجلس در اصلاحیه بودجه امسال، سرنوشت کارت سوخت را به دست دولت سپرده بود و دولت نیز تاکنون درباره حفظ یا حذف کارت سوخت تصمیمی نگرفته بود، روز گذشته سرانجام مجلس مجددا وارد گود شد و طرح یک‌فوریتی به منظور ابقای کارت سوخت را به تصویب رساند.

به گزارش جام‌جم، بنزین در خرداد سال گذشته تک‌نرخی شد و به همین منظور وزیر نفت و معاونان وی نسبت به ادامه فعالیت کارت سوخت موضع‌گیری کردند و حیات آن را غیرضروری دانستند.

در همان زمان برخی کارشناسان نسبت به مزایای سامانه کارت سوخت به دولت هشدار دادند و مطرح کردند که یکی از مزیت‌های حفظ این کارت، مقابله با بحث قاچاق است اما دولت در این زمینه اعلام کرد با تک‌نرخی شدن قیمت بنزین انگیزه قاچاق از بین رفته و روند نزولی پیدا کرده است. با این حال، کارشناسان معتقدند کاهش قاچاق بنزین به علت ارزان شدن قیمت جهانی آن است و هر زمان که قیمت جهانی بنزین افزایش یابد و فاصله قیمتی بنزین داخلی و خارجی زیاد شود، مجددا قاچاق بنزین رونق خواهد گرفت. بنابراین حفظ سامانه کارت سوخت، الزامی است و حذف آن دلیل کارشناسی ندارد.

بیژن نامدارزنگنه، وزیر نفت اولین کسی بود که به صورت رسمی به مخالفت با کارت سوخت پرداخت و به دنبال وی، برخی مسئولان دولتی هم موافقت خود را با اظهارنظر وزیر نفت اعلام کردند. زنگنه در یکی از نشست‌های خبری خود گفت که نیازی به کارت سوخت نبوده و اینکه برخی عنوان می‌کنند که برای طرح مبارزه با قاچاق سوخت مؤثر است اما این سامانه جز هزینه چیزی برای ما ندارد.

همچنین عباس کاظمی، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در گفت‌وگویی که پیشتر با جام‌جم داشت، نسبت به ادامه فعالیت کارت سوخت اظهارنظرهای متفاوتی را بیان کرد و گفت: زمانی که میزان تولید، مصرف و واردات مشخص است دیگر به پایش اطلاعاتی سامانه هوشمند کارت سوخت نیازی نداریم و باید این سامانه از چرخه فعالیت کنار گذاشته شود. به دنبال این اظهارنظرها بیژن حاج محمدرضا رئیس اتحادیه جایگاه‌داران سوخت هم در این‌باره گفت: سهمیه‌بندی برای زمانی است که کشور دارای منابع اندک سوخت باشد و زمانی این طرح اجرا شد، دولت کمبود سوخت داشت. به همین دلیل کارت سوخت را اجرایی کرد تا بتواند دوران رکود بخش سوخت را طی کند اما اکنون میزان تولید پالایشگاه‌های کشور به قدری رسیده که دیگر نیازی به استفاده از کارت سوخت نبوده و از آنجا که بنزین تک‌نرخی در جایگاه‌ها عرضه می‌شود، کارت سوخت فقط زمان سوختگیری را افزایش می‌دهد.

در همین حال برخی نمایندگان مجلس نسبت به این گفته‌های مقامات دولتی موضع گرفته و خواستار تجدیدنظر دولت در بحث کارت سوخت شدند. آنها معتقدند از زمانی که کارت سوخت به دست مردم رسید و اجرایی شد قاچاق سوخت به میزان چشمگیری کاهش یافت و پایش اطلاعاتی مصرف نیز در دسترس قرار گرفت.

منتظر تصمیم مجلس هستیم

با این‌که دولت نسبت به این موضوع موضع‌گیری کرده و خواستار حذف کارت‌های سوخت شده بود مجلس دیروز طرح یک‌فوریتی را درخصوص الزام ابقای کارت سوخت تصویب کرد. در این زمینه شاهرخ خسروانی قائم‌مقام شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی به جام‌جم گفت: مجلس قصد دارد درخصوص کارت سوخت بررسی مجددی داشته باشد و باید منتظر بمانیم تا برنامه مجلس در این باره مشخص شود. وی افزود: موضع دولت همانی است که آقای زنگنه وزیر نفت اعلام کردند اما در صورتی که نیاز باشد به نمایندگان توضیحات لازم داده خواهد شد.

دولت گفت مصاحبه نکنید

در همین حال قاسم خورشیدی، سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز که پیش از این بارها مخالفت ستاد را با حذف کارت سوخت بیان کرده بود، دیروز به خبرنگار ما گفت: به مقامات دولتی قول دادیم در زمینه کارت سوخت سکوت کنیم.

وی افزود: گرچه از نظر کارشناسی ضرورتی برای جمع‌آوری سامانه هوشمند کارت سوخت در شرایط کنونی احساس نمی‌کنیم و معتقدیم در آینده کشور نیاز زیادی به چنین سامانه‌ای خواهد داشت اما در عین حال خود را ملزم می‌دانیم که از هرگونه تصمیم دولت حمایت کرده و از اظهارنظر اجتناب می‌کنیم.

افزایش واردات بنزین

از سوی دیگر جلیل سالاری، مدیرعامل سابق شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی گفت: ظرفیت تولید بنزین در کشور 60 میلیون لیتر در روز بوده اما در سال گذشته این رقم به 57 میلیون لیتر، در ابتدای امسال به 52 و در روزهای اخیر به 46 میلیون لیتر در روز رسیده است، در حالی که واردات بنزین روند صعودی داشته است. وی در گفت‌وگو با نسیم، اقدامات انجام‌شده در سه سال اخیر درباره بنزین تولید داخل را یک اقدام سیاسی دانست و افزود: سازمان حفاظت محیط‌زیست، مساله بنزین پتروشیمی آلوده را مطرح ساخت اما مستنداتی که ارائه کرد هیچ‌یک بنای علمی نداشت و فاقد جنبه کارشناسی بود. سالاری تصریح کرد: سامانه سوخت فعال بوده اما با حذف کارت سوخت، شفاف‌سازی میزان مصرف از بین رفته و کنترلی روی میزان مصرف سوخت انجام نمی‌شود در حالی که هزینه فعال نگه داشتن این سامانه به دولت همچنان تحمیل می‌شود.

نظارتی وجود ندارد

حسینعلی حاجی‌دلیگانی، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس که طراح ابقای کارت سوخت بود، در توضیح این طرح گفت: طی سال‌های گذشته هیچ نظارتی بر مصرف سوخت در کشور وجود نداشته و تنها قیمت بنزین افزایش پیدا کرده است.

وی افزود: افزایش قیمت بنزین تاثیری در کاهش مصرف سوخت نداشت و طی تصمیم دولت و مجلس در سال‌های گذشته برای کاهش مصرف سوخت، سامانه هوشمند و کارت سوخت طراحی شد اما در سال 95 و در زمان تصویب لایحه بودجه پیشنهاد یکی از نمایندگان در حفظ کارت سوخت، افزایش قیمت بنزین، دو نرخی شدن و سهمیه‌بندی آن مورد توجه قرار گرفت.

حاجی دلیگانی تاکید کرد: اما در اصلاحیه بودجه سال 95 دولت پیشنهاد حذف کارت سوخت را داد و نمایندگان نیز به دلیل نگرانی از سهمیه‌بندی و افزایش قیمت سوخت با حذف کارت سوخت موافقت کردند اما باید گفت که وجود کارت سوخت و سامانه هوشمند، ثمرات مهمی را در کاهش مصرف انرژی و سوخت در کشور داشته است. همچنین با کارت سوخت از قاچاق و افزایش مصرف بنزین نیز جلوگیری می‌شود. این نماینده مردم در مجلس دهم ادامه داد: با سامانه هوشمند کارت سوخت مصرف 6/73میلیون لیتری بنزین در سال 90 به 9/59میلیون لیتر کاهش پیدا کرد. همچنین در سال 85 روزانه 5/27میلیون لیتر بنزین از کشورهای خارجی به کشور وارد می‌شد که این میزان نیز با کارت سوخت کاهش پیدا کرد. از سوی دیگر کارت سوخت برای کشور، منفعت‌های اقتصادی بسیاری نیز داشت و در هشت سال گذشته بنا بر گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس با استفاده از کارت سوخت صد میلیارد دلار منفعت اقتصادی برای کشور به وجود آمده است، بنابراین حفظ کارت سوخت از اهمیت بسزایی برخوردار است.

مزایای غیرقابل انکار سامانه کارت سوخت

مساله افزایش بی‌رویه مصرف بنزین و به تبع آن افزایش میزان واردات و کاهش بهره‌وری انرژی در کشور، همواره مهم‌ترین چالش پیش روی دولت‌ها در نظام جمهوری اسلامی ایران بوده است. به نظر می‌رسد تنها راه‌حل باقیمانده، استفاده از سیستم اطلاعاتی قدرتمند برای کنترل مصرف بر اساس کاربری خودروهاست تا علاوه بر جلوگیری از تبعات منفی اقتصادی و اجتماعی کنترل مصرف، نوعی فرهنگ‌سازی و برنامه‌ریزی مصرف را نیز بین شهروندان ایجاد کند که همین طرح کارت سوخت کنونی است. از جمله اهداف ایجاد طرح کارت سوخت، جلوگیری از ادامه رشد بی‌رویه مصرف بنزین در سال‌های اخیر، هدفمندسازی یارانه سوخت، جلوگیری از ادامه قاچاق بنزین در نقاط مرزی، امکان مدیریت کلان سوخت و اعمال سیاست‌های متنوع مصرف، صرفه‌جویی و ایجاد الگوی مصرف مناسب و سوق دادن شرکت‌های خودروسازی و صاحبان خودروها به استفاده از سیستم سوخت جایگزین عنوان شده است.