یک میلیون شغل ایجاد کردیم

قبل از هر پرسشی بد نیست به آمار ارائه‌شده از ایجاد شغل در دولت یازدهم بپردازیم، آیا واقعا آمارهای اعلام‌شده با واقعیت بازار کار کشور همسو است و می‌توان از آن دفاع کرد؟

کاملا واضح و مشخص و با استناد به اصول کارشناسی، من از ایجاد بیش از یک میلیون فرصت شغلی در دولت یازدهم دفاع می‌کنم. این درحالی است که با در نظر گرفتن برخی موارد، حتی دور از واقعیت نیست اگر بگویم تعداد شغل‌های ایجاد شده بیشتر از ارقام اعلام ‌شده بوده است.

اول این‌که مبانی استخراج اطلاعات مرکز آمار مبتنی بر یک اصول علمی بوده است. به این صورت که وقتی آماری از سوی این مرکز ارائه می‌شود، پایه و اساس علمی دارد.

اما برخی معتقدند این ارقام با واقعیت جامعه همسو نیست، چون این افراد معتقدند وقتی رشد اقتصادی نداشته‌ایم، چطور شغل ایجادشده است؟

این پرسش به این دلیل مطرح می‌شود که برخی با استناد به قانون «اوکان» براساس هر یک درصد رشد اقتصادی در منطقه، تعداد مشخص فرصت شغلی را انتظار می‌کشند و با همین سنجه می‌گویند وقتی رشد اقتصادی در کار نبوده پس ایجاد شغل هم صورت نگرفته است، اما در پاسخ باید به این نکته توجه کرد که این یک اصل علمی نیست و تمام این قبیل موارد در دوره‌ها و همه کشورها نتایجی یا خروجی یکسان ندارند.

از سوی دیگر وزارتخانه فقط به آمار ارائه‌شده از سوی مرکز آمار نیز بسنده نکرده و از مبادی دیگری مثل سازمان تأمین اجتماعی اقدام به دریافت اطلاعات می‌کند. مثلا با استفاده از اطلاعات سازمان تأمین اجتماعی میزان ثبت بیمه اجباری در سال 94 را حساب کردیم که در این زمینه به عدد 711 هزار نفر بیمه‌شده جدید رسیده‌ایم. با لحاظ ریزشی که اتفاق افتاد سرانجام به عدد حدود 500 هزار نفر می‌رسیم، چون طی این دوره برخی بازنشسته شده‌اند و برخی هم بیکار می‌شوند که سرانجام یک عدد از اشتغال رسمی سال 94 به دست می‌آید.

آیا واقعا در دوران رکود شغل ایجاد می‌شود؟

بله، براساس اصول علمی و تائید شده یا حتی تجارب کشورهای مختلف همزمان در دوران رکود یک سهم قابل پذیرش افزایش اشتغال غیررسمی داریم؛ این افزایش معمولا در ایران 1.5 تا دو برابر معادل اشتغال رسمی، بویژه در دوره رکود تعیین شده که اشتغال غیررسمی نزدیک به حدود 48 درصد از کل اشتغال کشورمان است. پس با توجه به ارقام اعلام ‌شده برای ایجاد فرصت‌های شغلی در سال 94 می‌بینیم نزدیک به 500 هزار فرصت شغلی غیررسمی داشته‌ایم و با رقم افزایش مشاغل رسمی به رقمی بالاتر از یک میلیون فرصت شغلی در سال‌های گذشته خواهیم رسید.

آمار دقیق بیکاری در ایران چقدر است؟

آنچه که رسما هم اعلام‌ شده این است که 22.5 میلیون جمعیت شاغل در بخش رسمی و غیررسمی، با تعریف رسمی سازمان بین‌المللی کار در کشور وجود دارد و حدود 2.5 میلیون نفر بیکار داریم. این چیزی است که بر مبنای یک روش علمی احصاء شده است. لایه دوم بیکاران، افرادی هستند که اشتغال ناقص دارند (گروهی هستند که درآمد حاصل از شغلشان کفاف هزینه‌هایشان را نمی‌دهد و باید کار دیگری هم انجام دهد.)

در همین زمان می‌توانیم 3 درصد هم جریان نیروی کار داشته باشیم؛ یعنی کار قبلی را رها کرده و به دنبال کار جدیدی است که در دوره‌های خاصی افزایش هم می‌یابد، اما در کنار همه اینها حسی که جامعه از اشتغال دارد از عدد و رقم و آمار مهم‌تر است. برای وزارتخانه مهم‌تر آن است که احساس رضایت، امنیت و اغنای شخصیتی برای بیکار و شاغل وجود داشته باشد.

حالا برسیم به عدد و درصد بیکاری، گرچه من اعتقاد دارم اعداد و ارقام برای درمان راهکار ارائه نمی‌دهند، ولی به هر حال عدد بیکاری رسمی ما 11 درصد است و عدد بیکاری فارغ‌التحصیلان ما بالاتر یعنی 18.5 درصد است. در اینجا نکته‌ای هم وجود دارد؛ نظام آموزش ما آدم‌ها را به‌گونه‌ای آموزش داده که جنس آن کارآفرین نیست؛ بلکه از جنس کارمند و نیروی کار است و بیشتر فارغ‌التحصیلان ما تمایل دارند که حقوق‌بگیر شوند و در واقع برای کارآفرینی تمایلی وجود ندارد یا فرصت را برایش فراهم نکرده‌ایم.

سرانجام طرح «تکاپو» و «حرکت» به کجا رسید؟

این دو طرح مدت زیادی نیست که اجرایی شده‌اند و هنوز به مرحله سرانجام نرسیده‌اند، اما هر دو طرح قابل اعتماد و اعتنا هستند. طرح حرکت در اقتصاد مقاومتی تحت عنوان اشتغال فراگیر تصویب شده و طرح تکاپو با عنوان توسعه رسته‌های پراشتغال منطقه‌ای در دست است. این دو طرح بخش خدمات مولد و شرکت‌های دانش‌بنیان را هم پوشش می‌دهند، چون روند اشتغال و ایجاد شغلی کمی با گذشته متفاوت شده است. در ابتدا شش استان را پایلوت کردیم تا بسنجیم وضعیت به چه ترتیبی است. برای بهتر کردن وضعیت، دولت نباید به صورت مستقیم دخالت کند؛ بلکه کوشش می‌کنیم بخش خصوصی را در این زمینه فعال و تقویت کنیم، یعنی فرصت بدهیم و کمک کنیم که بخش خصوصی در حوزه آموزش مهارتی فعال‌تر شود و سهم بیشتری را به‌عهده بگیرد.

عماد عزتی - اقتصاد