محکم مثل فولاد منعطف همچون آب

هرچند در سال‌های اول پس از پیروزی انقلاب، خط و نشان کشیدن‌ها با‌ترور و جنگ بود، اما پس از آن طراحان مبارزه با ایران، به فکر نفوذ فرهنگی افتادند. بذری که موذیانه و پنهان رشد کرد و گرچه بار اندکی داشت، اما در مقایسه با جنگ و‌تروریسم که نتیجه‌ای عکس داده بود، دشمنان را امیدوار کرد تا بیش از گذشته برای آن سرمایه‌گذاری کنند و به انتظار نتیجه بنشینند. رصد همین وضعیت سبب شده است رهبر انقلاب بارها و بارها در سخنان‌شان مساله فرهنگ را پررنگ کنند و به آن گریز بزنند و به مردم درباره تلاش دشمن برای نفوذ در حصار فرهنگی ایران هشدار بدهند. ‌آخرین نمونه از این هشدارها درهفته مساجد بود که ایشان به مقوله مقاومت فرهنگی اشاره کردند و مساجد را هسته آن نامیدند. ما برای ارزیابی درک عمومی از اصطلاح مقاومت فرهنگی، به میان مردم رفتیم و آنچه می‌خوانید پاسخ‌هایی است به این دو پرسش: مفهوم مقاومت فرهنگی چیست‌؟ چگونه آن را در زندگی روزانه‌تان اجرا می‌کنید‌؟

از خودم می‌پرسم چرا

بهروز . غ، بیکار، 25 ساله: هر کدام از رفیق‌های من، یکسری (وسیله‌ای که با آن در قلیان می‌دمند) گوشه لپ‌شان گذاشته‌اند، اما من به عمرم پک نزدم. نخواستم چون یادم گرفته‌ام پیش از هر کاری از خودم بپرسم «چرا این رفتار؟» سبک ـ سنگین کردم دیدم اشکال دارد، نپذیرفتم. اگر مردم به مرحله‌ای برسند که خودشان عناصر قدیمی و جدید فرهنگ‌شان را بسنجند، مشکل حل می‌شود. مردم برای سنجش باید ابزار داشته باشند؛ ابزارشان آگاهی است. راه آگاهی مطالعه است. من لیسانس متالوژی دارم اما بیکارم. وقتم به پرسه زدن بیرون از خانه می‌گذرد چون شرمم می‌آید به عنوان یک بیکار توی خانه بنشینم و پدر و مادر پیرم را ببینم که غصه من را می‌خورند. اگر شغلی داشتم دغدغه زندگی‌ام کمتر بود، مسلما بیشتر مطالعه می‌کردم، طبیعتا بیشتر آگاه می‌شدم. به نظرم اگر دغدغه اقتصادی جامعه کم شود و مردم وقت فکر کردن و مطالعه داشته باشند خودشان می‌توانند درست و غلط فرهنگی را تشخیص بدهند.

وقتی همه اشتباه می‌کنند...

فرزانه افسون، گریمور عروس، 50 ساله: دیپلم اقتصاد قدیم دارم و تا به حال این اصطلاح را نشنیده‌ام. من سرپرست خانوارم و از 5 صبح تا 6 عصر آرایشگاه هستم کتاب نمی‌خوانم، اما اگر برداشت خودم را بخواهید فکر می‌کنم منظور، پا فشاری کردن بر فرهنگ خودمان در برابر ورود فرهنگ غربی‌هاست. ولی به نظرم این مقاومت کار یک نفر نیست. وقتی همه چیزی را بخواهند ما مجبور می‌شویم اطاعت کنیم. شاید این مثال سطح پایین باشد، ولی چند سال پیش که آرایش خلیجی مد شد من اصلا موافق نبودم دختر ایرانی مثل زن‌های عربی آرایش کند، اما خب عروس‌ها می‌خواستند. وقتی همه اصرار می‌کنند من مجبورم اطاعت کنم که درآمد داشته باشم. در حالی که شاید یک وقتی، همه درست نگویند، ولی چاره‌ای نیست.

الک دست بگیریم

حمدالله ملاکی، بازنشسته، 60 ساله: قدرت در جهان امروز، در دست صاحبان رسانه‌هاست. صاحبان رسانه‌ها به دنبال منافع‌شان هستند. به نظر من مقاومت فرهنگی شکلی از غربالگری فرهنگی است. هجمه‌های فرهنگی یک امر ناگزیر است یعنی شما در هر کشور دیگر هم که باشید باز در معرض هجوم فرهنگی هستید که صاحبان قدرت می‌خواهند به شما تزریق کنند تا از این طریق قالب مصرفگرا و بی‌هویتی را بگیرید که آنها برای بهره‌کشی از شما به آن نیاز دارند. از طرفی دنیای امروز مثل ظروف مرتبط پر از آب است فرهنگ دائما در حال تبادل است‌. بخشی از فرهنگ‌های وارداتی هم که خطرناک نیست، از طریق انواع رسانه‌ها و وسایل ارتباطی به سمت ما جاری است. بر این اساس دیدگاهم این است که در مواجهه با فرهنگ‌های بیگانه باید غربالگری کرد. انواع مسموم را می‌شود تشخیص داد و حذف کرد و در عوض انواع مفید را نگه داشت و حتی بومی کرد.

آسیب‌های اجتماعی را حل کنید

م. اردبیلی، دانشجوی دکتری، 35 ساله: موضوع مقاومت فرهنگی که از محورهای مورد بحث رهبری در هفته مساجد بود، هدفش شکستن تابوهای دشمن ساخته فرهنگی است و در همه وجود زندگی قابل اجراست از‌جمله ازدواج،‌تربیت فرزند، خرید، سرمایه‌گذاری‌های مادی و معنوی زندگی، کار، خدمت رسانی به مردم و حتی مرگ.

در بعد اجتماعی، مبارزه با آسیب‌های اجتماعی که در راس آنها بیکاری، فقر و اعتیاد است می‌توانند جامعه را از نظر فرهنگی مقاوم کنند.

کجاست الگوی فرهنگی سالم‌؟

سفیه نوری، دانشجوی لیسانس، 23 ساله: فرض کنیم کسی از شدت گرسنگی میوه‌های لهیده‌ای را که توی جوی لجن افتاده‌اند می‌خورد. شما به او می‌گویید که این میوه‌ها لهیده و فاسد است و نباید بخوری اما او ادامه می‌دهد، می‌دانید چرا‌؟ چون گرسنه است. راه منصرف کردنش این است که غذای پاکیزه برایش بیاوری، مسلما دیگر نیازی به زور نیست او خودش از غذای فاسد دست می‌کشد. اگر ما از مقاومت فرهنگی حرف می‌زنیم باید ببینیم چه الگوی فرهنگ مناسبی در اختیار مردم گذاشته شده است که حالا بتوانند با قدرت در برابر فرهنگ بیگانه و آسیب رسان مقاومت کنند؟ سبدی که قرار است از فرهنگ ناسالم خالی شود با چه چیز پر می‌شود؟

تصدیگری فرهنگ در دست مردم

رضا . م، کارمند، 57 ساله: از ابتدای انقلاب اسلامی همیشه بر این باور بوده‌ام که باید تصدیگری فرهنگی را در ایران به مردم سپرد. همین مردمی که انقلاب کردند حتما می‌توانند انقلاب را همچنان انقلاب نگه ‌دارند. وقتی تصدیگری فرهنگی از سوی مردم وجود داشته باشد خود به خود مقاومت فرهنگی در آنها هم به وجود می‌آید، چون مردم از دستاوردهایشان مراقبت می‌کنند.

اکسیر سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی

محمدعلی سرداری، استاد بازنشسته دانشگاه، 53 ساله: در تهاجم فرهنگی آمریکا علیه مردم ما، اقدامات خصمانه‌ای مانند ارائه تفسیرها و تحلیل‌های مغرضانه از اوضاع ایران در شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی بسیاری از کشورها، سرمایه‌گذاری هنگفت بر تولید فیلم‌ها و سریال‌های مبتذل، ایجاد شبکه‌های مجازی اجتماعی منحرف، اغوا کردن برخی نویسندگان، روزنامه‌نگاران و افرادی از هر قشر جامعه، حتی روحانیون و سوء‌استفاده فرهنگی از آنها به نفع خود در دشمنی با نظام اسلامی و در مواردی حمله به اصول و ریشه‌های اعتقادات اسلامی و خلاصه اسلام‌هراسی و ایران‌هراسی، ایجاد و تشدید اختلاف شیعه و سنی دیده می‌شود.

در مجموع تلاش استکبار در حال حاضر شکستن ایمان ملت و تضعیف تمرکز بر آن است و به همین علت برای ایجاد مقاومت فرهنگی ابتدا باید این تهدیدها کامل شناسایی شوند و سپس اقدامات فرهنگی برای تقویت باورهای دینی مردم و آموزش اصول سبک زندگی اسلامی و ایرانی به آنها ارائه شود.

کسی بهانه نیاورد

زهرا شفیعی،‌ روان‌شناس و مشاور، 35 ساله: اگر هرم مازلویی را دیده باشید نیازهای انسان عبارتند از: نیازهای زیستی، امنیتی، اجتماعی، نیاز به احترام و در نهایت، نیاز به خودشکوفایی. مازلو معتقد است که برای رسیدن به بالای این هرم باید ابتدا نیازهای لایه‌های پایین‌تر تامین شوند. اشکالی که به این نظر گرفته‌اند این است که در برخی موارد نیازهای لایه‌های پایین‌تر کامل نشده‌اند، اما فرد لایه‌های بالاتر را فتح می‌کند مثلا کسی که در فقر بوده و نیازهای مادی‌اش کامل تامین نشده است جانش را فدای کشورش می‌کند چون به مرحله تعالی و خودشکوفایی رسیده است. من هم جزو منتقدان این نظریه هستم. وقتی از مقاومت فرهنگی صحبت می‌کنیم به نظرم، حرف بر سر همان تعالی و تلاش برای تحکیم ارزش‌های معنوی یک ملت است. پس نمی‌شود گفت لزوما باید همه نیازهای مادی مردم‌مان برآورده شوند تا فرهنگ‌شان را غنی نگه دارند و اجازه تهاجم ندهند. البته مسئولان کشور موظفند به امر رهبری برای رفع نیازهای مردم خدمت کنند، اما می‌خواهم بگویم کسی نمی‌تواند به بهانه فقر، فرهنگ اصیلش را زیر پا بگذارد یعنی بهانه بیاورد که چون خیلی چیزها را ندارد پس به فرهنگ خودش پایبند نیست و چشمش به دست بیگانه‌هاست.

چیزی را از سر عادت نمی‌پذیرم

لیلا برزین، فعال اجتماعی، 40 ساله: اگر فرهنگ مجموعه‌ای از باورها، اعتقادات، عادات، هنر، زبان، تحصیلات، شیوه مصرف و دانش یک ملت باشد، ‌مقاومت فرهنگی یعنی نگهداری از همه اینها در برابر آفت و آفت هر چیزی است که ممکن است به اصالت اینها لطمه بزند. من برای نگهداری از سهم خودم از همه اینها که گفتم، سعی می‌کنم چیزی را از سر عادت نپذیرم یعنی به اصالت ومفید بودنش برای خودم و نسل بعدی فکر می‌کنم.

آناهیتا اسفندیاری / روزنامه‌نگار