بهره‌گیری هنرمندانه از موقعیت‌های محدود

مهین‌ترابی در کرج زاده شد. ابتدا رشته‌ای جدی را برای ادامه تحصیل در دانشگاه انتخاب کرد و حتی مدتی را هم کارمند ارزیاب اداره گمرک شد، اما خیلی زود به این نتیجه رسید که کار ثابت و روزمره کارمندی از روحیه‌اش خارج است. بنابراین دوباره برای کنکور درس خواند و این بار اتفاقا در رشته‌ای که بیشتر دوست داشت پذیرفته شد؛ رشته بازیگری و کارگردانی از دانشکده هنرهای دراماتیک دانشگاه تهران که به آشنایی و همدوره شدن او با افرادی چون شهین علیزاده، گوهر خیراندیش، حسن پورشیرازی، مسعود کرامتی، رویا تیموریان، افسر اسدی و شهره لرستانی منجر شد. مهین‌ترابی همزمان با همین دوران، فعالیتش را در عرصه بازیگری و در روی صحنه تئاتر هم کم‌‌کم آغاز کرد و در نمایش‌هایی چون «تله» براساس نوشته‌ای از محسن یلفانی و نیز فیلم‌های سینمایی «گلبهار»، «رد پایی بر شن»، «دوران سربی» و «ملک خاتون» به ایفای نقش پرداخت.

اما کار بعدی این بازیگر و شاید مهم‌ترین نقطه‌ عطفی که او را به شهرت و محبوبیت سال‌های بعدش رساند، حضورش در تلویزیون بویژه قبول بازی در مجموعه «همسران» به کارگردانی بیژن بیرنگ و مسعود رسام بود؛ اثری که در سال 73 از شبکه 2 سیما روی آنتن رفت و ساختار صمیمی و بی‌آلایشش خیلی زود به دل مخاطبان نشست. دیده شدن مجموعه تا به آنجا پیش رفت که لحن کلام و «کماااال!» گفتن مهین‌ترابی خطاب به فردوس کاویانی حتی به دیالوگ روزمره بسیاری از مردم تبدیل شد. بازیگر نقش «مهین» سریال همسران این مسیر موفق را در دو سال بعد نیز همچنان با بازی در مجموعه‌هایی چون «بهاران در بهار»، «ب مثل بهار» و حضور در قسمت‌هایی از مجموعه «نوعی دیگر» بهروز بقایی هم ادامه داده و بعد از آن بود که به «خانه سبز» رسید. نقطه‌ای دیگر برای اوج گرفتن و محبوبیت دوباره او و حاصل اعتماد دوباره‌اش به زوج کارگردان؛ بیرنگ و رسام. «عاطفه» هم خیلی زود جای خود را باز کرد و بده بستان‌ها و دیالوگ‌های مشترک او با «رضا» با بازی مرحوم خسرو شکیبایی، به دل‌ها حسابی نفوذ کرد. هنوز هم مخاطبان، مهین‌ترابی را به یاد دارند که چطور نقش وکیلی مستحکم و مستقل را از خود به نمایش می‌گذاشت. در عین حال در لحظاتی برای زندگی مشترکش نگران می‌شد و نوبت به فرزندشان «فرید» با بازی رامبد جوان که می‌رسید، مهر مادری در چشم‌هایش موج می‌زد.

با این همه به نظر می‌رسد استعدادها و قابلیت‌های این بازیگر در سال‌های بعد آن‌طور که باید جدی گرفته نشد و او با پایان دهه 70 در قالب شخصیت‌هایی همیشگی ثابت ماند. اتفاقی که شاید در اثر نبود نقش‌های مناسب و تعریف شده برای زنان پا به سن گذاشته در سینما و تلویزیون باشد و نتیجه‌اش این است که به مرور باعث به حاشیه رفتن جمعی از استعدادهای ارزشمند بازیگری ایران شده است. خود مهین‌ترابی هم بارها در همان مصاحبه‌های محدودش اعلام کرده که اهل بازی کردن در نقش‌های حاشیه‌ای و مکمل نیست و احتمالا به همین دلیل خود را به خانه‌نشینی اجباری و دوری‌های گهگاهی‌اش‌ از عالم هنر وادار کرده است. هرچند گاهی نقش‌هایی چون مادر سختگیر و تحت سیطره همسری خشمگین در «نرگس» یا زن ساده دل و تا اندازه‌ای هم خرافاتی در «صاحبد‌لان» به مخاطبان این نکته را ثابت می‌کند که توان مهین‌ترابی چیزی بیش از اینهاست و چنانچه فرصتی خوب و شایسته به او داده شود، می‌تواند همچنان بدرخشد و سال‌های خوب و دوست‌داشتنی تلویزیون را یادمان بیندازد.

زهرا غفاری