کودتای ترکیه؛ آیا پیوستن به اروپا را باید فراموش کرد؟

یکی از دلایل این مساله برخورد حزب حاکم با کودتاچیان و دیگری تغییرات و وضع قوانینی جدید است که ترکیه پس از این رویداد انجام خواهد داد؛ قوانینی که آنکارا برای عضویت در اروپا آنها را تعدیل یا به کلی برداشته بود.

عامل نخست؛ برخورد با کودتاچیان

برخورد ترکیه با کودتاچیان، بازداشت آنها، اخراج از کار، تعلیق و تسویه حساب‌های سیاسی و امنیتی یکی از مهم‌ترین مسائلی است که این روزها سران اروپا را در بروکسل به خود مشغول داشته است. روز دوشنبه 28 کشور عضو اتحادیه با صدور بیانیه‌ای از آنکارا خواستند همه نوع اقدامی برای جلوگیری از خشونت‌های بیشتر، محافظت از جان مردم و برقراری آرامش به کار بگیرد.

وزرای خارجه اتحادیه اروپا در بیانیه خود یادآور شدند که این نهاد خواستار رعایت تمام و کمال نظم قانون اساسی در ترکیه است و بر اهمیت رواج حاکمیت قانون در این کشور تاکید دارد.

عامل دوم؛ احیای قوانین گذشته

یکی از مهم‌ترین شروطی که بروکسل برای عضویت ترکیه تعیین کرده بود، لغو مجازات اعدام در این کشور بود که در سال 2004 همزمان با پیوستن این کشور به شورای اروپا این اتفاق افتاد. اما پس از کودتا رجب طیب‌اردوغان، رئیس‌جمهور در سخنانی از احتمال احیای این قانون خبر داد که حزب ناسیونالیست ترکیه نیز از آن حمایت کرد. این گفته اردوغان به مذاق بروکسل خوش نیامد و بلافاصله مقام‌های اروپایی نسبت به آن واکنش نشان دادند. فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه گفت: ما با ترکیه درباره برقراری مجدد مجازات اعدام مذاکره می‌کنیم، هر کشوری که مجازات مرگ را داشته باشد، نمی‌تواند عضو اتحادیه اروپا باشد.

استفن زیبرت، سخنگوی دولت آلمان دیگر مقام اروپایی بود که به این امر واکنش نشان داد و گفت: سخن درباره مجازات مرگ به معنی تعلیق گفت‌وگوها «بروکسل و آنکارا» است.

به نظر می‌رسد ترکیه در وضعیت دشواری قرار گرفته است. اگر اردوغان درخصوص اظهاراتش درباره مجازات مرگ بماند، این موضوع می‌تواند عضویت در اروپا را کاملا با چالش و مانعی جدی روبه‌رو کند. با وجود این، دو موضوع می‌تواند او را در این مسیر حرکت دهد: اول، اطمینان اردوغان از این‌که در سال‌های نزدیک، ترکیه عضو اتحادیه اروپا نخواهد شد، یعنی یاس از دستیابی به اروپا در آینده نزدیک. دوم، میزان حمایتی که از وی در پسا کودتا وجود دارد، یعنی اگر رئیس‌جمهور ترکیه از حمایت قاطبه مردم از خود، اطمینان داشته باشد به احتمال زیاد این اقدام را خواهد کرد. اما برخی تحلیلگران بر این باورند که چنین حمایتی از اردوغان در ترکیه وجود ندارد و حمایت از وی در برابر کودتاچیان به هیچ وجه نمی‌تواند حمایتی پایدار تلقی شود و به عقیده این تحلیلگران، اردوغان خود به متزلزل بودن این حمایت‌ها آگاه است.

ترکیه و نگاه به شرق

چندی پیش اردوغان احمد داوود اوغلو، نخست وزیر کشور را برکنار و بینالی ایلدریم را جایگزین آن کرد. نخست‌وزیر جدید در یکی از سخنرانی‌های خود از بهبود روابط این کشور با مصر و سوریه خبر داد که این اظهارات به منزله تغییرات کلی در رویکرد چند ساله اخیر این کشور در قبال تحولات منطقه‌ای تلقی شد. به نظر می‌رسید کودتا، اعزام هیات‌های دیپلماتیک این کشور را به دمشق و قاهره به تاخیر انداخته اما اردوغان اعلام کرده امروز چهارشنبه در سخنرانی خود خبر مهمی را به مردم اعلام می‌کند و اختلافات با کشورهای همسایه را کنار خواهند گذاشت.

اظهارات اردوغان امروز هر چه باشد قابل تحلیل است اما اگر او درباره بهبود روابط با همسایگان سخن بگوید، البته که چیز جدیدی نیست و نخست‌وزیر این کشور پیشتر خبر آن را داده بود. تنها موضوع مهمی که برای این سخنرانی قابل تصور است، حمایت این کشور از دولت عراق و سوریه و احتمالا افشای تحرکات برخی قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای درباره تنش‌آفرینی در منطقه است. در عین حال باید صبر کرد و دید.