سریال؛ ابزار تربیت نه آموزش

این تکنیک‌ها به مخاطب اعلام می‌کنند که در معرض آموزش قرار دارد؛ قرار است با مفاهیمی تازه روبه‌رو شود و آنها را بیاموزد، اما این شانس را هم دارد که این مفاهیم را در بستری جذاب و سرگرم‌کننده ببیند که ساده‌تر در حافظه‌اش ماندگار شود.

با در نظر گرفتن تعریف آموزش و توجه با این مساله که مقوله آموزش و تربیت، علی‌رغم وابستگی‌های بسیار، با هم متفاوت هستند و هر کدام کارکردها و ابزار مخصوص به خودشان را دارند، می‌توان گفت در میان قالب‌های بصری، سریال نامناسب‌ترین وسیله برای آموزش موضوعات است؛ چراکه مخاطب به هیچ وجه به منظور یادگیری پای تماشای سریال‌های تلویزیونی نمی‌نشیند. ممکن است در روند قصه یک سریال‌ چیزهایی هم بیاموزد، اما او برای سرگرمی، لذت، درک و عمیق شدن درباره مفاهیم است که سریال‌های تلویزیونی را تماشا می‌کند.

به عنوان نمونه اگر قرار باشد درباره بیماری ایدز، چگونگی انتقال، علایم و عوارض، شیوه‌های درمان یا پیشگیری از آن در قالب یک برنامه تلویزیونی به مخاطب اطلاع‌رسانی شود، بهترین قالب استفاده از تکنیک‌های خلاق آموزشی مانند انیمیشن و موشن‌گرافیک و غیره است نه سریال‌های نمایشی که روایتگر قصه هستند و ذهن مخاطب را به سمت قصه‌ها و ماجراها منحرف می‌کنند، اما اگر قرار باشد درباره تلخی روزگار بیماران مبتلا به ایدز، تلاش آنها برای دست و پنجه نرم کردن با این بیماری و عواقب اجتماعی و نحوه مواجهه اطرافیان، اطلاعاتی به مخاطبان ارائه شود و به عبارت دیگر، مخاطب به درک عمیق از موقعیت‌ها و شرایط دست پیدا کند، بهترین‌ راه یک سریال تلویزیونی خوب و پرکشش است!

این دقیقا مهم‌ترین تفاوت سریال «سایبر» از شبکه پنج و «پریا» از شبکه سه است و دلیل موفقیت یکی و ناموفق بودن دیگری است.

سریال «سایبر» سعی دارد درباره حضور در فضای مجازی و معادلات دنیای سایبری به مخاطبانش اطلاع‌رسانی کند و در این زمینه به پرونده‌های واقعی در پلیس فتا مراجعه کرده است، اما تاثیرگذاری و گیرایی لازم را ندارد؛ چراکه مواد آموزشی را در ترکیب با قصه به مخاطب عرضه می‌کند و در نتیجه هم نکات آموزشی ناقص می‌ماند و هم قصه‌ جذابیت و گیرایی را از دست می‌دهد.

آموزش در فضای مجازی، کلاهبرداری‌های سایبری و مواردی از این دست بخصوص از آن جهت که هنوز تازگی دارد، نیازمند برنامه‌های آموزشی جذاب و خلاقانه است؛ برنامه‌‌ای که قرار است آموزش بدهد باید آموزشی باشد نه این‌که همچون شترمرغ نه وظیفه پرواز کردن را به انجام برساند و نه باربری را!

سریال‌های تلویزیونی نه به عنوان ابزار آموزشی بلکه به عنوان ابزار تربیتی قابل بهره‌برداری هستند؛ می‌توان در قالب یک اثر قصه‌گو با افت و خیزهای داستانی، یک حس ویژه یا ادراکی را در مخاطب ایجاد کرد اما نمی‌توان به او اصول و قواعد و ضوابط را آموزش داد؛ این کاری نیست که از یک سریال تلویزیونی بربیاید.

آذر مهاجر

رادیو و تلویزیون