سینمای بی‌مناسبت

این در حالی است که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و منتقدان سینما تولید چنین آثاری و به‌تصویر کشیدن مضامین دینی و اخلاقی در قالب داستان‌های جذاب و پرکشش، می‌تواند در راه ترویج فرهنگ ایرانی ـ اسلامی در سطح جامعه مفید باشد.

از این‌رو جام‌جم سراغ تعدادی از فیلمسازانی رفت که دغدغه پرداخت به این دست مضامین را دارند تا آنها دلایل و موانع کاهش تولید آثار مناسبتی و تاثیر مثبتی را که این قبیل فیلم‌ها بر جریان سینمای ایران دارد، بررسی کنند.

تولید آثار مناسبتی بدون شعارزدگی

احمد رمضان‌زاده که فیلم «حکایت عاشقی» در ژانر جنگ را در کارنامه‌اش دارد، در باره با چرایی پرداخت به آثاری با مضامین مناسبتی گفت: فیلم مناسبتی ساختن نیاز به فکر و برنامه‌ریزی از پیش تعیین شده دارد. به این معنا که از قبل باید طرح چنین کارهایی ریخته شود. ضمن این‌که قرار نیست برای ساخت فیلم‌های مناسبتی شکل ظاهری تمام مفاهیم را روی کار آورد. مثلا برای ساخت فیلمی با محوریت ماه مبارک رمضان نیازی نیست سفره افطار و مردم روزه‌دار حتما دیده شوند. در فیلم مناسبتی هدف درک مفهوم انسان بودن و بهتر زیستن است. در واقع باید نتیجه و اثر باخدا بودن در زندگی را به مردم نشان داد. به‌طور مثال در تلویزیون برنامه «ماه عسل» مواردی را مطرح می‌کند که در بطن جامعه اتفاق می‌افتد و هر آدمی را به فکر وامی‌دارد. قطعا دست‌اندرکاران این برنامه یک ‌سال را فکر می‌کنند که در ماه رمضان چه کسانی را با چه رویکردی روی آنتن ببرند، نه این‌که چند روز مانده به این ماه به این فکر بیفتند که حالا بیاییم کاری بکنیم!

او ادامه داد: این کارها نیاز به بودجه و نیروی کاربلد دارد و اگر کاری اصولی ساخته شود، حتما بدانید که مخاطبش را پیدا می‌کند. ضمن این‌که یک کار مناسبتی استاندارد باید طبق فاکتورهای روز جامعه و بدون شعارزدگی ساخته شود. قطعا جوان امروزی ما با حق انتخاب‌های زیادی که دارد، اگر کار خوبی ببیند، جذبش می‌شود. مثلا «روز واقعه» اثری مناسبتی و شایسته است که در لایه‌های زیرین به شکلی بسیار عمیق به مضامین مذهبی و دینی پرداخته و هزاران بار دیگر هم قابل تماشاست.

رمضان‌زاده تصریح کرد: نکته دیگری که به نظرم خیلی مهم است، این‌که برای ساخت آثار مناسبتی آدم‌ها را دسته‌بندی نکنیم. یعنی نگوییم فلانی با آن ظاهر و آن سن و سال اصلا نمی‌تواند دست به چنین کاری بزند و آن دیگری با شکل و شمایلی که دارد، حتما می‌تواند! ساخت این‌گونه آثار نیاز به فکری باز دارد که کارگردان بتواند مفاهیم مذهبی را در قالب امروزی به مردم نشان بدهد

هر مناسبتی تعریفی دارد

عبدالحسن برزیده، کارگردان باسابقه دفاع مقدس درباره ضرورت ساخت آثار مناسبتی توضیح داد: هر مناسبتی تعریفی دارد مثل ایام ماه مبارک رمضان یا ایام دهه اول ماه محرم، بعضی‌ها معتقدند در ماه رمضان به دلیل شرایط خاصش باید فیلم‌هایی ساخت که به اخلاقیات بپردازد، بعضی دیگر، اما معتقدند در این ماه به‌دلیل شرایط روزه‌دار باید فیلم‌های مفرح ساخت و... در کل نظریه‌ها با هم متفاوت است. فکر می‌کنم تمام فیلم‌هایی که داعیه ایدئولوژیک اسلامی دارند باید رنگ و بوی اسلامی داشته باشند.

البته کمابیش هم این‌طور هست. جدا از بعضی فیلم‌هایی که فقط به گیشه نگاه می‌کنند و اصلا در شأن سینمای ما نیست، باقی فیلم‌ها چه مناسبتی باشد چه نباشد در آن حد معنوی هست که در مناسبت‌های مختلف قابل پخش باشد. کارگردان «مزار شریف» در ادامه درخصوص تغییر ذائقه و سلیقه مردم گفت: ذائقه مردم ما به مرور زمان هیچ تغییری نکرده، بلکه از نظر من حتی فیلم‌های کمدی هم می‌تواند وجه دینی و اخلاقی داشته باشد. ما نمی‌توانیم یک تعریف بخصوص را منحصر به فیلم‌های مناسبتی کنیم. هر کار فرهنگی و هنری باید به‌قدری گسترده باشد که در تمام ایام سال قابلیت این را داشته باشد که مخاطب را به فکر وادارد، اما اگر بخواهیم خاصه به ایام ماه مبارک رمضان نگاه کنیم مسئولان باید بخشی از بودجه‌شان را به تولید این آثار اختصاص دهند. مثلا در روزهای سوگواری ماه رمضان به جای این‌که سینماها تعطیل باشد، فیلم‌های درخور ساخته و اکران شود. خوشبختانه این ایام هم در تقویم مشخص است و می‌توان از ماه‌ها و حتی سال‌ها قبل برای آنها برنامه‌ریزی کرد.

فاصله گرفتن سینما از ارزش‌ها

علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در حاشیه مراسم ترحیم حمید سبزواری و در جمع خبرنگاران با پذیرش تلویحی مساله جدا افتادن از ارزش‌ها در سینمای کشور عنوان کرد: در موضوع سینما مساله این است که به‌رغم دستورالعمل‌ها، بخشنامه‌ها و مذاکراتی که وزارت ارشاد با کارگردانان و تهیه‌کنندگان دارد که به ارائه چارچوب‌هایی برای تولید اثرشان منجر می‌شود، شاهدیم که آنها به دلیل این‌که دنبال گیشه هستند، از ارزش‌ها فاصله می‌گیرند و مسائلی را پدید می‌آورند.

محملی جذاب برای مردم

محمدرضا اسلاملو که «شهابی از جنس نور» فیلمی در حوزه جنایات تکفیری‌ها را در کارنامه کاری‌اش دارد نیز با اشاره به ضرورت باورمندی مدیران سینمایی به ارزش‌های انقلاب اسلامی توضیح داد: به قول حضرت امام خمینی(ره) هر جایی که در کمال آرامش و نظم می‌چرخد، حتما بزرگی آنجا را هدایت و مدیریت می‌کند.

بنابراین مدیران سینمایی اگر حقیقتا باور به ارزش‌های انقلاب اسلامی داشته باشند، می‌توانند نقش بسزایی در مدیریت راهبردی این قضیه داشته باشند. آنها باید به این یقین برسند که موضوعات مناسبتی می‌تواند محملی جذاب و تاثیرگذار برای مردم باشد. این قضیه فقط نیاز به باور درونی مسئولان دارد و اگر به این باور برسند، آن‌وقت تیمی از نویسندگان را دور هم جمع می‌کنند تا با این خط موضوعی بنویسند و تحقیق کنند.

او درباره بازخورد مردم از نمایش این‌گونه آثار گفت: مردم ما ریشه در فرهنگ و مذهب دارند. بزرگ و کوچک از هر مرام و مسلکی همیشه و بخصوص در ایام مذهبی یاد خدا هستند. در چنین جامعه‌ای که عشق به مذهب تا این حد بالاست، اگر سینمای مذهبی هم فراگیر شود، قطعا سینمای ولنگار و مبتذلی که الان قالب شده، کنار می‌رود.

ساناز قنبری

جام‌جم