من هم کپی کرده‌ام

او عضو انجمن بین‌المللی طراحان گرافیک، عضو هیات مدیره انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران، عضو انجمن تصویرگران کتاب کودک و طراحان پوستر تئاتر و سینما هم هست. از ابراهیم حقیقی صحبت می‌کنیم. یکی از سرشناس‌ترین طراحان کشور و از آن نسل طلایی گرافیست‌هایی که خیلی از پوسترها، لوگوها و جلد کتاب‌ها را طراحی کردند و تصاویر آنها حافظه تصویری نسل‌های مختلف شده است. ابراهیم حقیقی متولد 13 مهر سال 1328 در تهران است. او دارای مدرک کارشناسی ارشد معماری از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران است. با او درباره چند محور گفت‌وگویی ترتیب دادیم. اختلاف قیمت فاحش طرح‌های پیشکسوتان در مقایسه با آثار خلاقانه جوانان، رواج کپی‌کاری بین طراحان و همچنین تکراری شدن پوستر جشنواره مختلف که بیش از سه دهه سابقه دارند؛ اینها موضوعاتی است که حقیقی درباره آنها اظهار نظر می‌کند.

گران‌قیمت بودن طرح‌های پیشکسوتان

این عین واقعیت است که طراحان و گرافیست‌های قدیمی مبالغ بسیار بیشتری را از ناشر مطالبه می‌کنند. اگر یک ناشر ترجیح بدهد کارش را به یک طراح پیشکسوت بدهد که کارش بهتر است و حق الزحمه بیشتری هم می‌گیرد، این تشخیص آن ناشر یا سفارش دهنده است که ببیند برایش می‌صرفد یا نه. اگرنه هیچ طراحی سراغ ندارم که برود پیش ناشر و بگوید به من کار بده. این در 40 سال تجربه کاری من محال بوده است. ناشر و سفارش دهنده سراغ طراح می‌رود و به او می‌گوید چقدر می‌گیری. اگر طراح رقمی گفت که به نظر ناشر بالا بود، یا با هم کنار می‌آیند یا ناشر وقتی دید قادر به پرداخت آن نیست، سراغ طراح ارزان تر می‌رود. طراحان پیشکسوت، به این سبب، جایی را برای طراح جوان تنگ نکرده‌اند.

طرح‌های جوانان کی گران می‌شود؟

با تجربه و تکرار و خوب کار کردن، ارزش کار جوان‌ها بالا می‌رود. زمان ما بجز مرحوم کلانتری، مثقالی، مرحوم ممیز، زرین‌کلک و تعدادی دیگر، طراحی نبود. با تفاهم سعی می‌کردیم نرخی را ثابت نگه داریم که نه در حق ناشر اجحاف شود و نه بیهوده با هم رقابت کنیم. وقتی در سال 76 انجمن طراحان گرافیک را با مرحوم ممیز راه‌اندازی کردیم، این تعرفه را اعلام کردیم. جوان‌ها در همه جای جهان برای شروع ناچارند قیمت را پایین‌تر بدهند.

رواج انتقاد از کپی‌کاری بین طراحان

موضوع کپی‌کاری و انتقاد از آن، امری رایج است و به زمانی برمی‌گردد که نرم‌افزارها وارد شدند. نرم‌افزارها در بدو ورود بسیاری از رفتارهای تعریف شده با خودشان آوردند و بسیاری از طراحان بخصوص جوان‌ها متهم شدند عین آن رفتارهای نرم‌افزاری را پیاده می‌کنند و خودشان خلاقیت ندارند. ما از این بحران عبور کردیم. دوران دوم دوران ترویج رسانه‌های اینترنتی و وبسایت‌هاست. قطعا کسی که دستمزد کمتری می‌گیرد، غم معیشت دارد و آموزش درستی هم در دانشگاه ندیده، ممکن است در کارهایش نگاهی هم به کار دیگران بیندازد. من نمی‌خواهم اصلا متهم کنم. این کار زشت است. اما چیزی که رایج شده و از آن زشت‌تر است، مچ‌گیری‌هایی است که عده‌ای انجام می‌دهند. انگار عده‌ای نشسته‌اند فقط مچ بگیرند. این بی‌اخلاقی است. من هم کپی کرده‌ام، اما نام شخصی را که از کار او استفاده کردم، پشت جلد نوشتم. من بارها از کار هنرمند دیگری کپی کردم، اما در شناسنامه اثر نامش را نوشتم و گفتم برداشتی از آن طرح.

شباهت پوستر جشنواره‌های معتبر

در آسیب‌شناسی شبیه شدن پوسترهای جشنواره‌های مختلف، باید گفت اولا سواد بصری مردم بالاتر رفته است. مردم نسبت به کپی‌کاری در بسیاری از پوسترها سختگیر شده‌اند؛ همان طور که نسبت به سطح خیلی از فیلم‌ها و سریال‌ها سختگیر شده‌اند. همه نکته‌یاب شده‌اند. این خیلی خوب است، اما چرا بعضی از سال‌ها پوسترها ضعیف ارائه می‌شوند، من این را به مدیریت غلط و نابلد منتسب می‌کنم. به عنوان مثال جشنواره جهانی فیلم یکی از کم غلط‌ترین اتفاقات فرهنگی چندسال اخیر بود. علتش این است که یک مدیریت کاربلد این جشنواره را اداره کرد. پوستر این جشنواره اقتباسی از فیلم «گاو» بود که عکس عزت‌الله انتظامی را نشان می‌داد. هیچ کس به این پوستر نقدی نکرد، اما درست چند ماه قبل از آن در آخرین دوره جشنواره فیلم فجر، پوستر جشنواره که عکسی از خسرو شکیبایی بود، بشدت مورد انتقاد قرار گرفت. نکته دیگر این است که ما ملتی هستیم که مدت زیادی می‌خوابیم و یک مرتبه بیدار می‌شویم و در فرصت کم می‌خواهیم کار بزرگ کنیم. این جشنواره‌ها بیش از 30 سال عمر دارند، پس چرا در طول یک سال برنامه‌ریزی نمی‌کنیم؟ می‌گذاریم دقیقه 90، می‌خواهیم گل خوب هم بزنیم. چرا تابستان پوستر جشنواره‌های فجر را نمی‌زنیم؟ نه تنها در جشنواره فیلم فجر، جشنواره موسیقی هم درگیر این معضل است. جشنواره موسیقی دوره قبل، سه روز مانده به برگزاری از من خواست طرح بزنم. به آنها گفتم من این کار را می‌کنم، ولی معلوم نیست خوب از آب دربیاید. اینها خطاهای مدیریتی است که باید اصلاح شود.

سجاد روشنی - فرهنگ و هنر