نقدینگی دقیقا کجایی

حجم نقدینگی در 2.5 سال اخیر تقریبا دو برابر شده و رقم تسهیلات پرداختی بانک‌ها به بخش‌های مختلف اقتصادی فقط در سال گذشته 75 هزار میلیارد تومان بیشتر شده است. سهم تسهیلات پرداختی در قالب سرمایه در گردش به تمام بخش‌های اقتصادی طی 12 ماهه 94 مبلغ 263 هزار میلیارد تومان معادل 63.1 درصد کل تسهیلات پرداختی است که در مقایسه با 12ماهه 93، 27.2 درصد افزایش داشته است. همچنین سهم تسهیلات پرداختی بابت تامین سرمایه در گردش بخش صنعت و معدن در 12 ماهه 94 معادل صد هزار میلیارد تومان بوده است.

ساده‌ترین نتیجه‌ای که از آمار و ارقام بالا به دست می‌آید، این‌که با توجه به رشد چشمگیر حجم نقدینگی و تسهیلات پرداختی بانک‌ها، قاعدتا نباید در اقتصاد کشور مشکلی به نام کمبود نقدینگی وجود داشته باشد؛ اما کاملا برعکس، هم‌اکنون مهم‌ترین مشکلی که بخش تولید کشور با آن مواجه است، کمبود نقدینگی است. کارشناسان یکی از دلایل ادامه‌دار شدن رکود اقتصادی را توزیع ناعادلانه نقدینگی می‌دانند، اما آمارهای بانک مرکزی چیز دیگری می‌گوید. برای پاسخگویی به این تناقض، با کارشناسان و مسئولان گفت‌وگو کرده‌ایم. کارشناسان معتقدند اگر دولت بتواند در سال‌جاری توزیع تسهیلات بانکی و نقدینگی را به سمت بخش تولید هدایت کند، مطمئنا این بخش رونق گرفته و اقتصاد کشور براحتی از رکود خارج خواهد شد.

منابع دست بانک‌هاست

دکتر بیژن عبدی، کارشناس اقتصادی به جام‌جم گفت: بانک‌ها دارای منابع زیادی از نقدینگی هستند، اما از آنجا که تولید را رقیب خود می‌دانند، حاضر نیستند به این بخش کمک کنند.

وی افزود: برخی بانک‌ها می‌گویند مبالغ را سرمایه‌گذاری کرده‌اند یا زمین خریده‌اند، اما صاحب زمین که این پول را دریافت کرده قطعا آن را در بانک دیگری گذاشته و منابع بانک دیگری افزایش یافته است.

عبدی اضافه کرد: مشکل اقتصادی کشور این است که بانک‌ها تاجر شدند و همه می‌خواهند سودشان را حداکثر کنند؛ در حالی‌که باید سیاست‌های کلی نظام در جهت خروج از رکود را در نظر بگیرند و در این راستا گام‌های موثری بردارند، اما متاسفانه با وجود تاثیرگذاری زیاد این بخش شاهد تحرکی از سوی آن نیستیم.

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: نگاه کاسب‌کارانه در بانک‌ها خصوصا بانک‌های دولتی باید برداشته شود. بانک‌های خصوصی باید منابع خود را تجهیز کنند، اما اکنون شاهدیم که بانک‌های دولتی از بانک‌های خصوصی در جذب منابع پیشی گرفته‌اند، اما بخشی از آن را به تولید اختصاص نمی‌دهند.

وی خاطرنشان کرد: بانکداری اسلامی در کشور اگر اجرا شود همه این موضوعات حل خواهد شد و می‌توانیم شاهد رشد و شکوفایی در اقتصاد باشیم.

قفل نقدینگی در بخش‌های مختلف

دکتر حیدر مستخدمین‌حسینی، معاون اسبق بانک مرکزی در این زمینه به خبرنگار ما گفت: انباشت 40 میلیون مترمربع کاشی و سرامیک، سه میلیون تن فولاد و یک میلیون تن سیمان در انبارها نشان‌دهنده رکود عمیق در کشور است و همین موضوع باعث شده تا نقدینگی قفل شود.

وی افزود: اکنون بیشترین بخشی که نقدینگی را قفل کرده بخش مسکن آن هم به دلیل رکود عمیق جامعه است و دولت به جای این‌که موتور پیشران اقتصاد را مسکن معرفی کند، خودرو را معرفی کرده و در زمینه خروج از رکود نتوانست خیلی موفق عمل کند.

مستخدمین‌حسینی اضافه کرد: بخش دیگری از نقدینگی به جای این‌که صرف تولید شود، در بخش واردات مورد استفاده قرار می‌گیرد و کالاهایی که در کشور حتی با هزینه همسان در حال تولید است یا قابلیت تولید دارد، وارد می‌شود.

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: نقدینگی در دولت یازدهم دو برابر شده و از 500 هزار میلیارد تومان به بیش از هزارهزار میلیارد تومان رسیده، اما خروج از رکود و همچنین افزایش تورم را در اقتصاد نداریم و همه این موضوعات به دلیل رکود حاکم در کشور است. وی اضافه کرد: برخی بر این باورند که نقدینگی نزد بانک‌هاست و آنها به بخش تولید تزریق نمی‌کنند که این موضوع اصلا صحت ندارد. به این دلیل که بدهی معوق کارخانه‌های تولیدی نشان‌دهنده اعطای تسهیلات نظام بانکی به این بخش است.

مستخدمین‌حسینی ادامه داد: اکنون 150هزار میلیارد تومان بدهی تولیدکنندگان به نظام بانکی بوده و این میزان اصل مبلغی است که دریافت شده و از آنجا که تولیدکننده، کالا و خدمات خود را در بازار به دلیل رکود عرضه نکرده، نتوانسته بدهی خود به نظام بانکی را پرداخت کند. در این شرایط بانک اصل سود را دریافت و برای اصل مبلغ مدت پرداخت را افزایش می‌دهد.

پول در بانک‌ها قفل نشده است

دکتر پیمان قربانی، معاون اقتصادی بانک مرکزی در گفت‌وگو با جام‌جم در پاسخ به انتقادات درباره رشد نقدینگی و سهم ناچیز بخش تولید اظهار کرد: رقم تسهیلاتی که در سال 94 داده شد 417 هزار میلیارد تومان است که این میزان بسیار مطلوب بوده و مردم توانستند از این طریق خانه یا خودرو خریداری کنند.

وی افزود: اهمیت نقدینگی از این جهت است که نقش بسیار موثری در تعیین نرخ رشد اقتصادی و تورم دارد. از سوی دیگر موضوعی که بسیار اهمیت دارد، جداسازی مسائل خرد و کلان است. در تحلیل نقدینگی نباید مسائل کلان را با موضوعات خرد دخیل کرد و هرکدام را در حوزه خود باید مورد بررسی قرار داد.

قربانی ادامه داد: اگر بخواهیم افرادی را که نتوانستند از نظام بانکی تسهیلات دریافت کنند، مورد بررسی قرار دهیم و در همان زمان بگوییم فلان بخش تسهیلات دریافت نکرده و بهمان بخش تسهیلات دریافت کرده، درست و کارشناسی نخواهد بود.

معاون اقتصادی بانک مرکزی اضافه کرد: برخی تولیدکنندگان به دلیل بدهی‌های بانکی، نتوانستند از تسهیلات جدید برخوردار شوند و اعلام می‌کنند که نظام بانکی به ما وام نمی‌دهد. وی تصریح کرد: برخی می‌گویند پول در بخش نظام بانکی قفل شده است و بانک تسهیلات نمی‌دهد، اما بانک یک بنگاه اقتصادی است و وقتی تسهیلات ندهد، نمی‌تواند به حیات خود ادامه دهد.

محمد حسین علی اکبری - اقتصاد