بخشنده‌ای با درهای باز

به‌نظر شما همین شعار منبع باز بودن اندروید موجب شده امروزه به یکی از فراگیرترین و محبوب‌ترین سیستم‌های عامل برای دستگاه‌های هوشمند تبدیل شود؟ آیا واقعا اندروید منبع باز است و هر کاربری یا هر شرکتی می‌تواند آن را توسعه دهد و توزیع‌های مختلف اندرویدی خودش را منتشر کند؟ در مطلب این هفته قصد داریم با بررسی دقیق‌تر باز یا بسته بودن کدهای منبع اندروید، به این پرسش‌ها پاسخ دهیم تا دلیلی منطقی برای محبوبیت اندروید پیدا کنیم. چنانچه این سوال ذهن شما را نیز به خود مشغول کرده و جزو علاقه‌مندان توزیع‌های منبع باز لینوکسی به‌شمار می‌روید، پیشنهاد می‌کنیم این مطلب را تا انتها بخوانید.

پاسخ فنی: بله

شرکت کوچکی به نام اندروید روی پروژه طراحی سیستم‌عاملی منبع‌باز برای تلفن‌های همراه کار می‌کرد، این شرکت در سال 2005 توسط گوگل خریداری شد و پروژه تولید سیستم‌عامل منبع باز با نام اندروید و با پشتیبانی گوگل فعالیت خود را آغاز کرد. این سیستم‌عامل اکنون به محبوب‌ترین سیستم‌عامل در دنیای دستگاه‌های هوشمند تبدیل شده و گوگل، رهبری توسعه و انتشار نسخه‌های جدید آن را به عهده دارد.

از نظر فنی اندروید یک سیستم‌عامل منبع باز (متن باز) بر پایه لینوکس، برای دستگاه‌های همراه همچون تلفن همراه و تبلت است. پروژه منبع باز اندروید با عنوان اختصاری AOSP برگرفته از عبارت Android Open Source Project در اختیار تمام شرکت‌ها و کاربرانی قرار دارد که بخواهند آن را برای نیازهای خود و باتوجه به دانش فنی خود توسعه دهند. این پروژه منبع باز در تلفن‌های همراه، تبلت‌ها، دوربین‌های دیجیتال، لوازم خانگی و هر وسیله کوچک و بزرگی که فکرش را بکنید قابل استفاده است و شرکت‌های متعدد بدون نیاز به پرداخت هزینه می‌توانند از آن استفاده کنند، اما با تمام این توضیحات گاهی هنگامی که سیستم های ‌عامل‌ منبع باز همچون توزیع‌های مختلف لینوکسی روی رایانه‌ها را با اندروید مقایسه می‌کنیم، چندان هم اندروید منبع باز نیست یا حتی در مقایسه ظاهری با دیگر سیستم‌‌های‌عامل همچون iOS و ویندوز موبایل، حرف خاصی برای گفتن ندارد. دوست دارید بدانید چه دلایلی منبع‌باز بودن اندروید را با شک و تردید همراه می‌کند؟

در ظاهر: قفل شده

اپلیکیشن‌هایی با منابع بسته: اندروید یک سیستم‌عامل منبع باز است، اما بسیاری از اپلیکیشن‌هایی که روی این سیستم‌عامل اجرا می‌شوند منابع بسته‌ای دارند و توسعه‌دهندگان این اپلیکیشن‌ها برخلاف نرم‌افزارهای دیگر توزیع‌های لینوکسی که کدهای برنامه را در اختیار کاربران قرار می‌دهند، منابع اپلیکیشن‌های اندرویدی را قفل می‌کنند. وقتی به این منابع قفل شده نگاه می‌کنیم و می‌بینیم حتی لانچر گوگل و بسیاری از اپلیکیشن‌های همین شرکت نیز با منابع بسته ارائه می‌شود و دیگر شرکت‌های تولیدکننده دستگاه‌های هوشمند نیز اپلیکیشن‌های خود را با منابعی قفل شده در اختیار کاربران قرار می‌دهند، این طور دریافت می‌شود که سیستم‌عاملی با منابع بسته در اختیار کاربران قرار گرفته است.

توسعه بدون کمک کاربران: همان‌طور که می‌دانید بسیاری از توزیع‌های لینوکسی و در حالت کلی نرم‌افزارهای منبع‌باز، توسط کاربران سراسر دنیا توسعه یافته و به‌صورت پکیج‌هایی منتشر می‌شوند. مدیریت امکانات و انتشار پکیج‌های نهایی ممکن است توسط یک شرکت یا تعداد محدودی از کاربران صورت گیرد، اما جمع‌آوری اطلاعات و نیازها، توسعه تکه برنامه‌ها و رفع مشکلات توسط کاربرانی که در قالب انجمن‌های توسعه‌دهندگان آن ابزار فعالیت می‌کنند صورت می‌گیرد. اندروید برخلاف دیگر نرم‌افزارهای منبع‌باز، توسط شرکت گوگل توسعه می‌یابد و سالی یک یا دو مرتبه نسخه جدیدی از آن منتشر می‌شود. طی سال نیز ممکن است چند اصلاحیه برای نسخه‌های ارائه شده منتشر شود، اما انجمن‌های کاربرمحور در توسعه اندروید نقش چندانی ندارند و رهبری این سیستم‌عامل در اختیار گوگل است.

کنترل همراه با محدودیت: یکی دیگر از مواردی که منبع باز بودن اندروید را با شک و تردید همراه می‌کند ناتوانی در کنترل بدون محدودیت آن است. به‌عبارت دقیق‌تر چنانچه بخواهید در کدهای توزیع‌های لینوکسی منبع‌باز کنجکاوی کنید براحتی می‌توانید این کار را انجام دهید (البته ممکن است کدها برای شما بسیار پیچیده باشند، اما محدودیتی در دسترسی به کدها وجود ندارد)، اما همان‌طور که انجام این کار در سیستم‌های عاملی همچون ویندوز و مک.او.اس.ایکس امکان‌پذیر نیست در اندروید نیز نمی‌توانید بدون دسترسی روت و باطل کردن گارانتی دستگاه از این قابلیت بهره‌مند شوید. شما نمی‌توانید با دستکاری در کدهای این سیستم‌عامل لوگوی شروع آن را تغییر دهید یا حتی توزیع دیگری از اندروید را روی آن نصب کنید.

در واقعیت: منبع باز

شاید دلایل ظاهری اشاره شده نشان‌دهنده تفاوت‌های اندروید با دیگر سیستم‌های‌عامل منبع باز باشد، اما در واقعیت این سیستم‌عامل منبع باز است و این نشانه‌ها هیچ چیزی را تغییر نمی‌دهد، چراکه این نشانه‌ها فقط محدودیت‌هایی گذرا به‌شمار می‌رود و کاربران می‌توانند از آن‌ عبور کنند.

وجود رام‌های شخصی‌سازی شده: همان‌طور که اشاره کردیم سیستم‌عامل اندروید، نسخه توسعه‌یافته‌ای از پروژه منبع‌باز اندروید (AOSP) است، پس هسته این سیستم‌عامل منبع باز است و توزیع‌های دیگری از این هسته نیز می‌تواند وجود داشته باشد. سیانوژن مد (CyanogenMod) یکی از معروف‌ترین این توزیع‌ها بر پایه پلتفرم اندروید است که به‌صورت متن‌باز بر اساس نسخه‌های رسمی اندروید توسعه یافته است. سیانوژن از رابط کاربری مشابه اندروید بهره‌مند است، اما محدودیت‌های ظاهری اندروید را ندارد و همچون دیگر سیستم‌های‌عامل منبع باز، آزادی در انتخاب و عمل را در اختیار شما قرار می‌دهد. سیانوژن همچون بسیاری از پروژه‌های منبع‌باز توسط انجمن‌های کاربرمحور توسعه یافته و تکه‌برنامه‌های زیادی برای آن منتشر می‌شود.

منبع بازهای مبتنی بر اندروید: یکی دیگر از دلایلی که برای اثبات منبع باز بودن اندروید به آن استناد می‌شود، دیگر سیستم‌های‌عامل منبع بازی است که هرکدام به نوعی با اندروید سر و کار دارند. به‌عنوان مثال Sailfish مبتنی بر اندروید نیست، اما به شما این امکان را می‌دهد تا اپلیکیشن‌های اندرویدی را در آن نصب کنید یا سیستم‌عامل فایرفاکس به‌صورت اپلیکیشنی قابل اجرا در اندروید ارائه شده و می‌توانید آن را روی دستگاه اندرویدی خود مورد استفاده قرار دهید. به‌نظر شما اگر اندروید را منبع بسته فرض کنیم، دیگر سیستم‌های‌عامل که مبتنی بر آن منبع بسته طراحی می‌شوند می‌توانند عنوان منبع باز را با خود یدک بکشند؟ مطمئنا این‌طور نخواهد بود.

کنترل بدون محدودیت: همان‌طور که اشاره کردیم در ظاهر محدودیت‌هایی برای دسترسی به ریشه اندروید و اعمال تغییرات در آن وجود دارد، اما در واقعیت این محدودیت‌ها همیشگی نیستند. سازندگان دستگاه‌های هوشمند برای پیشگیری از بروز مشکلات، محدودیت‌هایی را در دسترسی به ریشه سیستم‌عامل و اعمال تغییرات در آن ایجاد می‌کنند، اما تنها مانع برای انجام این کار باطل شدن گارانتی دستگاه است و هیچ منع دیگری در انجام این کار ندارید. شما می‌توانید با روت کردن دستگاه خود به منابع ریشه‌ای سیستم‌عامل دسترسی یافته، قفل بوت را باز کنید، رام دیگری را روی دستگاه خود نصب کنید (فلش کردن)، لوگوی سیستم‌عامل را تغییر دهید و توسط بسیاری از تکه برنامه‌های قابل اجرا روی هسته سیستم‌عامل، تغییراتی را در هسته ایجاد کرده و آن را مطابق سلیقه خود شخصی‌سازی کنید.

باز یا بسته؟

به‌طور قطع می‌توان اندروید را سیستم‌عاملی منبع باز به‌شمار آورد که هر فرد یا شرکتی می‌تواند باتوجه به نیاز خود نسبت به شخصی‌سازی و توسعه آن (پروژه منبع باز اندروید) اقدام کند. این سیستم‌عامل به‌دلیل رایگان و منبع باز بودن مورد توجه بسیاری از شرکت‌ها قرار گرفته و به یک اکوسیستم قدرتمند در زمینه ساخت دستگاه‌های هوشمند تبدیل شده است و در مواردی نیز به‌دلیل منبع باز بودن و بهره‌مندی از قابلیت کنترل پردازش‌های انجام شده روی اطلاعات، ممانعت از انجام فعالیت‌های جاسوسی و بررسی کامل همه فعالیت‌ها در هسته سیستم‌عامل، به‌عنوان یکی از گزینه‌های مناسب در حفظ امنیت اطلاعات به‌شمار می‌رود. این سیستم‌عامل برخلاف دیگر سیستم‌های‌عامل که شما را به استفاده از سخت‌افزارهای جدیدتر محدود می‌کنند این امکان را برای شما فراهم کرده آن را با هر سخت‌افزاری هماهنگ کنید و حتی برای سخت‌افزارهایی که از رده خارج شده‌اند و توسط دیگر سیستم‌عامل‌ها قابل استفاده نیستند، یک سکوی پرتاب جدید طراحی کرده تا از آنها استفاده کنید.

و کلام آخر آن‌که شاید در مقایسه سرعت و امکانات تلفن‌های همراه و تبلت‌های شرکت اپل یا مایکروسافت امتیاز کمتری نصیب محصولات اندرویدی شرکت‌های متعدد شود، اما در واقعیت نمی‌توان تنوع و قیمت پایین‌تر محصولات اندرویدی را نادیده گرفت و این نکته را فراموش نکنید پروژه منبع باز اندروید روز به روز در حال توسعه است و اکوسیستم اندرویدی در محصولات هوشمند خانگی اعم از تلویزیون، یخچال، لباسشویی، لامپ، دوچرخه و هر وسیله دیگری که فکرش را بکنید در حال گسترش است.

امیر عصاری