مستقل‌ها، تعیین‌کننده آرایش سیاسی بهارستان

به این ترتیب هشتم خرداد، بهارستان میزبان نمایندگان دور جدید خواهد بود که فقط حدود 25 درصد آنها در دور نهم نیز در خانه ملت حضور داشتند و بقیه نمایندگان مجلس نهم یعنی 216 نفر از راهیابی به مجلس بعدی بازمانده‌اند. از میان 73 نماینده باقیمانده از مجلس نهم که چهارسال دیگر مهمان بهارستان خواهند بود، چهار نماینده اقلیت‌های مذهبی نیز ابقا شده‌اند.

آن‌طور که حسینعلی امیری، سخنگوی وزارت کشور گفته در این دور نسبت به دور اول، میزان مشارکت، 59 درصد بوده که در مقایسه با مرحله دوم مجلس نهم، 3 درصد رشد داشته است.

ورود 17 منتخب زن به مجلس دهم

از جمله نکات جالب توجه انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی، ورود 17 نماینده زن به بهارستان است که بالاترین میزان در تاریخ انقلاب اسلامی به شمار می‌رود که قبلا این رکورد متعلق به مجلس پنجم با 14 نماینده بود. از میان 17 نماینده زن راه یافته به مجلس دهم، 13 نفر آنها در دور اول و چهار نفر هم در دور دوم به مجلس راه یافتند. ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست که هر 9 نماینده زن مجلس نهم از راهیابی به مجلس بعدی بازمانده‌اند.

البته منتخب سوم مردم اصفهان در دور اول انتخابات هم، زن بود که با توجه به ابطال آرای این منتخب از سوی شورای نگهبان، وی نتوانست نام خود را به عنوان یکی از نمایندگان زن مجلس دهم ثبت کند. البته هنوز اختلافات میان شورای نگهبان و وزارت کشور درباره این منتخب -که مینو خالقی نام دارد، باقی است و گرچه وزارت کشور معتقد است شورای نگهبان نمی‌تواند پس از برگزاری انتخابات، آرای یک منتخب را باطل کند شورای نگهبان بر این حق خود در چارچوب نظارت استصوابی - تاکید دارد. سیامک ره پیک، سخنگوی هیات مرکزی نظارت بر انتخابات هم در پاسخ به برخی شائبه‌ها مبنی بر این‌که پس از برگزاری انتخابات، اعتبارنامه منتخبان باید در مجلس تصویب شود و نهاد دیگری نمی‌تواند در این میان دخالت کند، اظهار کرد: در قانون اساسی درباره ترتیبات تنظیم و صدور اعتبارنامه نمایندگان هیچ حکمی وجود ندارد و تعبیرهای صورت گرفته در این مورد درست نیست. وی با بیان این‌که اعتبارنامه نمایندگان روند خاصی دارد، تصریح کرد: بعد از آن‌که انتخابات چه از نظر صلاحیت‌ها و چه از جهت حوزه‌های انتخابیه توسط شورای نگهبان تائید شد، نتیجه آن به دستگاه اجرایی اعلام می‌شود و بعد از آن هیات نظارت و هیات اجرایی باید اعتبارنامه نمایندگان را امضا و تائید کنند. ره‌پیک اظهار کرد: اگر تمام این مراحل طی شد آن وقت اعتبارنامه نمایندگان به مجلس داده می‌شود و در مجلس نیز طبق قانون به اعتبارنامه‌ها رسیدگی می‌شود.

سخنگوی هیات مرکزی نظارت برانتخابات گفت: طبق اصل 99 قانون اساسی و تفسیر این اصل توسط شورای نگهبان و طبق قوانین عادی از جمله ماده 3 قانون مجلس شورای اسلامی، نظارت شورای نگهبان عام و استصوابی و همه مراحل و تمام امور مربوط به انتخابات است.

گرایش سیاسی غالب در مجلس دهم چیست؟

با پایان انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی، بازار گمانه‌زنی درباره گرایش سیاسی غالب در مجلس آینده و پیش‌بینی درباره گزینه ریاست مجلس دهم داغ است و محافل سیاسی و تحلیلگران با توجه به گرایش اعلام شده از سوی منتخبان مردم، به تحلیل شرایط مجلس آینده مشغولند. در این زمینه در یک نگاه کلی می‌توان گفت، 122 نفر از منتخبان مجلس بعدی متعلق به فهرست امید، 84 منتخب از فهرست اصولگرایان، 76 نفر چهره‌های مستقل و هفت نفر نیز منتخبان اقلیت‌های مذهبی هستند که از میان 122 منتخب اصلاح‌طلب، 84 نفر در دور اول و 38 نفر در دور دوم؛ از میان 84 منتخب اصولگرا، 65 نفر در دور اول و 19 نفر در دور دوم و از میان 76 چهره مستقل، 66 نفر در دور اول و ده نفر هم در دور دوم به مجلس دهم راه یافتند. با احتساب این آمار، آنچه در ابتدا می‌توان گفت این است که اصلاح‌طلبان، سهم بیشتری از کرسی‌های مجلس آینده را به خود اختصاص داده اند اما نگاهی به چهره‌های راه‌یافته و گرایش‌های اعلامی آنها در انتخابات و همچنین شرایط رقابت میان جریان‌های سیاسی در این دوره از انتخابات این نتیجه را به همراه دارد که نمی‌توان به سادگی درباره گرایش مجلس آینده، قضاوت کرد، زیرا در این دوره از انتخابات، رقیب اصلی در مقابل فهرست اصولگرایان، فهرست امید بود که تلفیقی بود از اصلاح طلبان، چهره‌های نزدیک به دولت و برخی اصولگرایان معتدل که در این دوره از انتخابات نتوانسته بودند با سایر گروه‌های اصولگرا برای رسیدن به فهرست واحد به توافق برسند.

تحلیلی که بسیاری از فعالان سیاسی به آن معتقدند این است که در مجلس آینده و پس از فراکسیون‌بندی، لزوما تمام افرادی که در قالب فهرست امید به رقابت انتخاباتی پرداختند در کنار یکدیگر در یک فراکسیون قرار نخواهند گرفت و اگر آن‌طور که محمدرضا عارف در گفت‌وگو با ایسنا وعده داده، در مجلس آینده فراکسیونی به نام «امید» تشکیل شود، بعید است که تمام افراد منسوب به فهرست امید را در این فراکسیون دید. ضمن این‌که بسیاری از چهره‌هایی که با عنوان مستقل در انتخابات حضور یافته بودند به دلیل کثرت نامزدهای اصولگرا و قرار نگرفتن نامشان در فهرست اصولگرایان، به صورت مستقل اعلام نامزدی کردند و قطعا در زمان تشکیل مجلس دهم و فراکسیون‌بندی‌ها که نقش بارزی در جهت‌گیری مجلس دارد، گرایش اصلی خود را که اصولگرایی است بروز می‌دهند. بر این اساس با احتساب چهره‌های مستقلی که در اصل، اصولگرا هستند در کنار اصولگرایانی که به جبر رقابت در فهرست امید قرار گرفته‌اند، آمار اصولگرایان مجلس دهم بیش از 84 منتخبی خواهد شد که صرفا با نام اصولگرایی به مجلس راه یافته‌اند و همین مساله، گمانه‌زنی درباره ترکیب مجلس آینده را تا حدودی مشکل می‌کند.

ریاست مجلس؛ لاریجانی یا عارف

ریاست مجلس دهم هم از دیگر موضوعاتی است که این روزها بحث درباره آن در رسانه‌ها و محافل سیاسی داغ است. محمدرضا عارف، منتخب اول مردم تهران در مجلس دهم و علی لاریجانی، منتخب مردم قم که ریاست مجلس فعلی را به عهده دارد، دو گزینه اصلی برای ریاست مجلس آینده هستند.

عارف در اظهارنظری در این باره در خصوص امکان اجماع با لاریجانی در مورد ریاست مجلس گفت: اولویت ما برای مجلس آینده تعامل با فراکسیون‌های مختلف در جهت رسیدن به اهداف کلان و ترسیمی است و قصد نداریم در مجلس آینده تقابل فراکسیون‌ها را ایجاد کنیم، بلکه با تعامل و همفکری در مسیر اهداف کلان کشور گام برمی‌داریم. آن‌طور که کاظم جلالی، منتخب مردم تهران گفته، در روزهای گذشته تماس‌های تلفنی هم میان لاریجانی و عارف برقرار شده و رایزنی‌هایی میان دوطرف درباره ریاست دوره بعدی مجلس برقرار است و حالا باید منتظر بود که نتیجه این رایزنی‌ها در روزهای آینده چه خواهد بود.

نقش تعیین‌کننده نمایندگان مستقل

حمیدرضا ترقی عضو شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی در گفت‌وگو با جام‌جم در مورد ترکیب نهایی راه یافتگان به مجلس تصریح کرد: با اعلام نتیجه انتخابات مرحله دوم به نظر می‌رسد چهار طیف در مجلس شامل اصولگرایان، اصلاح‌طلبان، مستقلین و اعتدالگراها شگل گرفته است و در عین حال درصد حضور نمایندگان اصولگرا و اصلاح‌طلب بیشتر است و مستقلین و اعتدالگراها به لحاظ تعداد به ترتیب در رده سوم و چهارم قرار دارند.

وی درباره وضعیت اکثریت یا اقلیت بودن طیف‌های سیاسی گفت: چنانچه اعتدالگراها و مستقلین با هر کدام از این دو طیف اصلی کنار بیایند، می‌توانند اکثریت و یا نیمی از کرسی‌های بهارستان را به دست بیاورند. این عضو حزب موتلفه اسلامی با یک تحلیل تخمینی درباره کسب کرسی‌های مجلس از سوی جریان اصولگرا خاطرنشان کرد: پیش‌بینی می‌کنم فراکسیون اصولگرایان حدود 145 نفر از نمایندگان را جذب می‌کند. بنابراین میزان رای نمایندگان اصولگرا در مجلس دهم از مجلس پنجم بیشتر است و بقیه نمایندگان هم متعلق به سه طیف اصلاح طلب، مستقل و اعتدال‌گرا هستند.

ترقی درباره نقش مستقل‌ها در تعیین گرایش‌های سیاسی نهایی مجلس در انتخاب ریاست مجلس شورای اسلامی گفت: تصور می‌کنم که در انتخاب ریاست مجلس، اعتدالگراها و بخشی از مستقلین با اصولگراها در مورد انتخاب آقای لاریجانی ائتلاف کنند و ریاست مجلس را مثل دوره‌های گذشته حفظ کنند. وی در مورد نوع تعامل نمایندگان مجلس دهم با دولت تصریح کرد: موضع کلیت مجلس یک موضع تند مخالف دولت نیست و پیش‌بینی می‌شود موضع متعادل‌تری را در مقایسه با مجلس نهم در مواجهه با دولت در پیش بگیرد. منتهی به نظر می‌رسد که با توجه به ترکیب فراکسیون‌ها، تصمیم‌گیری در داخل مجلس کار بسیار سخت و دشواری می‌شود به دلیل این‌که این هم‌وزنی فراکسیون‌ها موجب خواهد شد که رقابت بر سر تصمیم‌گیری‌ها تنگاتنگ باشد. بنابراین اگر هر کدام از این طیف‌ها نتوانند یک مجموعه ای از مستقلین و اعتدالگراها را به سمت خود جذب کنند قطعا در تصویب مصوبات دچار مشکل خواهند شد.

همراهی بیشتر دولت و نمایندگان در مجلس دهم

محمدجواد حق‌شناس عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی نیز در گفت‌وگو با جام‌جم در مورد ترکیب فراکسیون‌های مجلس دهم به جام‌جم گفت: تقریبا نیمی از کسانی که در مرحله دوم به مجلس راه پیدا کردند از فهرست امید هستند. نتایج انتخابات اخیر نشان می‌دهد که در این مرحله رای‌دهندگان در شهرستان‌ها و مراکز استان‌ها به نوعی تحت‌تاثیر فضای انتخاباتی تهران در مرحله اول قرار گرفتند.

این استاد علوم سیاسی دانشگاه خاطرنشان کرد: در این رویکرد به نظر می‌رسد عملا مجلس متفاوت‌تر از مجلس فعلی خواهد بود و ما شاهد ریزش بخش بزرگی از نمایندگان فعلی هستیم که از راهیابی بازماندند. حق شناس با اشاره به ترکیب مجلس دهم به لحاظ آرا و تاثیر آن در انتخاب رئیس مجلس پیش‌بینی کرد که مخالفان دولت چهره کلیدی برای رقابت با علی لاریجانی یا محمدرضا عارف برای کسب کرسی ریاست بهارستان نداشته باشند.

این عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی با بیان این‌که در ریاست مجلس دهم، نمایندگان اصولگرا قطعا از ریاست آقای لاریجانی حمایت خواهند کرد،گفت: البته این نکته را نیز نباید از خاطر دور داشت که بعید است بخشی از بدنه اصولگرایان که رقیب لاریجانی محسوب می‌شوند، از ریاست آقای لاریجانی حمایت کنند مگر این‌که در قالب برخی توافقات درون گروهی به نتیجه برسند. وی معتقد است مجلس آینده از سیاست‌های دولت بخصوص در عرصه سیاست خارجی و همین‌طور وعده‌هایی که دولت در برخی از حوزه‌های سیاست داخلی داده، حمایت بیشتری خواهد کرد. همچنین از نظر جنبه‌های اقتصادی با توجه به طرح شعار اقتصادی (اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل) از سوی رهبر معظم انقلاب این مساله به‌عنوان رویکرد اول مجلس و دولت در حوزه اقتصادی مورد توجه قرار خواهد گرفت.

نتایج دور دوم انتخابات مجلس شورای اسلامی