شیرین مثل گز تند و تیز مثل کاریکاتور

از نصف جهان شروع می‌کنیم که در نمایشگاه آن120 اثر از چهار استاد دانشگاه هنر اصفهان و 30 نفر از دانشجویان آن ارائه شده است.

از نکات قابل توجه این نمایشگاه ارائه گرایش‌های مختلف هنری در قالب یک رویداد هنری است. معمولا در نمایشگاه‌هایی که در سطح پایتخت برگزار می‌شود، یا آثار در رشته‌های مختلف از یک هنرمند به صورت انفرادی به نمایش گذاشته می‌شود یا در یک رشته خاص از سوی هنرمندان مختلف به صورت گروهی برپا می‌شود. اما در نمایشگاه آثار اساتید و دانشجویان گروه نقاشی دانشگاه هنر نصف جهان آثار در رشته‌های نقاشی، حجم، چیدمان، عکس، طراحی، گرافیک، پارچه، بافت و حتی کولاژ ارائه شده است. البته این فرم برگزاری نمایشگاه سوای از تنوعی که به یک نمایشگاه گروهی می‌دهد، یک ضعف هم دارد و آن این که نمایشگاه را از حالت تخصصی تا حدی خارج می‌کند.

هنر قدیمی با رویکردی نو

با نگاهی به این آثار، مخاطبان درمی‌یابند جمع‌آوری آنها براساس نوآوری در کارها بوده است. در عین حال بازتابی از هنر اصفهان که قدمتی دیرینه دارد، در کارها به وضوح نمایان است. در واقع هنرمندان حاضر در این رویداد تلاش کرده‌اند رگه‌هایی از هنر پرآوازه شهر اصفهان را با رویکردی نو و خلاقانه نشان دهند و به نوعی در این آثار بازدیدکنندگان بازتابی از فرهنگ تاریخی و آیین و سنت‌های کهن نصف جهان را با پرداختی به روزتر به نظاره می‌نشینند.

حجت امانی، عضو هیات علمی دانشگاه هنر اصفهان مسئول برگزاری این نمایشگاه در موسسه فرهنگی - هنری صبا، درباره اهداف برپایی این رویداد به خبرنگار ما گفت: هدف این بود دانشجویانی که توان و تجربه برگزاری یک نمایشگاه در پایتخت را ندارند، آثارشان را عرضه کنند تا کارهای آنها در تهران دیده شود و خودشان بتوانند این آثار را با آثار دانشجویان تهرانی و گالری‌های پایتخت مقایسه کنند و به نوعی توان خود را در معرض محک قرار دهند.

او ادامه داد: برای جمع‌آوری آثار دانشجویان دو نکته مد نظر قرار داشت؛ یکی استفاده از قالب‌های مختلف مانند نقاشی، عکاسی، حجم و... که باعث تنوع در نمایشگاه می‌شود، و دیگر این که چون در هنر اصفهان یک فضای سنتی و تاریخی و محلی حاکم است، دانشجویان و هنرمندان بتوانند از این فضای تاریخی استفاده کنند و در کارهایشان از آن الهام بگیرند و به نوعی تاثیرپذیری خود از فرهنگ قدیمی اصفهان را در کارهای خود متجلی کنند.

جدای از حجت امانی، نام‌هایی مانند مهدی حامدی، افسانه نادری و افشین کوشا از اساتید حاضر در این نمایشگاه هستند که آثارشان را در کنار دانشجویان به تماشا گذاشته‌اند. با این حال، آثار به نمایش درآمده، این سوال را در ذهن ایجاد می‌کند چرا اصفهان ـ که به شهر هنرهای اصیل شهره عام و خاص است ـ اثری در زمینه هنرهای قدیمی مانند نگارگری یا مینا کاری در میان آثار نمایشگاه ندارد؟

مسئول برگزاری نمایشگاه در این باره توضیح داد هدف از برپایی نمایشگاه ارائه هنرهایی بوده که در فضای آکادمیک بیشتر مطرح است. امانی بیان کرد: مهم‌ترین خصوصیت نمایشگاه اساتید و دانشجویان دانشگاه هنر اصفهان، بومی‌سازی هنر معاصر است که در اصفهان جریان دارد.

استکبارستیزی تابلوها

اما همزمان با این نمایشگاه، رخداد دیگری چند خیابان آن طرف‌تر در مرکز تهران در جریان است. منتخبی از آثار کاریکاتور سید‌مسعود شجاعی با موضوع استکبار به مناسبت هفته هنر انقلاب در قالب نمایشگاهی در گالری ابوالفضل عالی به نمایش درآمده است. البته این آثار به مناسبت هفته هنر انقلاب اسلامی که چندی قبل در حوزه هنری برگزار شد، افتتاح شد ولی همچنان ادامه دارد.

در این نمایشگاه با کارهای ضدجنگ شجاعی طباطبایی مواجه هستیم. او که خود در مقام رئیس خانه کاریکاتور و دبیر و داور چند جایزه مهم بین‌المللی کارتون و کاریکاتور فعالیت کرده، در این آثار بیش از همه کشورها آمریکا را محور استکبار قرار داده و آثارش را حول این موضوع خلق کرده است.

در همان بدو نمایشگاه، تابلویی دیده می‌شود که در آن سربازی در را باز کرده و روی در کلمه «جنگ» نوشته شده است. در کنار آن کاریکاتور دیگری است با این مضمون که دو نفر تابوتی را حمل می‌کنند که روی تابوت پرچم آمریکا نقش بسته است. در اثر دیگر سربازی بر لبه جنگ ایستاده است و بیم سقوط دارد. حیرت تانک از تیراندازی موضوع کار دیگر شجاعی طباطبایی است. در این تابلو سربازی که بر تانک سوار است ابری بالای سرش تصویر شده که روی آن نوشته شده: No War

مجسمه اسارت

یکی از نکات جالب در آثار نمایشگاه انفرادی کاریکاتورهای سیدمهدی شجاعی، سیاه و سفید بودن کارهاست. در واقع کمتر تابلویی پیدا می‌شود که رنگی باشد و بیشتر کارها زمینه سفید دارد که کاریکاتور با جوهر مشکی روی آن سوار شده است. با این حال تنها تابلوی کاملا رنگی نمایشگاه که تابلویی قرمز‌رنگ است، چنین مضمونی دارد: یک تروریست انتحاری انواع سلاح‌های سرد و گرم را به خود بسته، اما در بالای تابلو نوشته: من عاشق افغانستان هستم.

در اثر دیگری قربانیان جنگ و زندانیان زندان ابوقریب دستمایه هنرمند قرار گرفته‌اند. در تابلوی دیگر مردی با یک قلاده، کلاهک موشک را مثل سگش دست گرفته است. گورستان کشته شدگان جنگ هم مضمون دیگر اثر هنرمند است که در انتهای تصویر، مجسمه آزادی آمریکا جلوه‌گری می‌کند. اتفاقا شجاعی طباطبایی توانسته خیلی خوب با مجسمه آزادی در آثارش بازی کند و آن را به نوعی مجسمه اسارت و بدبختی نشان داده است. در کار دیگری از این کارتونیست، مجسمه آزادی را کشیده و نوازنده که سرباز است با اسلحه خود در حال ساز زدن است و گروهی دور این مجسمه در حال رقصیدن هستند.

در انتهای نگارخانه ابوالفضل عالی، دو تابلو به فاصله کمی از هم قرار دارد که یکی بسیار غم انگیز و تلخ و دیگری طنازانه است. در تابلوی غم‌انگیز، سربازی خواب موشک می‌بیند؛ موشک‌هایی که کلاهک‌هایش شماره‌گذاری شده و یکی یکی فرو می‌افتد. در تابلوی طنز اما سربازی درحال تیراندازی است و از پشت روی لباس سرباز نوشته: یانکی، برو خانه.

خیره به بافت‌ها

با نگاهی به آثار این نمایشگاه، برخی کارها بیشتر جلوه‌گری می‌کند. این دسته از کارها یکی تابلوهایی با سایز بزرگ هستند که در لایه‌های خود رگه‌هایی از هنر پیچیده و دل‌انگیز و قدیمی اصفهان را باز می‌نمایاند؛ دیگری بافت‌ها هستند. چند نمونه از بافت در کنار هم در یکی از تالارهای موسسه صبا مخاطب را به خود می‌خواند. این بافت‌ها چنان هستند که گویی تمرکز هنرمند بر تار و پود اثر بوده است و بیش از هر چیز هنرمند تلاش دارد بیننده رج‌ها را به نظاره بایستد. نقاشی‌های کوچک نمایشگاه خیلی توجه را برنمی‌انگیزند. پیداست کارها مبتدی است. اما برخی طراحی‌ها و آثار گرافیکی جلب نظر می‌کنند. برخی عکس‌ها هم که روی آنها کار شده می‌تواند درخور توجه باشد. درواقع مخاطب در این عکس‌ها با عکس صرف مواجه نیست. عکسی است که خود با پردازش به یک اثر هنری تبدیل شده است. حجم‌های نمایشگاه هم آنچنان جالب توجه نیستند، با این حال اگر فرض کنیم نمایشگاه با همه محدودیت‌ها توسط دانشجویان غیر پایتخت شکل گرفته، با دیده اغماض می‌توان آنها را تماشا کرد. نمایشگاه گروهی دانشجویان و اساتید دانشگاه هنر اصفهان گروه نقاشی از روز دوشنبه در موسسه صبا آغاز شده و به مدت یک هفته تا سیزدهم اردیبهشت ادامه دارد.

سجاد روشنی