دست‌های پشت پرده همچنان مانع حذف کنکور

‌من تعبیر توفان مثبت و منفی را قبول ندارم و معتقدم، جهتگیری ما در سطح کلان در حال حرکت به سمت اتقان بیشتر، وضعیت مثبت‌تر و ارتقای کیفیت فرآیند تعلیم و تربیت است، گرچه ممکن است به صورت موردی اقدامات نامناسبی هم صورت گرفته باشد.

اتفاقی که درباره تاثیر سوابق تحصیلی رخ داد (مخالفت با تاثیر30 درصدی سوابق تحصیلی در کنکور از سوی دیوان عدالت اداری) بیش از آن‌که مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش را متاثر کند، قانون مجلس را متاثر کرد چون شورای عالی فقط دروسی را که قرار بود نمره آنها در امتحانات نهایی در سوابق تحصیلی موثر باشد، مصوب کرده است. با این حال این اتفاق اخیر برای ما نیز خوشایند نیست و از آن راضی نیستیم‌. با وجود این، سوابق تحصیلی در دست بررسی است تا راهی برای برون‌رفت از وضع فعلی پیدا شود.

موضوع سوابق تحصیلی را به این علت مطرح کردم که‌مسئولان عالی آموزش و پرورش بارها کنکور را چالش نظام تربیتی دانسته‌اند. به نظر می‌رسد،‌ دست‌هایی در کار است و نمی‌گذارد کنکور حذف شود. نمونه جدیدش، مانع‌تراشی برای افزایش تاثیر سوابق تحصیلی در کنکور.

بله، من این موضوع (دست‌های پشت پرده) را تائید می‌کنم، اما علت مخالفت آموزش و پرورش با برگزاری کنکور به شیوه فعلی و روش گزینش دانشجو از طریق آزمون چهارگزینه‌ای مربوط است که ما بشدت با آن مخالفیم و معتقدیم سرنوشت تحصیلی دانش‌آموزان نباید به یک امتحان چندساعته مبتنی برمهارت تست‌زنی گره بخورد.

تاکنون بارها به کارشناسان وزارت علوم و سازمان سنجش اعلام کرده‌ایم،‌ روش‌هایی که در سایر کشورها برای انتخاب دانشجو به کار می‌رود، نیز قابل مطالعه است. بویژه در شرایط فعلی که با گسترش دانشگاه‌ها و خالی بودن صندلی‌ها مواجه‌ایم، می‌توان در روش فعلی تجدید‌نظر کرد. ما معتقدیم برگزاری کنکور به این صورت هم برای آموزش و پرورش آسیب‌زاست و هم برای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش چون اجازه تحول آفرینی در فرآیند تعلیم و تربیت را نمی‌دهد.

البته این یک روی سکه است و روی دیگرآن به صنعت و اقتصاد کنکور مربوط است. این جریان اقتصادی به صورت مستقیم و غیرمستقیم در امور مداخله می‌کند و اجازه تغییر در وضع موجود را نمی‌دهد.

به نظر می‌رسد کمرنگ‌شدن تاثیر سوابق تحصیلی ـ که ظاهرا همسو با خواسته مافیای کنکور است ـ بجز تاثیراتی که گفتید، بر فرآیند ترمیم معدل دانش‌آموزان که خواسته شورای عالی است نیز اثر خواهد گذاشت، نظرتان چیست؟

بله، قطعا موضوع ترمیم معدل تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. استدلال ما برای ترمیم معدل این بود که اگر قرار باشد روزی سوابق تحصیلی، عنصر تعیین‌کننده در قبولی کنکور باشد، دانش‌آموزان فرصت امتحان مجدد و ارتقای‌معدل خود را داشته باشند، ولی اگر قرار باشد سوابق تحصیلی با وضعی که دچارش شده، پیش برود و این ابهام باقی بماند، تکلیف ترمیم معدل هم مشخص است.

یعنی ممکن است این موضوع برای همیشه مسکوت بماند؟

نه، الان مسئولان ذی‌ربط در تلاش‌اند قضیه را حل کنند، حتی استفساریه‌ای از مجلس و کمیسیون مربوطه خواسته‌اند و منتظر پاسخ هستند.

این یعنی ترمیم معدل برای کنکور سال 95 دست نمی‌دهد؟

امیدواریم دست بدهد و دانش‌آموزان از بلاتکلیفی خارج شوند.

چند روز پیش، شورای عالی آموزش و پرورش مصوبه‌ای داشت که بحث‌برانگیز به نظر می‌رسید‌، مصوبه متناسب‌سازی رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش با نیاز بازار. پیام این مصوبه برای ما این بود که رشته‌های فعلی با نیاز جامعه تناسب ندارد.

هدف از طراحی رشته‌های فنی وحرفه‌ای و کاردانش، تربیت نیرو درحد تکنیسین برای بازار کار است و چون بازارکار، بازاری متحول است،‌ رشته‌های تحصیلی هم باید با این فضا تناسب داشته باشد. در‌واقع از آنجا که در همه رشته‌های امروزی نقش فناوری بسیار پررنگ است، ما باید فناوری‌های پیشرفته را نیز وارد رشته‌ها کنیم‌؛ ‌مثلا رشته صنایع فلزی که بحث کرده‌ایم آن را به فناوری فلزی تغییر دهیم.

به روزشدن رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش، فقط بخشی از نیاز ماست و نیاز اصلی‌، تجهیز کارگاه‌ رشته‌های فنی و مهارتی است که دراین زمینه کاستی‌های فراوانی وجود دارد. مشکل بعدی هم به فرمالیته بودن بخشی از امتحانات رشته‌های مهارتی برمی‌گردد که باعث شده بسیاری از دانش‌آموختگان این رشته‌ها به معنی واقعی کلمه نیروهای کارآمد نباشند.

بله، متاسفانه این مشکلات وجود دارد و دوستان ما در میدان اجرا باید مراقبت کنند. مشکل تجهیز نبودن آزمایشگاه‌ها هم مشکلی جدی است. بسیاری از رشته‌های تحصیلی حتی رشته‌های نظری به کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌های مجهز و متصدیان مجرب نیاز دارند که اگر موجود نباشند، اهداف به‌خوبی محقق نمی‌شود. به همین علت‌، در آستانه تصویب برنامه ششم توسعه و بودجه سال 95‌، از نمایندگان می‌خواهیم اعتبار خاصی برای تجهیز هنرستان‌ها پیش‌بینی کنند، چون بخشی از عملیاتی شدن برنامه‌های تحولی به موضوع اعتبارات گره خورده است. ‌ منتقدان ما همیشه می‌گویند آموزش و پرورش فقط آموزش تئوری به دانش‌آموزان می‌دهد و ما ضمن این که این نقد را قبول داریم و معتقدیم دانش‌آموزان برای ورود به بازارکار باید فهم و مهارت فنی داشته باشند‌، تاکید می‌کنیم تحقق این وضع،‌ نیازمند تخصیص اعتبارات ویژه است.

آخر می‌دانید ، آموزش و پرورش مثل یک چاه عمیق است که هر چه درآن می‌ریزند، پر نمی‌شود.

خیلی عمیق نیست، اما نیاز فراوان داریم.

مثال به روز این مشکل مالی، طرح شاداب‌سازی پنجشنبه مدارس است که ‌گرفتار کمبودهای اعتباری شده است. زمانی که این مصوبه را در شورای عالی تصویب می‌کردید،‌ گمان می‌کردید طرح به مشکل مالی بربخورد‌؟

در دو سه سال اخیر،‌ دولت و مجلس به بحث بودجه آموزش و پرورش توجه خوبی داشتند و نرخ رشد بودجه وزارتخانه از نرخ رشد اعتبارات کشور بیشتر بود، اما به دلیل نیازهای انباشته‌ای که در سیستم وجود داشت، این اعتبارات هم پاسخگو نبود.

درباره پنجشنبه چطور، پیش‌بینی می‌کردید‌؟

این کمبود اعتبار همه بخش‌های آموزش و پرورش را درگیر کرده است. البته زمانی که بحث ساماندهی زمان آموزشی در پنج روز اول هفته را مصوب می‌کردیم، شرایط اعتباری بهتر از حالا بود. از سوی دیگر ما هرگز در آن مصوبه بحث تعطیلی مدارس را مطرح نکرده بودیم، بلکه تاکید ما باز شدن فضایی برای پرداختن بچه‌ها به فوق برنامه‌ها و اموری بود مثل بازدیدهای علمی و اردو، اما با مشکل فعلی رو‌به‌رو شدیم.

قرار نیست مدارس روزهای پنجشنبه باز شود‌؟

پیشنهادهایی مطرح شده، اما تاکنون مصوبه جدیدی نداشته‌ایم. بخشی از این تصمیم باید در شورای عالی انقلاب فرهنگی گرفته شود، چون اساسا مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش براساس حکمی بود که در این شورا تدوین شد.

قبول دارید که تعطیلی پنجشنبه مدارس به نفع آموزش و پرورش است و باعث صرفه‌جویی در هزینه‌ها می‌شود‌؟

قطعا تعطیلی تاثیر دارد، اما عامل تصمیم‌گیری در این باره مساله اقتصادی نبود و این مصوبه توجیه آموزشی و تربیتی داشت،‌ به‌خصوص در دوره ابتدایی.

ولی بچه‌ها روزهای پنجشنبه برای خودشان می‌چرخند؟

نه، همه بچه‌ها. اگر چرخیدن هم باشد، می‌شود مثل روز جمعه که نمی‌تواند همه‌اش آسیب‌زا باشد یعنی اگر خانواده‌ها برنامه داشته باشند و دانش‌آموز یک روز هفته بجز جمعه در خانه باشد‌، ‌مواهب تربیتی برای او دارد چون روز جمعه روز انجام تکالیف است، ولی روز پنجشنبه مجالی است برای با خانواده بودن‌، تفریح و استراحت.

یکی از نقدها به تعطیلی پنجشنبه مدارس این است که حجم کتاب‌ها زیاد است و فرصت آموزش کم. قرار نیست حجم کتاب‌ها کم شود؟

قرار است این کار انجام شود. این روزها بحثی در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی مطرح است با عنوان همسو‌سازی محتوا که اشاره دارد به این که محتوای کتاب‌های درسی با مفاهیم برنامه درسی ملی و سند تحول همسو شود که یکی از محورهای آن‌، کاهش حجم و چگالی مطالب است.

قول داده بودید محتوای درس ادبیات فارسی به منظور هویت بخشی به دانش‌آموزان متحول شود. این اتفاق چه‌زمانی رخ خواهد داد؟

خوشبختانه آن چیزی که در شورای عالی باید تصویب می‌شد و مربوط به ساعات آموزش بود‌، ‌انجام شد و ساعات دوره متوسطه برای شاخه‌های مختلف تحصیلی تعیین و زمینه برای محتوای فزون‌تر فراهم شد. همچنین برای دوره ابتدایی که ارزشیابی توصیفی داریم، برای دو درس ادبیات فارسی و ریاضی تصمیم ویژه گرفتیم که مبتنی برنگاه حمایتی است. حالا در میدان اجرا دوستان ما در سازمان پژوهش باید محتوا را تولید کنند و به این نیاز پاسخ دهند.

به ارزشیابی توصیفی اشاره کردید‌ قرار نیست همان‌طور که سند تحول بنیادین تکلیف کرده‌، این نوع ارزشیابی یا ارزشیابی تلفیقی (‌نمره + توصیف) به پایه متوسطه نیز تعمیم داده شود؟

آنچه تا الان قطعی است در دوره متوسطه اول همچنان ارزشیابی کمی برقرار خواهد بود، اما اگر ارزشیابی تلفیقی رای بیاورد و توجیهات کارشناسی بتواند شورای عالی را متقاعد کند‌، ‌شاید در پایه پنجم و ششم اجرا شود. ما تصمیم‌گیری در این باره را منوط کرده‌ایم به طرح ارزشیابی شایسته‌محور (سنجش شایستگی دانش آموزان در حوزه‌های اخلاقی، زیستی ، اجتماعی‌، بدنی و‌... ) و این در دست بررسی است و مراحل نهایی را طی می‌کند که اگر تصویب شود، تکلیف ارزشیابی تلفیقی نیز مشخص خواهد شد.

اما‌ لازمه رسیدن به چنین وضعی داشتن معلمان توانا و باانگیزه است.

اصلی‌ترین عنصر آموزش و پرورش معلم است و این طرح‌ها زمانی از آسمان به زمین و از روی کاغذ به کلاس‌های درس می‌آید که معلم توانمند و شایسته داشته باشیم. برای پاسخ به این نیاز،‌ دانشگاه فرهنگیان را ایجاد کرده‌ایم و برای اطمینان از درستی فرآیند تربیت معلم شایسته، بحث سنجش صلاحیت حرفه‌ای معلمان و بعد طرح رتبه‌بندی را پیش‌بینی کرده‌ایم، ‌اما می‌دانم این کار زمان بر است و آنچه ما را به آینده امیدوار می‌کند مسئولیت‌پذیری معلمان است.

مریم خباز

جامعه