کلاس‌های دوبله کسی را گوینده نمی‌کند

بسیاری از شخصیت‌های بزرگ سینمای جهان چون «ویل اسمیت» و «جان تراولتا» با صدای او برای ما ماندگار شدند.

او که موی خود را در این حرفه سفید کرده از وضعیت دوبله این روزها و جوانانی که می‌خواهند بدون یاد گرفتن تکنیک و تجربه‌اندوزی یکشبه راه صد ساله را بروند گلایه دارد.

از نظر والی‌زاده، دوبله کاری است که از درون می‌جوشد و کسانی که جوهر این کار را ندارند باید سراغ رشته و کاری بروند که به آن علاقه واقعی دارند.

او هم مانند دیگر پیشکسوتان دوبله معتقد است ماندن در شغل دوبله و گویندگی بدون عشق، ممکن نیست و جوانانی که برای مشهور شدن به این حرفه رو می‌آورند، هرگز در آن موفق نخواهند بود.

در یکی از شلوغ‌ترین روزهای کاری این هنرمند بزرگ به دیدار او رفتیم و با وی که مشغول گویندگی یکی از بهترین فیلم‌های اکشن بود به گفت‌و‌گو نشستیم که از نظر می‌گذرانید.

به نظر می‌رسد مخاطبان علاقه خاصی به اجرای صبحگاهی سه‌شنبه‌های رادیو پیام شما دارند.

مردم لطف دارند. من این برنامه را بسیار دوست دارم چون مخاطبان خوبی دارد که همیشه اظهار لطف می‌کنند و من عاشق این مخاطبان هستم.

همیشه هم در پایان برنامه خطاب به شنوندگان گفته‌ام که خدمتگزار و ارادتمند آنها هستم و به همین دلیل حدود 20 سال است که روزهای سه‌شنبه ساعت 5 صبح در سازمان صداوسیما حاضر می‌شوم و 6 صبح با شور و اشتیاق جلوی میکروفن می‌روم تا با مردم حرف بزنم. اگر مردم نباشند که به صدای ما گوش دهند ما هم وجود نداریم.

از آخرین کارهای خود در واحد دوبلاژ بگویید؟

فیلم‌های جدید زیادی به واحد دوبلاژ نمی‌آید. «دختر امپراتور» به‌عنوان یکی از سریال‌های جدید کره‌ای اخیرا با مدیریت زهره شکوفنده دوبله‌اش به پایان رسید و از شبکه پنج سیما روی آنتن رفت.

در مجموعه «رودخانه برفی» و «در برابر آینده» به مدیریت محمود قنبری نیز گویندگی دارم که هر دو دارای داستانی جالب و تماشایی هستند.

در برابر آینده چه داستانی دارد؟

مردی هر روز صبح با خواندن یک روزنامه از وقایع روز بعد آگاه می‌شود و با در اختیار گذاشتن این اطلاعات به پلیس، برای پیشگیری آن اقدام می‌کند.

شما جزو صداهای ماندگار دوبله هستید و جنس صدای شما این ویژگی را دارد که به جای شخصیت‌های بزرگ سینمای جهان چون ویل اسمیت و تام هنکس با هر سنی گویندگی کنید، علت آن را در چه چیز می‌دانید؟

شما به من لطف دارید. من در درجه اول، همه نقش‌‌ها را با همین صدای خودم می‌گویم. یک چیز بیش از همه برای من مهم است و آن بازیگر است. حس ویل اسمیت با حس تام هنکس تفاوت زیادی دارد.

من با همین صدا به جای هر دو صحبت کرده‌ام و سعی و تلاشم بر این بود که حس‌شان را پیدا و اجرا کنم و امیدوارم موفق هم شده باشم.

این مساله برایم از داشتن صدای قشنگ مهم‌تر است. برخی جوانان به دوبله می‌آیند تا به آنها بگویند چه صدای قشنگی داری!

بارها در اتاق انتظار، به این گروه از جوان‌ها گفته‌ام هیچ‌وقت منتظر شنیدن چقدر صدای شما قشنگ است، نباشند.

هر وقت این جمله را شنیدید که «به جای این بازیگر خوب صحبت کردی»، بدانند که مسیر را درست رفته و به موفقیت نزدیک شده‌اید.

صدای همه قشنگ است. خداوند به کسی صدای بد نداده، صدای هرکس متناسب با فیزیک اوست و شما هم باید آن را بپذیرید.

وقتی به جای هنرپیشه‌ای صحبت می‌کنم، سعی می‌کنم با حس‌شان جلو بروم. من در سریال فرار از زندان به‌جای مایکل اسکافیلد با همین صدایم صحبت کردم؛ شما به نسخه انگلیسی فیلم دقت کنید، نسخه دوبله را هم ببینید و خود قضاوت کنید.

من 50 درصد سعی کردم حس صدای خود بازیگر را بگیرم. نکته دیگر این‌که ما در کنار بزرگان این حرفه نشسته‌ایم و کار را یاد گرفته‌ایم و نسل جوان هم باید در کنار ما تکنیک‌های این حرفه را یاد بگیرد.

این‌که عده‌ای کلاس فن‌بیان و گویندگی می‌گذارند و نسل جوان را دعوت به این کلاس‌ها می‌کنند، کاملا اشتباه بوده و این کلاس‌ها کسی را گوینده نمی‌کند.

خیلی از جوانانی که به دوبله می‌آیند، عشق و تلاش نسل‌های گذشته را ندارند، نصیحت یا پیشنهاد شما به آنها چیست؟

من به آن جوان‌ها می‌گویم یا سراغ این کار نیایید یا وقتی آمدید، همه چیزش را بپذیرید و با همه سختی‌هایش بسازید! اگر عشقش را دارید بیایید! اگر به این کار عشق واقعی داشته باشند، این‌قدر زود از سختی‌هایش گله‌مند نمی‌شوند.

من هنوز این کار را دوست دارم. اما آن جوانی که این‌طور وارد این کار می‌شود، بعد از چند سال می‌فهمد که به درد این کار نمی‌خورد، اما تا به خودش بیاید و این موضوع را درک کند، سن و سالش بالا رفته و دیگر به درد کار دیگری هم نمی‌خورد.

یعنی زمانی به خود می‌آیند که سال‌ها از حضورشان در دوبله می‌گذرد و دیگر باید با خوب و بدش بسازند.

آقای والی‌زاده بسیاری از همکاران شما معتقد هستند که فیلم‌های کره‌ای کسی را گوینده نمی‌کند، چقدر شما این حرف را درست می‌دانید؟

فیلم‌هایی که ما به آنها کره‌ای می‌گوییم به زبانشان آشنایی نداریم، ولی با انگلیسی از دوران تحصیل آشنا بوده‌ایم و با گوش دادن به زبان اصلی فیلم‌ها، حداقل (با خنده) بله و خیر یک جمله را می‌فهمیم و برای ما شروع و پایان یک جمله مشخص است.

ولی کره‌ای‌ها خیلی با صوت حرف می‌زنند و ابتدا و انتهای جمله آنها برای ما مشخص نیست، بنا‌براین درآوردن حس درست بازیگر و انتقال آن به مخاطب فارسی‌زبان کمی مشکل است.

در هر صورت وظیفه ما دوبلورهاست که هر اثری را خوب دوبله کنیم‌. به هر حال نسل جوان هم باید با تلاش و تمرین، کار و تکنیک را از بزرگان این حرفه بیاموزند و با نشستن در کنار پیشکسوتان تکنیک‌ها را از آنها یاد بگیرند.

حالا می‌خواهد فیلم کره‌ای باشد یا هالیوودی. خوشبختانه برخی از مدیران دوبلاژ ما مثل زهره شکوفنده، محمود قنبری، خسرو خسروشاهی، بهرام زند به‌شدت روی دیالوگ‌ها کار می‌کنند و برای دوبله یک اثر وقت می‌گذارند تا در ذهن مخاطب ماندگار شوند.

چقدر زمان می‌برد تا در میان نسل جوان شاهد صداهایی ماندگار شویم؟

گویندگی، تئوری نیست. بلکه کار ما بیشتر عملی و تکنیکی است. اگر مسائل فن‌بیان را کنار بگذاریم، خود دوبله به‌عنوان یک تکنیک با هنر یکی شده و شما در اصل باید تکنیک را فرا بگیرید.

مثلا چگونه به لب زدن بازیگر نگاه کنی، حس‌اش را چگونه بگیری و مسائلی از این دست. به هر حال خلأیی بین نسل‌ها به‌وجود می‌آید که با گذشت زمان و گویندگی و آموختن از بزرگان این کار پر می‌شود.

الان هم گویندگان خوبی در نسل جوان داریم که در کنار ما نشستند و کار را یاد گرفتند. متاسفانه عده‌ای نیامده می‌خواهند نقش اول را بگویند و این به هیچ عنوان شدنی نیست.

در هر شغلی باید شاگردی کرد. یه شبه نمی‌توان ره صد ساله را طی کرد. برای ماندگار شدن باید سال‌ها تلاش کرد و زحمت کشید.

خیلی از کسانی که به دوبله آمدند شاید از روی علاقه به بزرگان این کارناخواسته به دنبال تقلید از صداهای ماندگار رفتند، نظر شما در این مورد چیست؟

جوانان به ما لطف دارند. ولی من همیشه گفتم تقلید کسی را به جایی نمی‌رساند. اگر قرار باشد ادای کسی را دربیاورند، آن شخص خود بوده و مخاطبان نیز این تفاوت را احساس می‌کنند.

هر گوینده‌ای باید صدای خود را داشته باشد و به بیان خاص خودش در دوبله دست یابد که این امر با تمرین و گویندگی بسیار میسر خواهد شد.

تقلید هیچ‌کس را گوینده نمی‌کند. اگر کسی مناسب این کار باشد و صدا و بیان خوبی داشته باشد، تلاش می‌کند تا فردی متفاوت شود.

شما از تئاتر به دوبله آمدید، چرا بازیگری را ادامه ندادید؟

من دربازیگری خیلی موفق نبودم و به دلیل علاقه به دوبله به طور مستمر در این حرفه ماندم. اما بیشتر بزرگان دوبله همه از تئاتر به دوبله آمدند و همان‌طور که می‌گویند تئاتر مادر هنرهاست.

من به دوبله علاقه بسیاری داشتم و در این هنر ماندم. به هر حال باید جوانان بدانند که استعداد آنها در چه کاری است.

من مثل خیلی از بازیگران موفق افتخار شاگردی استاد حمید سمندریان را نداشتم. به گفته شاگردانش، وی خیلی با صراحت به جوانان می‌گفت که مناسب این هنر هستند یا نه؟

وقتی ما به برخی از جوانان تازه‌‌وارد دوبله که استعداد و صبر این کار را ندارند، می‌گوییم که برای چی به دوبله آمدند از ما ناراحت می‌شوند و می‌گویند که پیشکسوتان نمی‌خواهند که ما به دوبله برویم.

به تماشای تئاتر می‌روم و جوانان بااستعداد در بازیگری را می‌بینم که خیلی موفق هستند و با فن‌بیان خیلی خوبی روی صحنه می‌روند.

پیش خودم می‌گویم که اگر آنها به دوبله بیایند موفق می‌شوند، ولی می‌بینم که تمرکز آنها روی تئاتر است.

به هر حال باید جوانان با پشتکار و علاقه به سمت هر کاری بروند و نخواهند که یکشبه پا جای بزرگان این هنر بگذارند.

آرزوی شما برای نسل جوان در هر هنر و کاری چیست؟

از مسئولان می‌خواهم که برای همه جوانان شرایط کار را فراهم کنند تا آنها با داشتن تحصیلات دانشگاهی بیکار نباشند.

الهه علیزاده - ضمیمه قاب کوچک