تلاش برای حفظ بلندترین طاق طبیعی دنیا از خطر نابودی

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، سامان توفیق سرپرست هیأت «بررسی و مستندسازی باستان شناسی غار- دژ اسپهبَد خورشید شهرستان سوادکوه مازندران» با اشاره به اهمیت محور دوآب –خطیر کوه از منظر تاریخی ، فرهنگی و طبیعی تصریح کرد که آثار ارزشمندی همچون «غار- دژ اسپهبَد خورشید»، «غار- دژ کیجاکِرچال»،«غار- دژ کِیلی»، «غار آیینی چِلّه خانه»، «دژ باجگیران، «قلعه کَنگلو» و «دربند باستانی کولا» در این محور قرار گرفته است .

توفیق افزود: به منظورشناسایی، معرفی ، اقدامات پژوهشی باستان شناسی و حفاظتی ،جلوگیری از بروز آسیب ها و تخریب های منظری وکالبدی حاصل از فعالیت های معادن ،فعالیت های عمرانی و راهسازی، پروژه ای با نام«بررسی، مستندنگاری و ساماندهی محور تاریخی- فرهنگی و طبیعی دوآب- خطیرکوه» در استان مازندران،توسط اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان مازندران به سرپرستی وی تعریف شده است.

او تصریح کرد که در فاز نخست این پروژه، طرح «بررسی و مستندسازی باستان شناسی غار- دژ اسپهبَد خورشید» با مدیریت وی و مشاوره راهبردی علیرضا سرداری زارچی زیر نظر پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری تعریف شده است.

این باستان شناس گفت: غار- دژاسپهبَد خورشید، منحصربه فردترین استحکامات دفاعی تبرستان بوده که شاهکاری از ساختار معماری دفاعی دوره ساسانی است و در طاقی طبیعی با دهانه 95 × 85 متر که بلندترین طاق طبیعی دنیاست، جای گرفته است.

به گفته توفیق، اوج نبوغ و دانش معماران ایران باستان، یک طاق طبیعی را به دژ ی تمام عیار تبدیل کرده است به نحوی که ساختارهای معماری پلکانی و قائم بسیار مستحکمی در دو جناح قوس طاق جای گرفته و دو مسیر سنگ و ساروجی برجای مانده، این تأسیسات را بهم مرتبط می کرد.

این باستان شناس دوره تاریخی با اشاره به اینکه تقریبا عمده ساختارهای بی نظیر این غار- دژ در ارتفاعی بلند بنا شده اندتصریح کرد : برای دسترسی و بررسی آن به مهارت های بسیار تخصصی در سنگ نوردی و استفاده از ابزار و تجهیزات خاص این کار نیاز است.

او خاطر نشان ساخت که به دلیل ساختار ریزشی و پوسیده غیرقابل اعتماداثر، رعایت تمهیدات حفاظتی برای جلوگیری از آسیب به ساختار ارزشمند آن و جلوگیری از مخاطرات انسانی بطور حتم باید لحاظ شود.

توفیق تصریح کرد : موقعیت راهبردی مکانی، استحکام و ساختار منحصر بفرد دژ آن را به پناهگاهی امن و حصنی حصین برای اسپهبَدان تبرستان تبدیل کرده بطوریکه این مکان واپسین سنگر ایرانیان بوده که جانانه در برابر یورش سپاهیان خلفای عباسی ایستادند تا سرانجام با نیرنگ اعراب پس از 2 سال و هفت ماه تسخیرشد.

او گفت : غاردژ اسپهبَد خورشید واقع در شهرستان سوادکوه، در تاریخ 17/12/1381 به شماره 7839 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

این باستان شناس تأکید کرد :طرح پژوهشی این پروژه از سال 85 در میراث استان توسط اینجانب ارائه شده بود و تا کنون بدلیل نبود اعتبارات و منابع مالی، این اثر بی همتا که شایسته آن است که آنرا «تخت جمشید مازندران» بدانیم، در انزوا و فراموشی قرار گرفته بود و بی مهری مسئولین وقت و برخی کارشکنی ها، راه را برای غارت و دست اندازی حفاران غیرمجاز و تخریب حریم و منظر اثر، توسط ماشین آلات معادن پیرامونی آن باز گذاشته بود.

توفیق با اشاره به خاکبرداری بخش هایی از محوطه پایین دست وحریم اثر ، به وسیله بیل های مکانیکی متعلق به معادن تصریح کرد : قرار گیری این اثر در شاهراه تبرستان به ری و و یافته های سطحی آن از جمله سفال های شاخص دوره ساسانی و صدر اسلام ، بازگوکننده اهمیت این محوطه در دوران پیش از اسلام و دوران فرمانروایی اسپهبَدان تبرستان است.

او به مطالعه و پژوهش پیش از 10سال خود اشاره کرد که بر روی غار- دژ اسپهبَد خورشید و استحکامات دفاعی رشته کوههای البرز متمرکز بوده است.

توفیق گفت: مطالعه و پژوهش علمی بر روی سازه هایی از این دست که وی آنها را غار- دژ می نامد، برای نخستین بار در تاریخ باستان شناسی ایران اتفاق می افتد.

این باستان شناس دوره تاریخی اظهار امیدواری کردکه این اقدام به توجه ، نگاه عمیق تر ، تخصیص اعتبارات لازم و اتخاذ تمهیداتی برای حفاظت و بازسازی و سامان دهی این اثر تاریخی شگفت انگیز و ارزشمند منجر شود .

.