جنگل‌های شمال در انتظار اجرای طرح خروج دام

آمار مربوط به سال‌های 1365 تا 75 نشان می‌دهد که در جنگل‌های شمال بیش از چهار میلیون و 300 هزار واحد دامی و 78 هزار و 390 خانوار جنگل نشین وجود داشت که از این تعداد حدود 13 هزار خانوار مشمول طرح خروج دام و ساماندهی جنگل نشینان شدند.

به گفته معاون امور جنگل سازمان جنگل‌ها نیز تاکنون حدود یک‌میلیون و 389 هزار واحد دامی از جنگل خارج و بیش از چهار هزار خانوار جنگل نشین نیز ساماندهی و تغییر مکان داده شدند.

بهزاد انگورج با اشاره به این‌که کل اعتبار دولتی اختصاص یافته برای این طرح از سال 68 تاکنون 79 میلیارد تومان بوده است، درگفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: در طول این مدت، 4640 خانه در بیرون از جنگل برای جنگل نشینان، 10 هزار و 623 دامسرا و 5114 متر محوطه مناطق مسکونی، خریداری شده و 3605 هکتار از اراضی ملی خارج از جنگل نیز به دامداران واگذار شد. وی با بیان این‌که بقیه دام‌ها یعنی بیش از نیمی از دام‌ها هنوز در جنگل باقی‌مانده‌اند، تصریح می‌کند: علاوه بر این، 4316 واحد آبادی هنوز در جنگل باقی‌مانده که البته برخی در حاشیه جنگل قرار دارد و 3601واحد در داخل جنگل است. براین اساس بیش از 70 هزار خانوار نیز همچنان در داخل جنگل زندگی می‌کنند.

این مسئول اما معتقد است که این آمار چندان مطلوب و مناسب نیست، زیرا مقرر شده بود که 70درصد طرح تا پایان برنامه چهارم توسعه یعنی سال 88 اجرایی شود، درحالی که این امر تاکنون نیز محقق نشده که دلیل آن فقط نبود اعتبار کافی بوده است.

انگورج در پاسخ به این پرسش که آیا در طول این مدت هیچ مقاومت و مخالفتی ازسوی جنگل‌نشینان برای خروج از جنگل وجود داشته یا نه، می‌گوید: چنین مقاومت و مخالفتی تاکنون وجود نداشته، زیرا این طرح، طرح خروج دام از جنگل است و نه دامدار، بنابراین دامداران مجبور به ترک جنگل نیستند و درصورت تمایل می‌توانند به این کار اقدام کنند که ما نیز خانه و محوطه‌های مورد نیاز زندگی و دامداری را برایشان در خارج از جنگل در نظر گرفته ایم. اما در هر صورت دامهایشان را باید از جنگل خارج کنند. ضمن این‌که دیگر تک‌خانوار در جنگل نخواهیم داشت و تک‌خانوارها نیز مشمول طرح اجباری تجمیع خواهند بود، حال چه داخل و چه خارج از جنگل.

انگورج درحالی فقط نبود اعتبار را مانع اجرای کامل طرح می‌داند که برخی دیگر از مسئولان مربوط، کمبود عرصه منابع ملی برای واگذاری زمین به دامداران و نبود قانون مدون برای دامدارانی که حاضر به پذیرش اجرای طرح نیستند را نیز در کنار کمبود جزو موانع اصلی اجرای دقیق و کامل طرح خروج دام از جنگل برشمرده‌اند.

1500 روستا در مناطق جنگلی گیلان

از 4316روستایی که در مناطق جنگلی شمال کشور وجود دارد، بیش از 1500 روستا در جنگل و حاشیه مناطق جنگلی گیلان قرار دارد. به گفته ‌مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان قریب به 7000خانوار در این روستاها سکونت داشتند که در اجرای طرح خروج تک‌خانوارهای جنگل‌نشین تاکنون نزدیک به 3000خانوار ساماندهی شده و بقیه در روستاهای زیر 20 خانوار یا به‌صورت انفرادی در مناطق جنگلی گیلان زندگی می‌کنند.

داوود زارع با اشاره به نقش تاثیرگذار مردم برای صیانت و حفاظت از انفال الهی، می‌افزاید: سیاست‌های سازمانی و راهبرد اصلی ما جلب مشارکت مردم و بهره‌گیری از توانمندی آنان در امر صیانت و حفاظت از منابع طبیعی است، به‌گونه‌ای که هم جوامع محلی و هم منابع طبیعی در تعامل با هم منتفع شوند‌. در این راستا اجرای طرح‌های مشارکتی مختلفی مد نظر است که اکنون طرح‌هایی همچون مدیریت چندمنظوره جنگل‌های هیرکانی در دوپایلوت زیلکی‌رود و فری‌رود با هماهنگی UNDP (برنامه پیشرفت و توسعه ملل متحد) با هدف ارتقای معیشت ساکنان در کنار حفاظت از اکوسیستم که دارای ارزش زیست‌محیطی، اکولوژیکی، ژنتیکی و اقتصادی بوده، در حال اجراست.

مخالفان اجرای طرح چه می‌گویند

جنگل‌نشینان که عمدتا دامدار هستند، گرچه از طریق پرورش دام هم معیشت خود را تامین کرده و هم بخشی از نیاز شیر و گوشت کشور را برآورده می‌کنند، اما در مقابل ناخواسته آسیب‌هایی را نیز به آن وارد می‌کنند.

به گفته کارشناسان جنگل، دام با خوردن نهال و نونهال یکی از عوامل جلوگیری از زادآوری طبیعی در جنگل است، ضمن این‌که موجب کوبیده شدن خاک می‌شود که مانع زادآوری طبیعی است. برخی کارشناسان مخالف این طرح ملی نیز معتقدند وجود خانوارهای جنگل‌نشین برای صیانت از جنگل‌ها و جلوگیری از فعالیت قاچاقچیان چوب ضروری و مفید است.

برخی نیز البته دلایل دیگری را برای مخالفت خود ابراز می‌کنند. نماینده مردم گیلان در مجلس درباره دلیل مخالفت خود با اجرای طرح ساماندهی جنگل نشینان به جام‌جم می‌گوید: این طرح درحالی به اجرا درآمد که هیچ فکری به حال مسکن و معیشت و اشتغال جنگل نشینان پس از خروج از جنگل نشده بود که این امر موجب آوارگی، بیکاری و فقر بسیاری از روستاییانی شد که از جنگل خارج شدند.

محمود شکری می‌افزاید: بر اساس این طرح خروج جنگل‌نشینان از جنگل اجباری نیست، اما باید تمام دام‌ها از جنگل خارج شوند، ولی مگر دام‌ها صاحب ندارند، مگر می‌شود دامها بدون صاحبان و نگهدارنده‌های خود از جنگل خارج شوند.

به گفته عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، براساس این طرح به هر خانوار و براساس سرشماری تعداد دامها تا سقف 50 میلیون تومان پرداخت می‌شود که با این پول که در بسیاری موارد کمتر از این میزان است، نه می‌شود سرپناه مناسبی برای یک خانوار 7 الی 8 نفره تهیه کرد و نه مکانی برای نگهداری و پرورش دام‌ها.

نماینده مردم شهرستان‌های تالش، رضوانشهر و ماسال می‌افزاید: در یکی از شهرستانهای گیلان، 100درصد جنگل نشینانی که مشمول طرح ساماندهی خانوارهای جنگل‌نشین شده و از جنگل خارج شدند، به دلیل نداشتن دام و درآمد و شرایط بسیار نامساعد مالی و زندگی، تحت پوشش کمیته امداد قرار گرفته‌اند.انگورج، معاون امور جنگل سازمان جنگل‌ها در واکنش به این دست مخالفت‌ها می‌گوید: سازمان جنگل‌ها با همکاری کارشناسان مربوط درحال تهیه طرحی است که همزمان با خروج دامداران از جنگل، نیازهای مسکن، معیشت و اشتغال آنان نیز برآورده شود که البته این مهم با تبدیل دامپروری سنتی به صنعتی بهتر رخ خواهد داد.

فاطمه مرادزاده - ایران