توفان و زلزله در شبکه‌های اجتماعی

با این حال اگر بخواهیم از دیدگاه علمی به پدیده زمین‌ لرزه نگاه کنیم باید این نکته را در نظر بگیریم که تا به امروز هیچ رابطه معنی‌داری بین وقوع زلزله و رخدادهایی مشابه آن مانند توفان و سیل مشاهده نشده است.

دنیا سال‌هاست به این نتیجه رسیده که راه مقابله با زلزله از مسیر پیش‌بینی نمی‌گذرد و اصولا هیچ دستگاه خاص تا امروز نتوانسته زمان و محل رخداد زلزله را از روزها و ساعت‌های قبل با دقت قابل قبول پیش‌بینی کند.

اینجا از پیشگوهایی که به هزار و یک روش شبه‌علمی و غیرعلمی پیشگویی‌هایشان را به خورد مخاطبانشان می‌دهند، صحبت نمی‌کنیم. ما از دنیای واقعی حرف می‌زنیم که علم در آن حجیت دارد. همان علمی که بسیاری از امراض امروز ما به مدد آن راهکارهای بهبودش پیدا شده و با تکیه بر یافته‌های آن سفر از سویی به سوی دیگر کره زمین در چند ساعت ممکن شده است.

علم در چنین دنیایی اکنون نگاه خود را از پیش‌بینی زلزله تغییر داده و رویکرد فعلی‌اش تلاش برای مقاوم‌سازی بناها، آموزش و کسب آمادگی لازم در شهروندان و مسئولان برای مواجهه اصولی با تبعات ناشی از زلزله و همین‌طور پیشرفت و سامان‌بخشی مدیریت بحران در زمان وقوع زلزله تغییر داده است.

به طور کلی، علم راهکار مقابله با زلزله را بر آموزش و مدیریت متمرکز کرده است تا پیدا کردن یک میانبر برای پیش‌بینی آن.

با استفاده از دستگاه‌های کنونی نظیر شتابنگارها - که اتفاقا چند ماه پیش نمونه بومی‌سازی شده آن در پژوهشگاه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله رونمایی شد ـ امکان صدور هشدارهای زلزله از چند ثانیه تا حداکثر چند ده ثانیه پیش از وقوع زمین‌لرزه وجود دارد.

در این حالت اگر چنین سامانه‌های هشدار زمین‌لرزه‌ای روی گسل‌های تهران نصب شده باشد، پس از وقوع زلزله در اعماق زمین، پیش از آن‌که امواج زمین‌لرزه به سطح زمین برسد و اثرات آن بروز یابد، سامانه‌های هشدار می‌توانند عمل کنند تا چند لحظه پیش از وقوع زلزله بتوانیم چاره‌ای برای مقابله پیدا کنیم بنابراین این گونه دستگاه‌های لرزه‌نگار و شتاب‌نگار، زلزله را پیش‌بینی نمی‌کنند بلکه صرفا به عنوان سامانه‌های هشدار سریع مورد استفاده قرار می‌گیرند تا لحظاتی پیش از به بار آمدن خرابی‌ها جریان گاز قطع شود و تدابیر لازم برای آبرسانی و برق‌رسانی به مناطقی که تا لحظاتی بعد زمین‌لرزه را تجربه می‌کنند در نظر گرفته شود.

بر اساس آنچه پیش‌تر اعلام شده بود، با وجود زلزله‌ خیز بودن بخش‌های وسیعی از کشور و بویژه کلان‌شهر تهران، هنوز تأسیسات حساس ما مجهز به سامانه‌های هشدار سریع روز دنیا نشده‌اند و خدا می‌داند اگر زلزله شدیدی یک روز در این شهر رخ دهد، مدیریت بحران چطور قرار است سونامی لوله‌های آب و گاز آسیب دیده و خطوط برق فشار قوی تخریب شده را مدیریت کند.

وقتی ابزارهای کافی برای مقابله با بحران را نداریم چاره‌ای پیش رویمان نیست جز زندگی با شایعات؛ جز سر نهادن بر بالین با بیم و امید!

کاظم کوکرم - روزنامه نگار