کارشناسان زلزله: ایمن‌ سازی تهران را جدی بگیریم

بالاخره پنجشنبه‌شب گذشته، یک چشمه از کابوس‌ها محقق شد و اطراف تهران لرزید؛ اما خوشبختانه تلفات جانی همراه نداشت.

پنجشنبه‌ شب پیش، زمین‌لرزه 4.1 ریشتری در ساعت 23 و 12 دقیقه و 14 ثانیه در عمق 13کیلومتری زمین و در 17 کیلومتری جوادآباد تهران، 20 کیلومتری پیشوا و 26کیلومتری ورامین روی داد. این زمین لرزه در عمق 13کیلومتری زمین در مرز استان تهران و سمنان اتفاق افتاد.

موسسه لرزه‌نگاری کشور وابسته به موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران هم اعلام کرد که 6 زمین‌لرزه که شدید‌ترین آن 4.1 و ضعیف‌ترین آن 1.5 درجه ریشتر بود، منطقه جوادآباد ورامین را لرزانده است.

اگرچه خوشبختانه، این زمین لرزه خسارت جانی همراه نداشت و به نوعی خارج از شهر تهران اتفاق افتاده، اما این روزها دوباره زلزله تهران، سر زبان‌ها افتاده است و حالا خیلی‌ها نگرانند که مبادا، این زلزله نه‌چندان قوی در استان تهران، پیش زمینه‌ای برای وقوع زلزله‌ای بزرگ در خود شهر تهران باشد.

آیا باید نگران زلزله تهران باشیم؟

دکتر بهرام عکاشه، زلزله‌شناس در گفت‌وگو با جام‌جم درباره این که آیا احتمال دارد زلزله ورامین، پیش‌زمینه زلزله‌ای بزرگ در شهر تهران باشد، توضیح می‌دهد که ما در شمال و جنوب تهران، گسل‌های بسیار زلزله‌خیزی داریم. مثلا گسلی به طول 90 کیلومتر، شمال تهران را در معرض خطر قرار داده است.

به گفته عکاشه، در جنوب تهران هم گسل‌های زیادی وجود دارد که دو گسل «ری شمالی» و «ری جنوبی» از همه آنها قوی‌تر است. به گفته این متخصص زلزله‌شناسی، گسل ری در جنوب تهران حدود 185 سال پیش لرزید که بر اثر آن، شهرری، بازار و حتی کاخ گلستان نابود شد.

عکاشه تاکید دارد که دو احتمال برای آینده قابل پیش‌بینی است؛ یا این زلزله در ورامین، ارتباطی به گسل‌های شهر تهران ندارد و باید آن را یک هشدار به حساب آورد یا این که این زلزله را باید پیش‌لرزه‌ای برای وقوع یک زلزله بزرگ در شهر تهران برشمرد.

این کارشناس زلزله معتقد است هر دو احتمال وجود دارد و هیچ کسی هم نمی‌تواند با قاطعیت بگوید کدام احتمال، درست‌تر است.

به گفته عکاشه، شواهد تاریخی نشان می‌دهد که جنوب تهران، بارها با خاک یکسان شده است و هم اکنون هم با وجود حدود ده گسل فعال در جنوب تهران، احتمال وقوع زلزله در پایتخت دور از ذهن نیست.

ستاد بحران باید آماده باشد

از پنجشنبه‌شب پیش تا الان اغلب نهادهای امدادی در تهران در حال آماده‌باش هستند تا بتوانند برای وقوع زلزله احتمالی در پایتخت آماده باشند؛ اما عکاشه خاطرنشان می‌کند به دلیل قرار گرفتن تهران روی گسل‌های فعال زلزله، نیروهای امدادی و ستاد بحران باید همواره در حالت آماده‌باش باشند، نه این که فقط با شنیدن خبر وقوع زلزله در اطراف تهران به جنب و جوش بیفتند.

از همه مهم‌تر این است که به گفته این متخصص زلزله، باید ساختمان‌ها ایمن‌سازی شوند و مقررات ایمنی ساختمان رعایت شود تا زلزله احتمالی در تهران، خسارت کمتری به جای بگذارد؛ وگرنه اعلام آماده‌باش نیروها به تنهایی نمی‌تواند کارساز باشد.

احتمال زلزله در تهران سرجایش است

دکتر مهدی زارع، دانشیار پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در گفت‌وگو با جام‌جم عنوان می‌کند که زلزله پنجشنبه‌ شب گذشته، به گسل پیشوای ورامین مرتبط است. این گسل به اعتقاد این کارشناس تا حدود 6.5 ریشتر قدرت دارد و حتی حدود 700 سال قبل هم با وقوع زلزله‌ای 6 ریشتری در این منطقه، مناطق ورامین، پیشوا و شهرری تخریب شده است.

اگرچه به قول زارع، انتهای گسل پیشوا به گسل ری جنوبی می‌رسد، ولی به اعتقاد این کارشناس، این اصلا به این معنی نیست که گسل پیشوا می‌تواند موجب فعال شدن گسل ری جنوبی شود بنابراین به عقیده این زلزله‌شناس، زلزله ورامین، ربطی به زلزله تهران ندارد اما عکاشه با این اظهارنظر چندان موافق نیست.

به عقیده او، نمی‌شود با قاطعیت اعلام کرد که زلزله در ورامین، حتما به دلیل فعال شدن گسل ورامین باشد و احتمال دارد این زلزله به دلیل فعالیت گسل دیگری اتفاق افتاده باشد. اما هر دو کارشناس در این موضوع هم عقیده هستند که چه با وجود زلزله ورامین و چه بدون زلزله ورامین، خطر احتمال وقوع زلزله در شهر تهران، اصلا کم نشده است و خطر زلزله در تهران، همچنان به قوت خودش باقی است.

وضعیت نارنجی به زرد تبدیل شده است

پس از وقوع زلزله در ورامین، مسئولان جمعیت هلال‌احمر، اعلام کردند که وضعیت برای این نیروها به حالت نارنجی درآمده است که البته مرتضی مرادی‌پور، مدیر هماهنگی عملیات سازمان امداد و نجات جمعیت هلال‌احمر در گفت‌وگو با جام‌جم عنوان می‌کند حالا وضعیت نارنجی به وضعیت زرد تبدیل شده است.

این مقام مسئول توضیح می‌دهد که چهار وضعیت سفید، زرد، نارنجی و قرمز برای این سازمان امدادی تعریف شده که مطابق آن، وضعیت سفید به معنای شرایط عادی است. در وضعیت زرد، احتمال خطر وجود دارد و به همین دلیل نیروهایی که شیفت کاریشان نیست، موظف هستند از منطقه کاری شان بیرون نروند. در وضعیت نارنجی، همه نیروها به حالت آماده‌باش درمی‌آیند و همه مرخصی‌ها لغو می‌شود. در حالت قرمز هم بحران اتفاق افتاده و همه نیروها موظفند برای مهار بحران، حضور داشته باشند. اگرچه هلال‌احمر به محض وقوع زلزله ورامین، وضعیت نارنجی را اعلام کرد، اما حالا مرادی‌پور می‌گوید احتمال خطر در تهران کمتر شده و الان در وضعیت زرد به سر می‌بریم.

وضعیت زرد برای اطلاع مردم نیست

این مقام مسئول در سازمان امداد و نجات خاطرنشان می‌کند که تمام این وضعیت‌ها، فقط برای آگاهی نیروهای امدادی است، نه به معنای هشدار دادن به مردم. در واقع، هر چهار وضعیت فقط مصرف داخلی دارد و برای کارکنان امدادی معنا دارد و مردم نباید به این هشدارها توجه کنند.

او تاکید دارد که وظیفه اطلاع‌رسانی به مردم درباره خطرات زلزله، به عهده وزارت کشور است و برای مجموعه هلال‌احمر، وظیفه‌ای برای اطلاع‌رسانی به مردم تعریف نشده است.

بدون ایمن‌سازی، به پیشواز مرگ می‌رویم

مدیر هماهنگی عملیات سازمان امداد و نجات جمعیت هلال‌احمرهم مثل دیگر کارشناسان زلزله، احتمال وقوع زلزله در تهران را همیشگی می‌داند. به باور او تا وقتی همه ساختمان‌ها ایمن‌سازی نشود و قوانین ایمنی ساختمان به اجرا درنیاید، همواره تبعات هولناک زلزله تهران در کمین است: «اگر عقربی به خانه شما بیاید و خودش را زیر صندلی مخفی کند، شما هرگز نمی‌گویید چون من دیگر عقرب را نمی‌بینم، پس خطر گزیدگی عقرب هم از بین رفته است، بلکه عقل سلیم حکم می‌کند که تا بیرون کردن عقرب از خانه، آرام ننشینید. برای زلزله تهران هم همین وضعیت حکمفرماست. شاید ما هم اکنون زلزله تهران را نمی‌بینیم، اما خطر زلزله، همچنان سرجایش باقی است.»

امین جلالوند - جامعه