بی‌خانمانی تحمیلی، دغدغه هزاران همراه بیمار

کار یک شب و دو شب هم نیست، گاهی بیمار تا چند ماه باید در بیمارستان بستری شود. همه خانواده‌هایی هم که برای درمان بیمارشان از شهرستان به تهران می‌آیند، نمی‌توانند تمام این مدت را در هتل‌ها و مهمانسراها بگذرانند؛ آن هم هتل‌هایی که خیلی‌هایشان حداقل شبی صد هزار تومان از مسافر دریافت می‌کنند.

البته این تمام هزینه‌ها نیست. اگر خانواده‌ای با درآمد معمولی بخواهد برای درمان بیمارش به تهران بیاید، در بهترین حالت فقط می‌تواند هزینه درمان بیمار را تهیه کند. برای خیلی از همراهان بیمار که از شهرستان می‌آیند با احتساب هزینه‌های درمان دیگر پولی باقی نمی‌ماند که بخواهند تا بهتر شدن حال بیمارشان در هتل زندگی کنند.

همه این علت‌ها دست به دست هم داده و معلولی پدید آورده که مشاهده آن در سطح خیابان‌ها چندان بعید نیست. در بسیاری از بیمارستان‌های بزرگ پایتخت‌ ـ بخصوص بیمارستان‌های سوانح و سوختگی یا بیمارستان‌های کودکان که در آنها فرآیند درمان طولانی‌تر است ـ هنوز هم می‌توان همراهان بیمار را با گلیمی در زیر پا و چادری برافراشته در مجاورت بیمارستان‌ها مشاهده کرد که از سر عجز و ناچاری، مهمان شهری شده‌اند که در آن انگار مهمانوازی از همراهان بیمار فراموش شده است.

راه‌حل ریشه‌ای؛ توزیع عادلانه منابع

اگر مشکل از پایه حل شود و امکانات درمانی در همه شهرهای کشور به طور عادلانه توزیع شود، دیگر هیچ نیازی نیست بیمار از شهری دورافتاده، شال و کلاه کند و به امید درمان راهی کلانشهرها شود، اما وقتی عمده امکانات و تجهیزات تخصصی و فوق‌تخصصی درمان در تهران و کلانشهرها تجمیع شده باشد، آن وقت بدیهی است که خیلی از ساکنان مناطق محروم مجبور شوند برای دسترسی به امکانات تخصصی درمان، راهی شهرهای بزرگ شوند.

دکتر نعمت‌الله منوچهری، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در گفت‌وگو با جام‌جم به همین مساله اشاره می‌کند و می‌گوید: توزیع امکانات درمانی در نقاط مختلف کشور به شکل عادلانه‌ای انجام نمی‌شود. به طور مثال در چهار شهر پاوه، جوانرود، اورامانات و ثلاث باباجانی، حتی یک دستگاه سی‌تی‌اسکن پیدا نمی‌شود، در حالی که گاهی در یک خیابان تهران، چند مرکز سی‌تی‌اسکن داریم.

به گفته این نماینده مجلس، در شهر روانسر یک بیمارستان هم وجود ندارد و در این شرایط معلوم است بیماران این شهر برای گرفتن خدمات تخصصی درمان، مجبور می‌شوند به شهرهای بزرگ بیایند.

احداث همراه‌سرا با همکاری بین‌بخشی

در بسیاری از کشورهای توسعه یافته، مشکل اقامت همراهان بیمار کاملا حل شده است، زیرا در وهله اول امکانات درمانی در همه نقاط کشور به طور عادلانه توزیع شده و در وهله دوم، با احداث همراه‌سرا در کنار بیمارستان، اجازه نمی‌دهند همراه بیمار در کنار بیمارستان بخوابد.

دکتر حمیدرضا عزیزی، دیگر عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند که باید در کشور ما هم همراه‌سرا برای اقامت همراهان بیمار تدارک دیده شود و این کار هم فقط با مشارکت بین‌بخشی وزارت بهداشت، وزارت مسکن و شهرداری قابل انجام است.

این نماینده مجلس خاطرنشان می‌کند: بسیاری از همراهان بیمار به مجلس هم مراجعه می‌کنند و درخواست دارند که یک جای خواب به آنها اختصاص داده شود، اما به زحمت می‌توانیم که مثلا از طریق خانه معلم یا نهادهای دیگر، برای آنها سرپناهی پیدا کنیم، در حالی که اگر حتی یک کانکس هم در مجاورت بیمارستان ساخته شود، بسیاری از این مشکلات حل می‌شود.

به گفته عزیزی، الان در کلانشهر مشهد، خیلی از همراهان بیمار که مشکل اقامت دارند، به آستان قدس رضوی معرفی می‌شوند و در ساختمان‌های این آستان، اسکان داده می‌شوند. چنین رویه‌ای به قول این نماینده مجلس، می‌تواند با عزمی ملی و کار بین‌بخشی در همه کلانشهرها اجرا شود.

اقدامی مثبت، اما ناکافی

هم‌اکنون در منطقه 6 پایتخت، اولین همراه‌سراهای بیماران در تهران ساخته شده و این اقدام مثبت، بسیاری از بیماران را از سرما و گرما نجات داده است، اما این همراه‌سرا برای پوشش حمایتی همه همراهان بیماران کافی نیست.

ساخت مرحله اول همراه‌سرا در منطقه 6 پایتخت، نمونه‌ای از این اقدامات مثبت است که به گفته شهردار این منطقه، ساخت مرحله دوم این همراه‌سرا هم در دست اقدام است.این همراه‌سرا برای حدود صد خانوار ظرفیت دارد و در خیابان کارگر شمالی واقع شده است که می‌تواند به همراهان بیمار‌ در بیمارستان‌های امام خمینی(ره)،‌ شریعتی،‌ کودکان و قلب خدمات‌رسانی کند.

شهرداری: مشکلی برای همکاری نداریم

ساخت همراه‌سرا به زمین و ساختمان نیاز دارد که مدیریت این امور به‌عهده شهرداری است. گرچه هم‌اکنون در برخی موارد خاص، همراهان بیمار به طور رایگان به برخی هتل‌های پایتخت فرستاده می‌شوند که البته این کار هم مستلزم کلی دوندگی و خوش‌اقبالی است.

در این اوضاع، انتظار از شهرداری این است که در ساخت همراه‌سراها، آستین بالا بزند. قاعدتا ساخت همراه‌سراها یک موضوع ملی است که نباید در آن منافع قومی یا تعصبات شهری را در آن دخالت داد، اما مجید پاکساز، مدیرکل سابق شهرسازی شهرداری تهران و یکی از مدیران فعلی شهرداری پایتخت در گفت‌وگو با جام‌جم، برخلاف این دیدگاه، معتقد است در این حوزه نباید حقوق شهروندان تهرانی را پایمال کرد.

این کارشناس مسائل شهری توضیح می‌دهد: به دلیل این که اعتبارات شهرداری تهران از عوارض شهری تامین می‌شود، از لحاظ قانونی نمی‌توانیم عوارض پرداخت شده از سوی شهروندان پایتخت را برای اسکان شهروندان شهرهای دیگر خرج کنیم.

به گفته پاکساز، اگر بخواهیم خودمان یک‌تنه به ساخت همراه‌ سرا اقدام کنیم، این کار با مبانی عدالت ناسازگار است و باید در این حوزه همه نهادها همکاری کنند.

او تاکید دارد که شهرداری حاضر است به عنوان هماهنگ‌کننده با نهادهای مختلف همکاری کند: «ما می‌توانیم پروانه ساخت را در زمان بسیار کوتاهی در اختیار سازندگان همراه‌سراها قرار دهیم، عوارض ساخت نگیریم یا هرگونه امکانات و تسهیلاتی که ساختند، در اختیار آنها قرار دهیم، اما این که شهرداری تهران که اعتباراتش از جیب مردم تامین می‌شود، بخواهد به تنهایی به ساخت همراه‌سرا برای شهروندان شهر دیگری اقدام کند، با این کار در حق شهروندان ساکن پایتخت احجاف می‌شود.»

آسیب‌های اجتماعی در کمین‌اند

وقتی همراه بیمار در کنار خیابان چادر می‌زند و شب‌ها در آن می‌خوابد، این کار نه‌تنها وجهه شهر را تخریب می‌کند و شهرهای توریستی را از رونق می‌اندازد، در سطحی بالاتر، این اتفاق باعث می‌شود این گروه از همراهان بیمار به طور مستقیم در معرض انواع آسیب‌های اجتماعی قرار بگیرند. حتی دیده شده که گاهی برخی معتادان و کارتن‌خواب‌ها هم در کنار این همراهان بیمار، چادر می‌زنند؛ همراهانی که شاید در طول زندگی‌شان تا این حد به آسیب‌های اجتماعی نزدیک نشده باشند.

استفاده از ظرفیت مغفول مانده خیران

بر اساس آمارهای رسمی، خیران سلامت بیش از 3000 میلیارد تومان در حوزه بهداشت و درمان هزینه کرده اند که البته این هزینه‌ها بیشتر در ساخت درمانگاه، بیمارستان و خانه‌های بهداشت صرف شده است.

به تعبیر دیگر، انگار رسم شده است که هر فردی که می‌خواهد در حوزه سلامت، کار خیریه‌ای انجام دهد، سریعا به فکر ساخت بیمارستان و درمانگاه می‌افتد که البته این کار در جای خودش بسیار قابل تحسین است، اما اگر مشکل حاد همراهان بیمار بدرستی برای خیران تشریح شود، آن وقت است که می‌توان برای رفع این بحران، روی کمک خیران هم حساب ویژه باز کرد.

نگذاریم این بحران خوش خیم، بدخیم شود

معضل نبود جای خواب برای همراهان بیمار را می‌توان یک بحران خوش‌خیم به حساب آورد که اگر سازمان مدیریت بحران، سازمان بهزیستی و سایر نهادهای حمایتی، هرچه زودتر وارد این عرصه نشوند، این معضل می‌تواند به یک بحران بزرگ‌تر تبدیل شود.

البته باید در نظر داشت که این مشکل فقط در کلانشهرها هم اتفاق نمی‌افتد. تصور کنید وقتی فردی در مسافرت، دچار بیماری می‌شود و خانواده‌اش مجبورند او را به نزدیک‌ترین بیمارستان برسانند، در این صورت همراهان این بیمار، حتی در یک شهر کوچک هم می‌توانند بی‌خانمانی و تنهایی را تجربه کنند.

امین جلالوند - جامعه