کسب و کار خرد یا همان دستفروشی بخش جدانشدنی زندگی شهری است و با اشکال مختلف در سراسر دنیا دیده می‌شود. دستفروشی با ایجاد کار، رونق دادن به خرید و فروش و برآورده کردن نیاز عده‌ای از مردم، روی جامعه و اقتصاد تاثیر بسزایی دارد. دستفروش‌ها همه نوع کالا، از سبزیجات تازه و غذاهای آماده گرفته تا اجناس مربوط به ساختمان، لباس، صنایع دستی و لوازم الکترونیک را در فضاهای باز و عمومی می‌فروشند.
با این حال مهم‌ترین علت پدیده دستفروشی بیکاری و فقر است و مردم برای کسب معاش و گذران زندگی مجبور به دستفروشی می‌شوند. بسیاری از کشورهای دنیا هنگام مدرنیزه کردن شهر و تغییر فضاهای عمومی، با مشکل پدیده دستفروشی که نوعی اقتصاد غیررسمی است مواجه هستند. مسئولان شهرها اغلب دستور به حذف دستفروش‌ها می‌دهند؛ اما این رفتار نه‌تنها زندگی کسانی را که به این بخش غیررسمی وابسته است به خطر می‌اندازد، بلکه کل اقتصاد شهر را نیز تحت تاثیر آثار منفی خود قرار می‌دهد.
تحقیقاتی که درخصوص دستفروشی انجام شده، نشان می‌دهد:
* بیشتر دستفروش‌ها با این کار هزینه اصلی خانواده و مخارج تحصیل فرزندانشان را تامین می‌کنند.
* دستفروش‌ها که کارگران غیررسمی به حساب می‌آیند با اقتصاد رسمی در ارتباط نزدیک هستند. در واقع بیش از نیمی از دستفروش‌ها، کالاهای فروشی‌شان را از سازمان‌های رسمی تهیه می‌کنند.
* وجود آنها برای شهرها، به دلیل پرداخت هزینه به منظور دریافت مجوز کار، اجاره مکان فعالیت و انواع خاصی از مالیات‌ها فایده دارد. خوشبختانه مسئولان شهرهای بزرگ در حال درک این پدیده هستند و به این نتیجه رسیده‌اند که به جای حذف دستفروشی و صدمه زدن به این قشر آسیب‌پذیر باید روش‌هایی اتخاذ کنند که اوضاع را بهبود بخشد.
ایجاد اعتماد برای همکاری عمیق‌تر
هر نوع واکنش به این اقتصاد غیررسمی نیازمند همکاری و اعتماد دوجانبه، بین دولت و دستفروش‌هاست.
دولت‌ها نگران فعالیت‌های اقتصادی خارج از کنترلشان هستند و افسوس درآمدهای مالیاتی از دست رفته در بخش غیررسمی را می‌خورند، این در حالی است که دستفروش‌ها هم نگران ممانعت دولت از کسب و کار و به هم ریختن اوضاع معیشتی‌شان هستند. بنابراین ایجاد بستری از اعتماد و مذاکره بین دو طرف قضیه اولین گام غلبه بر آشفتگی وضعیت دستفروشی است.
اقدامات دولت‌های مختلف سراسر دنیا
آفریقا
اخیرا برخی کشورهای آفریقایی به اهمیت خرده فروشی پی برده و برای این فعالیت اقتصادی کوچک غیررسمی، شرایط مساعدی فراهم کرده‌اند:
آفریقای جنوبی
دولت آفریقای جنوبی قراردادی تنظیم کرده است که به موجب آن، دستفروش‌ها را جزو صاحبان مشاغلی دانسته که بر شکوفایی اقتصاد کشور تاثیر دارند و طبق این قرارداد باید محیط مناسبی برای دستفروش‌ها به منظور فعالیت اقتصادی‌شان در نظر گرفته شود. همچنین دولت با تخصیص برنامه‌هایی مناسب سعی در برآورده کردن نیاز دستفروش‌ها و بهبود کیفیت زندگی‌شان دارد.
نایروبی
در شهر نایروبی، پایتخت کنیا، فضاهایی برای گفت‌وگو و مذاکره بین دولت و دستفروش‌ها ایجاد شده است. شهرداری‌ها، بخش‌های خصوصی رسمی، دستفروش‌ها و دیگر مراجع ذی‌نفع اساسنامه‌ای برای همکاری با یکدیگر تدوین کرده‌اند که طی آن تمام وضعیت و محل فعالیت و نحوه اداره دستفروشان تعیین می‌شود.
آدیس‌آبابا
اوضاع اقتصادی اتیوپی در وضعیت بسیار نامطلوبی قرار دارد. درحقیقت کسب و کار مدرن در این کشور روز به روز کوچک‌تر شده و در عوض افراد در بخش کار غیررسمی مشغول کار می‌شوند. 6/50 درصد کارکنان شهری در این بخش کار می‌کنند و به همین دلیل در تمام شهرهای کشور بویژه آدیس‌آبابا، فعالیت‌های غیررسمی بسیاری دیده می‌شود. 61 درصد شاغلان این شهر در بخش‌های غیررسمی کار می‌کنند. در نتیجه دستفروشی بخش وسیعی از فعالیت‌های اقتصادی این کشور را شامل می‌شود که بویژه فقرا از این راه کسب درآمد می‌کنند. دستفروش‌ها در همه جای شهر از پیاده‌روها، خیابان‌ها و چهارراه‌ها گرفته تا ایستگاه‌های اتوبوس دیده می‌شوند. آنها بدون این که جای ثابتی داشته باشند مشغول فروش اجناس‌شان هستند.
آمریکای جنوبی و لاتین
در برخی کشورهای آمریکای جنوبی و لاتین، از جمله ونزوئلا، پرو و مکزیک به دستفروشی اهمیت می‌دهند. به طور مثال در ونزوئلا سال 1999، قانونی تدوین شد که به موجب آن اتحادیه کارگران باید از دستفروش‌ها که در بخش اقتصاد غیررسمی فعال هستند، تحت عنوان کارگران غیررسمی پشتیبانی کند.
در مکزیک، دو نوع دستفروشی وجود دارد؛ یک نوع دستفروشی قانونی و تحمل‌کردنی که به موجب آن، دولت برای دستفروش‌ها مکان و بازارهایی چرخشی و همچنین چهارچرخ‌هایی تعیین کرده است که دستفروش‌ها در آنجا به فروش اجناس خود می‌پردازند. نوع دیگر دستفروشی که غیرقانونی است، دستفروش‌ها به طور مستقل در محله‌ها و متروها کار می‌کنند و معمولا از دست ماموران پلیس متواری می‌شوند و این نوع دستفروشی به یکی از معضلات دولت تبدیل شده است.
در پرو، دولت برای فروشنده‌های اجناس خرد و همچنین افرادی که به تولید کالاهایی مانند لباس و عروسک و... مشغول هستند، بازارهایی برای فروش ترتیب داده و به این بخش‌های کوچک کاری اهمیت بسیاری می‌دهد و حتی برای آنها قوانینی تدوین اما اجازه دستفروشی در خیابان‌ها و دیگر مکان‌های عمومی را محدود کرده است. در شهر لیمای پرو، 4/5 درصد مشاغل به شکل دستفروشی است.
آمریکای شمالی
نیویورک
در شهرهای مختلف آمریکای شمالی نیز پدیده دستفروشی دیده می‌شود. اما مسئولان شهری برای این بخش کاری غیررسمی تسهیلاتی درنظر گرفته‌اند. به طور مثال در نیویورک چند نوع بازار وجود دارد که در روزهای خاصی برپا می‌شوند:
بازار اجناس دست دوم: در این بازار دستفروش‌ها به فروش اجناس دست دوم خود می‌پردازند. این بازار معمولا روزهای تعطیلات آخر هفته برپا می‌شود.
بازارهای خیابانی: این بازار از ماه می شروع شده و تا نوامبر ادامه می‌یابد و فروشندگان به جای پیاده‌روها بساطشان را در خیابان‌های تعیین شده ـ معمولا پنج تا 10 خیابان ـ پهن کرده و اجناس‌شان را می‌فروشند. در این مدت تردد خودروها در این محدوده ممنوع می‌شود.
بازار سبز نیویورک: در این بازار کشاورزان و تولیدکننده‌های محلی، سبزیجات و میوه‌های خود را می‌فروشند. آنها پیش از شروع فروش باید مجوز حمل گاری‌هایشان را از مسئولان اداره این بازار بگیرند. در واقع برای برگزاری این بازار قوانینی هم تدوین شده است و حتی دستفروشان بازار سبز، می‌توانند از وام‌هایی برای توسعه کارشان بهره‌مند شوند. در کنار این بازار، بازار دیگری هم در زمینه فروش محصولات منطقه‌ای فعالیت می‌کند که محصولات لبنی، گوشت، ماهی و صنایع دستی می‌فروشند. این بازار نیز یک یا دوبار در هفته برپا می‌شود.
بازار دستفروشان غذا: این دستفروش‌ها تقریبا تمام روزهای سال فعال هستند و به فروش انواع ساندویچ‌ها، قهوه و دیگر خوراکی‌ها مشغول هستند. تقریبا 3000 دستفروش غذا در نیویورک کار می‌کنند.
بازار کتاب: این بازار مختص فروشندگانی است که اجناس فرهنگی مانند کتاب، مجله، روزنامه، سی‌دی، نقاشی و عکس می‌فروشند و در روزهای خاصی در هفته برپا می‌شوند.
بازار از جنگ برگشته‌ها: حدود 1700 سرباز قدیمی در نیویورک وجود دارد که به دستفروشی مشغولند. اگرچه بسیاری از سربازهای جنگی توانسته‌اند کسب و کار کوچکی برای خود به راه اندازند اما بخشی از آنها بی‌خانمان، معلول یا دچار مشکلات ذهنی هستند. برای این سربازهای از کارافتاده چند نوع مجوز، ازجمله زرد برای معلولان و سفید برای سربازان سالم صادر می‌شود. افرادی که مجوز سفید دارند طبق قوانین شهرداری در مکان‌های خاص می‌توانند دستفروشی کنند اما کسانی که مجوز زرد دارند هرجا که بخواهند می‌توانند بساطشان را پهن کنند.
منبع: academia
نادیا زکالوند
جام‌جم
حمایت از دستفروشان در آسیا
مالزی
در کشورهای آسیایی مانند مالزی، فیلیپین، اندونزی و هند نیز سیاست‌هایی برای کنترل و همچنین حمایت از دستفروش‌ها درنظر گرفته شده است. البته به نظر می‌رسد تنها مالزی در عملکردش صادقانه‌تر رفتار کرده و برای بهبود وضعیت دستفروشان تسهیلات مناسبی در نظر گرفته است.
اندونزی
در اندونزی هم موضوع دستفروشی را به بحث و گفت‌وگوی عمومی قرار دادند و درنهایت مردم با دولت به توافق رسیدند که هزاران دستفروش از سطح خیابان‌ها جابه‌جا شده و بازارهایی برای فروش اجناس‌شان ایجاد کنند. تلاش مشابهی هم در جاکارتا صورت گرفت اما به دلیل این که فضایی برای گفت‌وگو و مذاکره درنظر گرفته نشده بود با شکست مواجه شد.
هند
در هند بیش از ده میلیون نفر از راه دستفروشی امرار معاش می‌کنند. دولت هند نیز قانون جدیدی وضع کرده است که تمام دستفروش‌های غیررسمی را وارد فرآیند برنامه‌ریزی می‌کند. این قانون موجب تشکیل انجمنی برای دستفروش‌ها شد که حداقل 40 درصد اعضای آن دستفروش هستند و با شرکت در انتخابات رای آورده‌اند و به موجب قانون انجمن یک‌سوم اعضای آن زن هستند. این اقدام شرکت در تصمیم‌گیری‌های مربوط به فعالیت‌های دستفروشان، مانند تعیین مکان‌های فروش و... را اطمینان می‌دهد و دستفروش‌ها می‌توانند از امنیت شغلی مستقل خود بهره‌مند شوند.
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
۸۵ درصد مدارس کشور اتاق بهداشت ندارند | جای خالی ۱۶ هزار مربی سلامت در مدارس
در واکنش به حمله رژیم صهیونیستی به ایران مطرح شد
اسرائیل در ورطه تصمیمات اشتباه
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
کوه موش زایید!
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
اسرائیل به سرزمین سوخته بدل می‌شود؟
گفت و گو
گفت‌وگوی «جام‌جم» با سیده عذرا موسوی، نویسنده کتاب «فصل توتهای سفید»
نقنقنویسی داستان اجتماعی نیست
یک نماینده مجلس:
پیامعملیات وعده صادق، قدرت و استقلال ایران بود
علی برکه از رهبران حماس در گفت‌وگو با «جام‌جم»:
خطوط قرمز خود را در مذاکرات تغییر نمیدهیم
گفت‌وگوی «جام‌جم» با میثم عبدی، کارگردان نمایش رومئو و ژولیت و چند کاراکتر دیگر