جلب توجه ، ‌علت گرایش به سیگار

براساس آمارهای سازمان بهداشت جهانی در سال 2005، شمار زنان سیگاری در 20 سال اخیر 60 درصد بیشتر شده است. براساس همین آمار، شمار زنانی که روزانه بیشتر از یک پاکت سیگار می‌کشند سه برابر شده است.

طبق نتایج بررسی جهانی وضعیت استعمال دخانیات در بین نوجوانان، مصرف دخانیات در بین دختران 13 تا 15 ساله در دنیا در حال افزایش است و اختلاف میزان مصرف در بین دختران و پسران کاهش داشته است به طوری که در برخی کشورها دختران بیش از پسران دخانیات مصرف می‌کنند.

در ایران طبق یک آمار حدود 20 میلیون نفر سیگار می‌کشند که از این تعداد بین 8.5 تا 10 میلیون نفر به عنوان افراد معتاد به مصرف نیکوتین شناخته شده‌اند. بررسی‌ها در سال 89 نشان می‌دهد از کل جامعه بالای 15 سال کشور، حدود 3 درصد زنان و حدود 25 درصد مردان سیگاری هستند. اما چرا با وجود این‌که سیگاری‌ها از مضرات سیگار و این‌که دومین دلیل مرگ و میر در جهان است، باخبرند باز هم سیگار می‌کشند؟ دکتر محسن ایمانی، روان‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس می‌گوید: ‌ تا پیش از این اعلام شده بود که از هر 9 مرد، یک زن سیگاری در کشور وجود دارد، ولی آمارهای جدید نشان می‌دهد این میزان به یک زن از هر 6 مرد رسیده است.

علل اصلی گرایش خانم‌ها به سیگار

این روزها سیگار کشیدن رفته رفته دارد به یک چیز عادی بین خیلی‌ها بخصوص دختران و زنان تبدیل می‌شود. یکی به خاطر استرس سیگار می‌کشد و یکی ژست سیگاری‌ها را دوست دارد و یکی دیگر دلیل خاصی را برای آن مطرح نمی‌کند و می‌گوید از سر عادت می‌کشد.

دکتر ایمانی، دلیل کشیدن سیگار را نوعی اختلال روحی ـ روانی می‌داند و می‌گوید: افسردگی‌، اضطراب، حالت خودشیفتگی بویژه در دختران نوجوان که بیشتر برای خودنمایی و ژست گرفتن مقابل پسرها و دوستان هم‌سن و سال‌شان از جمله دلایل اصلی است. در ریشه‌یابی علت گرایش خانم‌ها و دختران جوان به کشیدن سیگار همچنین می‌توان به الگوبرداری از هنرپیشه‌های تلویزیون و سینما اشاره کرد از این رو، باید نقش تاثیرگذار فیلم‌های سینمایی و سریال‌ها و از همه مهم‌تر نقش ماهواره و شبکه‌های خارج از کشور را در تشدید این علاقه‌مندی نادیده نگرفت. خیلی از خانم‌ها به این نکته اشاره می‌کنند که با کشیدن سیگار عصبانیت‌شان فروکش می‌کند و دچار آرامش می‌شوند. عده‌ای هم که رابطه خوبی با خانواده‌ ندارند، سیگار کشیدن را راهی برای لجبازی و گرفتن انتقام از خانواده می‌دانند. در واقع، سیگار کشیدن بیشتر در محافل دوستانه اتفاق می‌افتد و معمولا افراد برای این‌که در جمع دوستان تنها نباشند و مورد سرزنش قرار نگیرند، با تعارف دوستانشان سیگار می‌کشند.

دکتر ایمانی درباره نقش خانواده‌ها می‌گوید: دخترانی که در خانواده‌های سیگاری بزرگ می‌شوند بیشتر در معرض مصرف سیگار قرار می‌گیرند. گاهی خانواده به دلیل ناآگاهی بستر مناسب را برای گرایش فرزندان‌شان به سیگار فراهم می‌کند. به عنوان مثال، در دسترس بودن سیگار در محیط خانواده و درخواست والدین سیگاری از فرزندان‌شان برای روشن کردن سیگار آنها از جمله عوامل پرخطر در کانون خانواده‌ها به شمار می‌رود. همچنین رواج استفاده از شبکه‌های مجازی از دیگر عوامل علاقه دخترها به استعمال سیگار است، به طوری که عده‌ای با گرفتن عکس‌های سلفی یا دسته‌جمعی و در حال سیگار کشیدن و قرار دادن آنها در شبکه‌های اجتماعی احساس بزرگ شدن یا به اصطلاح باکلاس بودن می‌کنند. همچنین دختران و زنانی که اعتماد به نفس پایین‌تری دارند بیشتر در معرض به سیگار قرار دارند.

ایجاد انگیزه برای ترک

درست است که خیلی از سیگاری‌ها می‌گویند گوششان از نصیحت پر است و خیلی از آنها با سیگار کشیدن هم مشکلی ندارند و تا سال‌ها می‌توانند به آن ادامه بدهند، اما بالاخره روزی می‌رسد که آدم از سیگار کشیدن هم خسته می‌شود و دیگر سیگار هم نمی‌تواند مرهمی بر دردهایتان باشد و به فکر ترک می‌افتید. دکتر ایمانی درباره ایجاد انگیزه برای ترک سیگار می‌گوید: یکی از عوامل سیگار کشیدن خانم‌ها و بویژه دخترها جلب توجه است. ولی در این میان باید آنها را متقاعد کرد که روش‌های بی‌خطرتر معقولانه‌تری هم برای این کار وجود دارد و می‌شود با بالا بردن اطلاعات یا از نظر ظاهری بهتر به نظر رسیدن را جایگزین کرد. از سوی دیگر، آگاهی دادن به آنها نسبت به بالا بودن احتمال ابتلا به بیماری‌ها و سرطان‌ها از جمله سرطان ریه می‌تواند تا حدودی چاره‌کار باشد. خیلی از دختران جوان نگران زیبایی خود هستند و تلنگر و آگاهی از این‌که سیگار تا چه حد می‌تواند برای سلامت ظاهری آنها مضر باشد تا حدودی شاید بتواند آنها را به فکر ترک بیندازد.

راهکارهای درمانی

دکتر ایمانی توجه به درمان را بیش از هر کار دیگری مهم می‌داند و معتقد است: معمولا روش‌هایی که برای کاهش استرس و اضطراب مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌تواند نقش مؤثری در کاهش گرایش خانم‌ها به مصرف سیگار داشته باشد. در این میان، مراجعه به مراکز روانکاوی و استفاده از روش‌های درمانی کاهش اضطراب و استرس و افسردگی توصیه می‌شود. حساسیت‌ زدایی منظم راهکار دیگری است که طی آن متخصصان تلاش می‌کنند همراه با محرک‌های خوشایند حس افراد را بهتر ‌کنند. در این روش از افراد خواسته می‌شود به طور مداوم موقعیت‌های اضطراب‌آور را در ذهن مجسم کرده و واکنش‌ها و پاسخ‌های مغایر با این موقعیت را بگویند. فرد ابتدا موضوعات استرس‌زا را جایی یادداشت می‌کند، بعد متخصصان روش‌های به آرامش رسیدن را به آنها آموزش می‌دهند. در نهایت از شخص خواسته می‌شود اتفاق‌های استرس‌آور را رفته رفته مرور کند و در هر مرحله به آرامش بیشتری برسد.

این روان‌شناس و مدرس دانشگاه در ادامه توضیح می‌دهد: در کنار درمان اختلالات روحی ـ روانی، ترک سیگار هم مرحله بعدی است. از جمله روش‌های ترک سیگار که معمولا در مراکز ترک سیگار مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌توان به سیگار کشیدن سریع (rapid smoking) اشاره کرد. در این روش درمان ترک سیگار، درمانگر با تکنیک‌هایی از شخص می‌خواهد پشت سر هم سیگار بکشد. این کار بیشتر باعث حالت تهوع و ایجاد نوعی حالت انزجار می‌شود.

روش دیگر ترک سیگار، درمان‌های بیزاری‌آور است به طوری که به شخص سیگاری دارویی داده می‌شود که باعث حالت تهوع او می‌شود. بلافاصله قبل از آن‌که اثر دارو ظاهر شود، به او سیگار می‌دهند. به عبارتی، مصرف سیگار و اثر دارو را در تقابل با هم قرار می‌دهند به طوری که بو، مزه یا حتی مشاهده سیگار باعث حالت تهوع فرد می‌شود. تکرار مداوم این حالت، به مرور انزجار و بیزاری فرد سیگاری را از سیگار به همراه دارد. از روش‌های دیگر ترک سیگار می‌توان به استفاده از آدامس ترک سیگار یا سیگار الکترونیکی اشاره کرد که تا حدودی می‌تواند موثر باشد، ولی موضوعی که بیش از پیش در موفقیت ترک سیگار تاثیرگذار است، اراده فرد سیگاری است. قرار نگرفتن این شخص در جمع سیگاری‌ها تاثیر زیادی در ترک سیگار دارد.

خطر‌ درازمدت سیگار کشیدن در خانم‌ها

دکتر ایمانی درباره خطرات سیگار کشیدن دختران و زنان برای مدت طولانی می‌گوید: ‌ مصرف مواد مخدر و همچنین سیگار اثرات منفی روی مغز و کارکرد آن به همراه دارد و با از بین بردن ساختار مغزی، واکنش‌ها را کند می‌کند. سیگار روی اشتها هم تأثیر زیادی دارد و فرد را تا حد قابل توجهی کم‌اشتها می‌کند. این اتفاق بویژه در صبح‌ها باعث می‌شود شخص پیش از خروج از منزل تمایلی به خوردن صبحانه نداشته باشد. البته در این میان، دود سیگار بیش از آن که برای فرد سیگاری ضرر داشته باشد، اطرافیان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.ضمن این که زنان به دلیل قابلیت باروری، درمعرض دود سیگار بودن به سلامتی آنان و قدرت باروری شان تاثیر منفی دارد.

بیکاری؛ متهم ردیف اول

گاهی دیدن آدم‌هایی که دوستشان داریم و برای ما الگو هستند باعث می‌شود دلمان بخواهد مثل آنها باشیم؛ حال می‌خواهد پدرمان یا مادرمان باشد یا یک بازیگر خیلی معروف. این مدرس دانشگاه درباره نقش جامعه و الگوها می‌گوید: بیشترین نقشی که جامعه در بالا بردن علاقه‌مندی دختران و زنان به مصرف سیگار دارد، ارائه الگوهای رفتاری است که گاهی به دلیل نامناسب بودن می‌تواند تاثیر بدی روی دختران جوان بگذارد. به نوعی جوانان در نوعی تقلید اجتماعی سعی می‌کنند مثل الگوهایی باشند که در جامعه با آنها برخورد می‌کنند. به عنوان مثال، هنرپیشه‌ها و ورزشکاران بویژه طی سال‌های اخیر به یکی از اصلی‌ترین الگوهای جوانان تبدیل شده‌اند. بنابراین پخش سریال‌ها یا فیلم‌های سینمایی که در آن بازیگران محبوب قشر جوان جامعه سیگار می‌کشند، الگوی نامناسبی را در اختیار آنها قرار می‌دهد و به نوعی برای آنها بدآموزی دارد.

او بیکاری را از جمله دلایل اصلی اعتیاد به مواد مخدر و سیگار در جوانان می‌داند. بیکاری به دنبال خود افسردگی، اضطراب و سرخوردگی‌هایی را به دنبال دارد که هر کدام از اینها به نوبه خود دلیل اصلی مصرف سیگار به شمار می‌رود. در این میان، دخترانی که مشغول به کار هستند کمتر در معرض سیگاری شدن هستند. بعضی‌ها تصور می‌کنند فقط مواد مخدر اعتیادآور است غافل از این که سیگار کشیدن هم نوعی وابستگی جسمی و روانی ایجاد می‌کند که در این میان بیشتر وابستگی روانی ایجاد می‌کند.

به گفته ایمانی، بهترین راهکار برای موفقیت این افراد در ترک سیگار، ایجاد الگوی مثبت برای چنین افرادی است تا با استفاده از تجربه‌های مثبت آنها بتوانند روند ترک را با موفقیت بیشتری پشت سر بگذارند.

ندا اظهری