از «سیب» بپرسید

دکتر ایرج خسرونیا‌‌/‌‌ متخصص داخلی ـ گوارش

زبان یکی از بخش‌های دستگاه گوارش است که می‌توان از روی تغییررنگ یا اتفاقات دیگری که روی آن ایجاد می‌شود، مثل آفت یا برفک دهان، ایجاد لک، جوش، ترک ‌خوردگی، تورم و... به تغییرات درونی بدنی پی برد. تغییررنگ زبان یکی از همین نشانه‌هاست که بیشتر به تغییرات گوارشی مربوط است. در توضیح به این نکته اشاره نکردید که دخانیات مصرف می‌کنید یا نه؟ به این دلیل که یکی از دلایل سفید شدن رنگ زبان، تاثیر مصرف دخانیات است. بنابراین اگر دخانیات استفاده می‌کنید باید در اولین قدم مصرف آن را کم و بتدریج آن را ترک کنید، اما این تنها دلیل تغییررنگ زبان نیست. مصرف غذاهای چرب که باعث ایجاد اختلال در عملکرد طبیعی معده می‌شود، از دیگر دلایل تغییررنگ زبان و سفید شدن سطح آن است. در این شرایط معمولا اسید معده هم بالا می‌رود و طعم تلخی در دهان حس می‌شود. دلیل آن هم افزایش بیش از حد ترشح صفرا و اسید معده برای هضم چربی دریافتی است. علاوه براین، مصرف غذاهای تند و ادویه‌دار هم ممکن است به تغییررنگ زبان منجر شود. این غذاها هم محرک معده بوده و باعث افزایش ترشح اسید معده می‌شوند. اشاره کردید که مادر به شما گفته‌اند زبان‌تان باردار است. این اصطلاحی است که بین عامه مردم برای اشاره به ناتوانی معده در هضم غذا به کار می‌رود و اصطلاحا آن را به باردار بودن زبان توصیف می‌کنند. خشک شدن محیط دهان به هر دلیل از دیگر عوامل تغییررنگ زبان و گرایش آن به رنگ سفید است. این مساله یعنی تغییررنگ زبان به رنگ سفید می‌تواند ناشی از اختلال در دفع باشد. به همین دلیل اگر دچار یبوست باشید، ممکن است این تغییررنگ در زبان شما دیده شود. برای رفع مشکل سفید شدن زبان، مصرف غذاهای چرب را از برنامه غذایی‌تان حذف کنید و به جای آن از غذاهای سالم و بخارپز استفاده کنید. به این دلیل که چربی نداشته و کیسه صفرا و معده را برای ترشح بیش از حد صفرا و اسید معده تحریک نمی‌کنند. مصرف میوه و سبزی تازه را حتما در برنامه غذایی‌تان قرار دهید تا دچار مشکلات گوارشی بویژه یبوست نشوید. علاوه بر این که مصرف میوه و سبزی باعث تامین آب مورد نیاز بدن و مانع از خشکی دهان می‌شود. از خوردن غذاهای کنسروی، فست‌فودها و نوشابه‌های گازدار و شیرین هم پرهیز کنید. به این دلیل که این خوراکی‌ها افزودنی، ادویه‌ها، چربی و نگهدارنده دارند و مصرف آنها محرک دستگاه گوارش بویژه معده است. بد نیست برای بررسی وضع دستگاه گوارش‌تان به متخصص گوارش مراجعه کنید.

ندا. الف هستم و از شیراز پیامک می‌زنم (09170000195). مادربزرگم دچار سرطان سینه است و مدتی است تحت شیمی‌درمانی قرار دارد. هر دوره پس از شیمی‌درمانی دچار مشکلاتی می‌شود که باعث اذیت شدن خودش و نگرانی ما شده است. اگرچه متخصص توضیح داده که شیمی‌درمانی هم مثل هر درمان دیگری مشکلات خودش را دارد، اما باز هم نگران هستیم. می‌خواستم درباره عوارض شیمی‌درمانی توضیح بدهید و این‌که برای مراقبت از مادربزرگم باید چه کارهایی انجام بدهیم تا بتوانیم بهتر و بیشتر از او مراقبت کنیم؟

دکتر نیلی مهرداد ‌‌/‌‌ آنکولوژیست

برای درمان و جلوگیری از پیشرفت بیماری تنها راه، انجام شیمی‌درمانی است، اما همان‌طور که اشاره کردید، این روش عوارض خاص خودش را دارد که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. ابتدا درباره سوالی که پرسیدید، توضیح می‌دهم. در افراد مبتلا به سرطان، سیستم ایمنی بدن بسیار ضعیف می‌شود. به همین دلیل بدن در معرض ابتلا به همه بیماری‌ها از ساده‌ترین تا سخت‌ترین آنها قرار دارد. بنابراین باید با دقت در نظافت فردی و توجه به سلامت افرادی که نزد بیمار می‌روند، مانع از ابتلای بیمار به مشکل دیگری شد. یکی از مهم‌ترین مشکلات این بیماران، کاهش توان آنها نسبت به عوامل ایجاد عفونت است. برای این منظور باید هر روز لباس‌های بیمار تعویض شده و در صورتی که امکان حمام کردن وجود دارد، حداقل یک روز در میان حمام کنند. ملحفه، حوله، لباس‌ها و همه وسایل شخص باید کاملا تمیز باشد و فقط خود او از آن استفاده کند تا امکان انتقال عوامل بیماری‌زا
‌از ‌دیگران به این افراد به حداقل برسد. باز هم تذکر می‌دهم که سیستم ایمنی این افراد بسیار ضعیف و حساس است. هر گونه ضربه، خراشیدگی کوچک، زخم و... باید سریعا مورد بررسی قرار گرفته و درمان شود. تا حد ممکن باید اطراف بیمار خلوت باشد تا تجمع افراد باعث گرفتگی و آلودگی هوا نشده و باعث آسیب به بیمار نشود. درباره عوارض دیگر شیمی‌درمانی سوال کرده بودید که از آن جمله می‌توان به این موارد و نیازهای فرد بیماری اشاره کرد:

بعد از شیمی‌درمانی احساس خستگی مفرط، افت انرژی و عملکرد در فرد دیده می‌شود. طبیعی است که هر چه سن بالاتر باشد، توان بدنی هم کمتر است و این حالت بیشتر دیده می‌شود. بنابراین بلافاصله پس از شیمی‌درمانی باید برای مدتی انجام فعالیت‌های روزمره متوقف شود، اما ورزش‌های سبک مثل پیاده‌روی کوتاه در هوای پاک، بعد از کمی بهبود شرایط بیمار به بالا بردن روحیه و توان جسمی او کمک می‌کند. تهوع و استفراغ از دیگر عوارض شیمی‌درمانی است. در حال حاضر برای کنترل این عارضه، از داروهای مختلف اعم از تزریقی، خوراکی و جذب پوستی کمک می‌گیرند، اما به هر حال این عارضه به طور کامل از بین نمی‌رود. همراه با این مساله مشکلات دیگری مثل اختلال خواب، سوءهاضمه، یبوست و سردرد هم دیده می‌شود که باید برای رفع آن با متخصص صحبت کرد. پیشنهاد می‌کنم حتما با روانپزشک یا روان‌شناس برای کنترل عوارضی مثل اختلال خواب یا افت روحیه بیمارتان صحبت کنید تا با کمک آنها این نشانه‌ها کاهش پیدا کند. یکی دیگر از عوارض، دردهای مختلفی است که فرد را آزار می‌دهد. این دردها ناشی از تحریک سیستم عصبی است. بنابراین سردرد، درد دست و پا، معده درد و... در بیماران دیده می‌شود که البته با تجویز و مصرف مسکن این دردها هم کنترل می‌شود. ریزش مو از دیگر عوارض شیمی‌درمانی است. این مساله معمولا یک تا سه هفته بعد از شیمی‌درمانی شروع می‌شود، اما معمولا یک تا دو ماه بعد ‌‌کاملا مشخص می‌شود. البته این موضوع پس از پایان دوره شیمی‌درمانی برطرف شده و موها دوباره رشد می‌کنند. از آنجا که در طول شیمی‌درمانی، گلبول‌های قرمز خون آسیب می‌بینند، بنابراین کم‌خونی در فرد دیده می‌شود. از طرف دیگر چون گلبول‌های قرمز عامل انتقال اکسیژن به سلول‌های بدن هستند، انتقال اکسیژن به بافت‌ها و سلول‌ها دچار اختلال می‌شود. بنابراین بیمار با عوارضی مثل تنگی نفس، احساس ضعف، خستگی، سردرد، اختلال در ضربان قلب و... روبه‌رو می‌شود. برای جلوگیری از عارضه کم خونی هم داروها و تجویزهای خوراکی‌ ارائه می‌شود که باید طبق آن عمل کنید. افسردگی، زودرنجی، اضطراب، ترس از مرگ، اختلال در تمرکز و حافظه، کم یا بی‌اشتهایی، اختلال در عملکرد طبیعی سیستم ایمنی و خونریزی در نقاط مختلف، از دیگر عوارض شیمی‌درمانی است. بنابراین با توجه به نشانه‌هایی که به آن اشاره شد، لازم است اقدام‌های لازم مراقبتی تحت نظر پزشک معالج اصلی، روانپزشک و متخصص تغذیه انجام شود.