اجرای فاخر هویت رادیو است

مهران دوستی، گوینده و مجری متبحر رادیو یکی از گویندگان صاحب‌سبک بود که صدا و نوع اجرایش امضای کارش بود که به برنامه هویت می‌داد. در واقع صدای گوینده و مجری رادیو شناسنامه و اعتبار این رسانه شنیداری است. صدای خوش و لحن مناسب ویژگی‌ ذاتی یک فرد است، اما نوع و سبک اجرا خصوصیتی است که باید آن را بیاموزد و درکارش پایبند آن باشد. یک گوینده خوب چگونه می‌تواند به برنامه هویت بدهد و برای رسانه شنیداری که متکی به صدا است، اعتبار به‌وجود آورد؟ آیا می‌توان میکروفن رادیو را در اختیار هر کسی گذاشت و سکان برنامه را به او داد؟

صدرالدین شجره، نویسنده، کارگردان، بازیگر و مجری رادیو معتقد است که در سال‌های اخیر شکل گویندگی و اجرا در رادیو تغییر کرده و به سمت تقلید از صداهای بی‌هویت و گفتن جوک و شوخی حرکت کرده است که این ویژگی‌ شومن است و نه گوینده رادیو!

وی درباره ویژگی‌های گوینده خوب به جام‌جم گفت: به نظرم گوینده علاوه بر داشتن حضور ذهن مناسب باید دامنه دانسته‌هایش در حوزه اطلاعات عمومی، تخصصی و ادبیات زیاد باشد، اما نمی‌دانم چرا این روزها این موارد ملاک قرار نمی‌گیرد. شادروان مهران دوستی در کارش موفق بود، چون در کنار داشتن صدای خوب، بدون در آوردن ادا و اطوار ارتباط صمیمانه با مخاطب برقرار می‌کرد. او به زبان انگلیسی مسلط بود و جهان‌بینی خوبی داشت. مرتب مطالعه می‌کرد. نسبت به جامعه خودش شناخت داشت و ارتباط نزدیک با جوانان برقرار کرده بود و مخاطب‌سنجی داشت و می‌دانست برای چه گروهی از مردم برنامه اجرا می‌کند. به نظر من یک مجری و گوینده خوب رادیو باید همه این ویژگی‌ها را داشته باشد تا بتواند یک برنامه را به نحو مطلوب اجرا کند. گوینده و کسی که دارد از یک رسانه فراگیر با مردم صحبت می‌کند باید با مخاطب صادق باشد و حرف‌هایی را که می‌گوید باور داشته باشد و فقط زبانی آنها را بیان نکند چون در این صورت مردم خیلی زود متوجه نقش بازی کردن او می‌شوند و با برنامه همراهی نخواهند کرد.

وی با اشاره به اجرای تلویزیونی اسماعیل میرفخرایی که همیشه برنامه‌هایش مورد استقبال قرار می‌گیرد، توضیح داد: او هرگز در اجرا شوخی و لودگی نمی‌کند، اما همیشه برنامه‌هایش مورد توجه مردم قرار می‌گیرد چون مخاطب را می‌شناسد و می‌داند نباید به او کم‌فروشی کند. گوینده نباید ضعف‌های خود را پشت شومنی و لودگی پنهان کند.

صداقت اصل کار است

رشید کاکاوند، مجری رادیو و تلویزیون معتقد است اگر یک مجری می‌خواهد در کار خود پیشرفت کند و به مدارج بالایی برسد، باید مهارت‌های زیادی کسب کند. به نظر من صدای مجری باید پر باشد. دلیل این‌که مهران دوستی به جایگاه بالایی در اجرا رسید به این خاطر است که همیشه مطالعه می‌کرد و عاشقانه کارش را انجام می‌داد.

برخی دوستان به من می‌گویند چقدر راحت پشت میکروفن رادیو صحبت می‌کنم یا در اجرای تلویزیونی‌ام راحت هستم. این مساله هر چند به شناخت و حس من به رسانه بستگی دارد، اما من در زمان کار در رادیو و تلویزیون بیشتر با تصورات، دریافت‌ها، تخیلات و خاطراتی که از هنر دارم برنامه را اجرا می‌کنم چون آن را یک فعالیت هنری می‌دانم. گوینده نباید به میکروفن فکر کند بلکه باید مردم را مقابل خود ببیند و تصور کند که دارد با آنها صحبت می‌کند و تصمیم دارد آنها را با خود همراه کند. اگر در زمان اجرا به خودمان نزدیک باشیم و ادا درنیاوریم بیشتر در کارمان موفق می‌شویم.

به نظر امیر لعلی، استاد دانشگاه، کارشناس رسانه یک مجری چه در رادیو و چه تلویزیون باید همنفس با مردم باشد. مجری خوب علاوه بر استفاده از تکنیک‌های اجرا که از طریق آموزش و مطالعه و... کسب می‌شود باید استعداد ذاتی هم داشته باشد. زمانی مجری می‌تواند ارتباط موثری با مخاطبانش برقرار کند که ادبیات و دانش لازم را داشته باشد. وقتی مجری اطلاعات کافی داشته باشد، مسلما منجر به ارتقای دانش مردم خواهد شد و مخاطب هم با شنیدن برنامه از او حمایت خواهد کرد.

اگر قرار باشد مردم از رادیو و گوینده هم همان حرف‌‌های روزمره و عادی را بشنوند، ترجیح می‌دهند رادیو گوش نکنند و وقت خود را جور دیگری پرکنند. گوینده و مجری باید شناخت خوبی از مخاطب داشته باشد و بداند که مخاطب هدف او از چه گروه سنی و با چه میزان سواد است یا حتی به چه منطقه، شهر یا روستا تعلق دارد، چون همه اینها در نوع اجرا و ادبیات گوینده و مجری موثر است.

به نظر این کارشناس، تفاوت مجری با گوینده این است که گوینده صرفا متن را می‌خواند و از خودش خلاقیت ندارد، اما مجری به غیر از متنی که در اختیارش قرار می‌گیرد، خودش هم می‌تواند بداهه‌‌پردازی کند و متناسب با موضوع برنامه صحبت ‌کند. مجری بازیگر هم تلفیق بازیگر، مجری و گوینده است که با نوع کار خود، پیام ویژه‌ای را به شنونده یا بیننده منتقل می‌کند.

زمانی مجری می‌تواند برای رسانه اعتبار بیاورد که ارتباط خوب و صمیمانه با مردم برقرار کند و به قول معروف، نبض مخاطب در دستانش باشد و بداند چگونه و از چه زوایایی به یک موضوع بپردازد؟ اما برخی مجریان چون این مسائل را رعایت نمی‌کنند این قضیه درباره آنها برعکس می‌شود و رسانه به آنها اعتبار می‌دهد و گرنه خودشان خیلی حرفی برای گفتن ندارند.

صدا تنها ابزار گوینده رادیوست

یدالله گودرزی، مدیر گروه فرهنگ و اندیشه رادیو ایران و عضو شورای انتخاب مجریان در این شبکه رادیویی با اشاره به ضرورت پرورش مجری و گوینده متبحر گفت: فرآیند انتخاب گوینده و مجری برای رادیو فرآیندی همیشگی است؛ بنابراین ضروری است همیشه به فکر پرورش مجری و گوینده باشیم. زمانی که من در رادیو جوان بودم از طریق باشگاه رادیو جوان از متقاضیان رشته‌های گویندگی، گزارشگری، بازیگری، نویسندگی و آیتم‌ساز تست می‌گرفتیم و بعد با حضور کارشناسان از میان 1000 نفر 50 نفر انتخاب و مجدد کار آنها بررسی می‌شد و در نهایت ده نفر از بهترین‌ها انتخاب می‌شد و با حضور استادان آموزش می‌دیدند. از زمانی که آقای احمدپور از رادیو جوان به رادیو ایران آمدند، انتخاب مجری و گوینده را مورد اهتمام قرار داده و ما شورایی با حضور مدیر شبکه، چند مدیر، خودم و چند کارشناس داریم و بارها صدای افراد متقاضی را که متن‌خوانی و بداهه‌پردازی مناسبی دارند، گوش می‌کنیم تا بتوانیم از میان آنها برترین‌ها را انتخاب کنیم.

گاهی ضعف بیان مجری تلویزیون به خاطر جذابیت‌های تصویر به چشم نمی‌آید، اما این ضعف در گویندگان رادیو که فقط از امکان صدا بهره می‌برند، بیشتر از رسانه تلویزیون آشکار می‌شود؛ به همین دلیل مجریان رادیو روی بیانشان بیشتر کار می‌کنند. همین تمرکز روی صدا و اجرا باعث شده که گویندگان و مجریان زیادی از رادیو جذب تلویزیون شوند، اما عکس این اتفاق کمتر رخ داده است.

فاطمه عودباشی / گروه رادیو و تلویزیون جام جم