فرمول ایرانی ـ روسی برای تقویت توانمندی دفاعی

نظر به اهمیت این گفت‌وگو، متن کامل آن در بخشی را که معطوف به توانمندی نظامی کشورمان است، در ادامه می‌خوانید.

از این‌که این وقت را در اختیار برنامه قرار دادید تشکر می‌کنم. طرف روس اعلام کرده است که تحویل سامانه اس ـ 300 به ایران زمان زیادی طول نخواهد کشید. البته تفاسیر زیادی درباره انگیزه آنها ارائه می‌شود. برخی می‌گویند تحویل این سامانه به ایران نتیجه مذاکرات با 1+5 است، برخی دیگر معتقدند این پاسخ به اقدامات آمریکا تلقی می‌شود. شما درباره انگیزه روس‌ها یا دستاوردهای آن درباره تحویل سامانه چه فکر می‌کنید؟

بنده هم تشکر می‌کنم، موضوع اس ـ 300 یک موضوع قدیمی در روابط ایران با طرف روس است. شش سال قبل قراردادی میان ایران و روسیه امضا شد و بعد از آن طرف روس می‌بایست قرارداد را به معرض اجرا می‌گذاشت. در آن زمان ما کارشناسانی به روسیه اعزام کردیم تا آموزش‌های لازم درباره مشخصات فنی سامانه را طی کنند و ساختار و سیستم‌هایی برای استقرار این سامانه در ایران ایجاد کردیم و به عبارتی آماده شدیم تا سامانه را دریافت کنیم و این براساس قرارداد بود. هیچ‌گاه ما از مفاد این قرارداد فاصله نگرفتیم بلکه همواره دنبال این بودیم که این قرارداد اجرا شود. در دوره جدید و در دولت آقای روحانی در چند ملاقاتی که میان دو رئیس‌جمهور برگزار شد، موضوع اجرایی شدن این قرارداد نیز مورد بحث طرفین قرار گرفت و نهایتا اتفاق‌نظر بر این شد که این قرارداد اجرایی شود.

آیا مجموعه اقداماتی که دولت ایران انجام داده یا اقداماتی که دیگر بازیگران انجام داده‌اند، روسیه را به پذیرش اجرای این قرارداد مجاب کرده است؟ شما چگونه فکر می‌کنید؟

به هر حال ما در مذاکرات مختلف از جمله مذاکراتی که میان دو رئیس‌جمهور انجام شد، این بحث را پیگیری می‌کردیم لیکن طرف روس محدودیتی را اعلام می‌کرد مبنی بر این‌که چون رئیس‌جمهور قبلی این قرارداد را طبق آن چیزی که در روسیه مورد توجه دولت‌ها هست ملغی کرده، رئیس‌جمهور بعدی دستور رئیس‌جمهور قبلی را لغو نمی‌کند. اما نهایتا بحثی که شد این‌که به هر حال همان اختیاری که رئیس‌جمهور قبلی داشته، رئیس‌جمهور بعد هم دارد و این کار را می‌تواند انجام دهد. بحث شد که طرفین چه راه‌هایی برای اجرایی کردن این قرارداد می‌توانند داشته باشند. ما در کنفرانس امنیتی سال گذشته این موضوع را با آقای شایگو مطرح کردیم و قرار شد یک فرمولی را برای اجرایی کردن این قرارداد توافق کنیم. هیات‌های کارشناسی طرفین کار مفصلی را انجام دادند، نهایتا در سفری که آقای شایگو (در ژانویه 2015) به ایران داشت، به یک فرمول رسیدیم که چگونه می‌توانیم این قرارداد را احیا و اجرایی کنیم.این فرمول هم در فاصله زمانی تا این کنفرانس به اصطلاح به‌وجود آمد، هیات‌های مختلفی رفت و آمد کردند، بحث‌های مختلفی را انجام دادیم و چیزی که با آقای شایگو توافق کردیم این بود که قبل از سفر من در کنفرانس فعلی، تمامی مقدمات کار را انجام داده باشیم تا امکان اجرایی کردن قرارداد فراهم شود. این هماهنگی‌ها به عمل آمد و در دو هفته گذشته رئیس‌جمهور محترم روسیه بیانیه‌ای را صادر کردند مبنی بر این‌که سامانه به ایران واگذار شود (براساس همان توافقاتی که قبلا کرده بودیم ) این که چقدر صدور این فرمان تابع شرایط خاصی است یا این‌که آن را در ارتباط با مذاکرات 1+5 تجزیه و تحلیل کرد یا این‌که دلیل دیگری دارد، ما دلیل این را شرایط به‌وجود آمده در مناسبات دو کشور می‌دانیم که براساس آن اراده و عزم سیاسی حاصل شده میان دو طرف موجب شده مناسبات دو کشور را در سطوح راهبردی و در همه زمینه‌ها ارتقا بدهند.

اگرچه اهمیت سامانه اس - 300 به لحاظ ژئوپلتیک و دیگر ابعاد قابل بحث است، لیکن تهدید اسرائیل به اقدامات یکجانبه علیه تاسیسات هسته‌ای نیز موضوعی مورد بحث است؟ شما به عنوان وزیر دفاع فکر می‌کنید تحویل این سامانه موجب بازدارندگی علیه اسرائیل می‌شود؟ با توجه به این‌که اسرائیل حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران را همواره محتمل دانسته است.

ببینید بحمدالله در داخل کشورمان با اتکا به ظرفیت‌های انسانی، فنی و صنعتی که داریم، سامانه پدافندی موردنیاز را برای تامین امنیت هوا فضای کشورمان در اختیار داریم حتی ما سامانه‌های مشابه این سامانه را هم طراحی کردیم و در دست ساخت داریم و آنچه برنامه‌ریزی کرده‌ایم تا پایان سال‌جاری شمسی نمونه صنعتی آن را تست خواهیم کرد. آنچه برای ما مهم بوده و هست و من بارها به طرف روس گفته‌ام این است که وقتی یک قراردادی به امضا می‌رسد و جنبه‌های حقوقی آن را در اختیار دارد، نباید زیرپا گذاشته شود و امروز این تصمیم طرف روس را در واقع پایبندی آنان به تعهدی که در قبال قرارداد اس ـ 300 با ایران داشته، تحلیل و تلقی می‌کنیم. این در شرایطی است که ما امروز در ایران انواع سامانه‌های پدافندی را طراحی، تولید و به‌کارگیری می‌کنیم و البته همواره به دنبال این بودیم که سیستم اس ـ 300 را در اختیار بگیریم ولی این‌که آن را برای مقابله با اسرائیل یا تامین امنیت مراکز هسته‌ای خودمان می‌خواهیم، باید از این جنبه به آن نگاه کرد که هر کشوری متناسب با نیازهای دفاعی و تامین امنیت خود حتما به دنبال در اختیار گرفتن سامانه‌های دفاعی است، طبیعتا ایران هم براساس چنین راهبردی، چه در انعقاد قراردادها، چه در ساخت و تولید سلاح و اقلام موردنیاز خود به هماهنگی با هیچ مرجعی نیازی ندارد و نیازی هم نمی‌بیند از کسی اجازه بگیرد و یا هماهنگی کند، خودش تصمیم می‌گیرد و خود نیز اجرا می‌کند.

با توجه به حملات عربستان سعودی به یمن و همزمانی دستور پوتین برای تحویل سامانه اس ـ 300 به ایران این احتمال را می‌دهید که این تصمیم روسیه برای مواجهه و بازدارندگی ایران در مقابله با حمله عربستان سعودی به ایران باشد؟

نه هیچ ربطی میان این دو مساله وجود ندارد، چون تصمیم‌ها پیرامون اجرای این قرارداد خیلی قبل از آن اتفاقی که امروز در جنوب خلیج فارس رخ می‌دهد (حمله عربستان و کشورهای همراه به یمن) اتخاذ شده و این ربطی به آن ندارد، اما این‌که اگر این سیستم را در اختیار بگیریم اسرائیل به ما حمله نخواهد کرد یا حمله خواهد کرد؛ اینها جنبه‌های سیاسی موضوع هست و آنچه برای ما مهم است، جنبه‌های فنی و عملیاتی موضوع هست. این‌که بخواهد به این قرارداد یا تصمیم رنگ و بو و لعاب سیاسی بدهد قدری منحرف کردن موضوع از جایگاه خودش است نه پرداختن به موضوع، زیرا موضوع مشخص است. یک قراردادی بوده و شرایطی به‌وجود آمده که این قرارداد متوقف شده و در شرایط فعلی نیز اجرایی و عملیاتی می‌شود.

ما چیزی جز حاکم شدن اراده طرفین برای پایبندی به تعهد متقابل در این تصمیم نمی‌بینیم و این اراده‌ای که طرفین برای انجام و اجرایش توافق کرده‌اند، ربطی به این قضیه ندارد که اسرائیل یا آمریکا چه کرده است یا عربستان چه می‌گوید. البته تحلیلگران فرضیه‌سازی می‌کنند، حدس و گمان می‌زنند و تحلیل‌هایی را ارائه می‌‌کنن. زاویه نگاه ما این است که تصمیم گرفته‌ایم فضای کشور و زیرساخت‌های آن را تامین کنیم که یکی از تصمیم‌ها نتیجه‌اش خرید اس ـ 300 بوده است.

برخی در ایران آمریکا را شیطان بزرگ می‌نامند، اما امروز با توجه به این‌که شرکای ائتلافی ایالات متحده در منطقه از جمله در عربستان اقدامات امنیتی علیه کشور شما (ایران) انجام می‌دهند، اکنون شما چگونه فکر می‌کنید آیا کماکان آمریکا دشمن اصلی شماست یا کشورهای هم ائتلاف آمریکا در منطقه؟

ما در کشورهای همسایه هیچ تهدیدی نسبت به خود احساس نمی‌کنیم و هیچ‌گاه خود را در موضع تهدید برای آنها قرار ندادیم. ما به استقلال سیاسی و تمامیت ارضی کشورهای همسایه احترام می‌گذاریم و معتقدیم ایران قدرتمند عامل ثبات و امنیت منطقه است و آنچه از مقدورات خود در اختیار داریم، به عنوان سرمایه دنیای اسلام تلقی می‌کنیم، لذا آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها تلاش می‌کنند ایران را به عنوان یک تهدید برای کشورهای منطقه جلوه دهند. این یک حرکت از قبل شکست خورده است؛ زیرا ما در طول تاریخ هیچ‌گاه به هیچ کشور همسایه تجاوز نکردیم، اما در نقطه مقابلش هر تجاوزی را به کشور خودمان قاطعانه جواب دادیم. در جنگ عراق علیه ایران بود که همه دنیا اعم از شرق و غرب، که در آن موقع شوروی سابق، آمریکا، فرانسه و کشورهای غربی پشت صدام ایستاده بودند، ملت ما بدون پشتوانه خارجی و بدون هر کمکی از سوی دیگران، این هجمه و هجوم را با شکست دشمن پاسخ داد و طرف پیروز در جنگ بودیم؛ زیرا مانع از این شدیم که متجاوز بتواند خواسته‌های خود را بر ما تحمیل کند. بنابراین ما تهدیدی برای کشورهای منطقه نیستیم و آنها را نیز تهدیدی علیه خود نمی‌دانیم و معتقدیم نه آمریکا و نه اسرائیل جرات حمله به ما را ندارند. اگر داشتند، تاکنون حمله می‌کردند. اگر پیش‌بینی می‌کردند چنانچه جنگی علیه ما سامان دهند یا حمله‌ای علیه ما صورت دهند و بتوانند پیامدهای آن را مدیریت کنند، تردیدی برای اجرای این اقدام نمی‌کردند، اما نمی‌توانند.

اما این‌که کشور سعودی یا دیگر همسایگان ما که احتمالا پیمان‌های امنیتی با آمریکا دارند، این ظرفیت را دارند که بخواهند علیه ما اقدامی کنند، معتقدیم چنین ظرفیتی را ندارند و چنین پشتوانه اجتماعی و سیاسی برای شکل دادن به چنین حمله‌ یا ایجاد آن را علیه ما ندارند.

با توجه به ترتیبات امنیتی منطقه و سخنرانی جنابعالی در کنفرانس امنیتی مسکو و همچنین تلاش شما برای توازن قدرت در مقابله با ناتو (با توجه به استقرار سپر موشکی برای مقابله با تهدید ایران که البته ایران نفی کرده است) بفرمایید پس از توافق شما با کشورهای 1+5 چگونه شرکای هم پیمان خود را در ایجاد توازن قدرت برای همکاری با غرب متقاعد می‌سازید؟

این یک نگاه سنتی غلط به مناسبات ما با چین، روسیه و آمریکاست، اساسا دنیا دستخوش تغییرات جدی شده است، ایران اسلامی امروز، ایران زمان شاه نیست و ما هم آمریکا را به آن نسبت نمی‌بینیم. اولا این را خدمت شما بگویم اگر اخبار را دنبال کنید، خود رئیس‌جمهور آمریکا این واژگان را به کار گرفت که ما هر اقدامی می‌توانستیم، علیه ایران انجام دادیم و اقدامات کنونی ما موثر نبوده، لذا تنها راه با ایران ورود به مذاکرات است برای حل مساله هسته‌ای؛ ما رسما اعلام کردیم هیچ موضوعی بجز موضوع هسته‌ای در دستور کار ما با کشورهای 1+5 و بخصوص آمریکا نیست و به قدر طبیعی هم خارج از این پرونده اجازه ورود به هیچ مساله‌ای را به این مذاکرات نخواهیم داد و مورد بحثمان نیز نخواهد بود. لذا آنچه امروز در جریان است، بحث مذاکرات ما با طرف غربی یا 1+5 که قاعدتا تحت تاثیر آمریکا این موضوع سازماندهی شده و غیر از موضوع هسته‌ای در دستور کار مذاکرات قرار نخواهد گرفت و ماهم جز این مذاکره‌ای با آمریکا نخواهیم کرد.

لذا به طور طبیعی این‌که بگوییم مناسبات با آمریکایی‌ها به سمت مناسبات عالی پیش خواهد رفت، این‌گونه نخواهد بود و البته آمریکایی‌ها به عنوان یک کشور و یک ملت اگر در موضع همکاری و تعامل سازنده با دیگر کشورها از جمله ایران برآیند، ما هیچ مانعی برای داشتن روابط عادی نمی‌بینیم؛ اما آمریکایی‌ها یک اختلاف بنیادین فلسفی ـ سیاسی با جمهوری اسلامی ایران دارند. لذا آشتی این دو عملی نیست. آنها به دنبال سلطه بر دنیا و چپاول ملت‌ها هستند. آنها به دنبال ایجاد، گسترش و توسعه فرهنگ و منافع خودشان بر همه دنیا هستند و ما با این دیدگاه اساسا مخالفیم. پس این‌که ما با آمریکایی‌ها می‌توانیم همکار تلقی شویم یقینا این‌گونه نخواهد بود. درست در نقطه مقابل این طرف چینی‌ها و روس‌ها هستند ما و روس‌ها، ما و چینی‌ها اساسا تحلیل‌های مشترکی در سطح منطقه و اهداف مشابهی در سطح جهانی داریم و بر مبنای تحلیل‌ها و اشتراکات می‌توانیم با هم همکاری‌های بلندمدت و راهبردی را شکل دهیم و دنبال کنیم.

پاسخ موسع به پرسش من داده‌اید، می‌خواهم بدانم آیا تمایل دارید با چین، روسیه و هند برای ایجاد ترتیبات امنیتی در منطقه کمک کنید؟

ببینید این یک ایده است و این ایده مطرح شده و پشتوانه نظری و پایه‌های منطقی و درستی دارد و قاعدتا این ایده را باید توسعه داد و به یک گفتمان تبدیل کرد و این گفتمان را در حوزه عمل سامانش داد و اجرایی و عملیاتی کرد.