لطفا بچه‌هایم را کپی نکنید!

اگر طرفتان زرنگ باشد، متنی را که شما فرستادید، در گوگل سرچ می‌کند. آن‌وقت می‌بیند این شعر در صدها وبلاگ نوشته شده و هر کدام ادعا دارند نویسنده اصلی این مطلب هستند. حتی بعضی وبلاگ‌ها از کدهای جاوا اسکریپتی استفاده می‌کنند که وقتی دکمه راست کلیک را می‌زنید تا عمل کپی را انجام دهید متنی تحت عنوان لطفا کپی نکنید! یا راست کلیک ممنوع! در قالب یک پنجره کوچک نمایش داده می‌شود. البته کپی کردن از همین وبلاگ‌ها هم روش‌های خودش را دارد و تمامی این کدها نقطه ضعفی دارند که می‌شود با رخنه کردن در آن، باز هم تمام متون را کپی کرد. اما از چه زمانی کپی پیست شروع شد و جوهره خلاقیت ما را خشکاند؟

کپی پیست در تاریخ

در اواسط دهه 60 میلادی وقتی داده‌های رایانه‌ای از حالت پانچ کارت درآمدند (کارت‌هایی با سوراخ‌های ریز و درشت در مکان‌هایی از پیش تعیین شده که با آن متون و اطلاعاتی را به رایانه وارد می‌کردند. این کارت‌ها هنوز در نساجی برای طرح زدن استفاده می‌شود) عمل کپی کردن روی فایل‌ها و داده‌های نسل جدید (کنونی) قابل انجام بود. بعدها لارنس تسلر در سال 1974 اسامی کپی، پیست و کات را ساخت و بعد شرکت اپل در رایانه‌های لیسا و مکینتاش خود برای اولین بار فرمان‌هایی از طریق کیبورد برای این عمل اختراع کرد. نگه داشتن دکمه COMMAND و دکمه‌های X برای کات، C برای کپی و V برای پیست که تا امروز هم در تمام نسخه‌های ویندوز و مک همچنان ثابت مانده‌اند.

کپی پیست راحت‌تر از قبل

نرم‌افزارهای مختلفی همچون copy paste it و dextronet fastpaste یا بهترین آنها یعنی Clipomatic در نسخه‌های ویندوز رایانه می‌توانند کپی‌پیست را سریع و راحت‌تر انجام دهند. حتی می‌توانید با این نرم‌افزارها دکمه‌های خاصی را از کیبوردتان برای نرم‌افزار تعریف کنید تا مثلا با فشردن فلان دکمه‌ها فلان مطلب پیست شود. یا می‌توانید چند مطلب را ذخیره کنید و بعد از فشردن کلیدها، فهرستی از آیتم‌های رونوشت شده‌ای را که قبلا ذخیره کرده‌اید، داشته باشید و از بین آنها انتخاب کنید کدامشان در اینجا پیست شوند. در گوشی‌های اندرویدی نیز اپلیکیشن‌هایی مانند Copy Bubble به شما اجازه می‌دهد هر متنی را از هر جا و هر اپلیکیشن دیگری در گوشی‌تان کپی کنید و هرجا خواستید پیست کنید. این برنامه‌ها حافظه درونی هم دارند و متون شما را نگه می‌دارند تا بعدا بتوانید از آنها استفاده کنید.

خوب، بد، زشت

شاید کپی‌پیست در جاهایی خوب باشد و واقعا به کار بیاید. در ویرایش یک کتاب، درست کردن فهرست‌های بلند بالا یا در پیام‌های مردمی که دیگران را تشویق به کارهای خوب می‌کند، ولی نباید از بدی‌های بی‌شمار آن غافل ماند. این عمل ساده دغدغه بزرگی در جوامع و ارگان‌های مختلف شده است. مثلا در امور رایانه‌ای پزشکی کافی است در حین کپی‌پیست کردن یک حرف جا بماند، آن گاه صورت مساله بکلی عوض می‌شود. کپی‌پیست کردن حین برنامه‌نویسی ممکن است تمام زحمات را به باد دهد. اخبار غیرواقعی و کذبی که کاربران از رو دست هم کپی می‌کنند، از دیگر معضل‌های این فرآیند است. البته جدا از این مسائل خشک شدن خلاقیت نیز در این فهرست جا می‌گیرد.

امروزه وبسایت‌های گوناگونی، افراد را فقط بابت کپی‌پیست کردن پست‌های مختلف استخدام می‌کنند. اگر این کار همراه با کمی اعمال تغییرات باشد، دستمزد بیشتری نیز دارد! این سایت‌ها لابد نمی‌دانند کپی‌پیست باعث می‌شود گوگل مطالب سایت را هرز بشناسد. یعنی شما وقتی یک مطلب را کپی می‌کنید، گوگل قبلا آن مطلب را ثبت کرده و شما را به‌عنوا‌ن duplicate آن پست می‌شناسد و در رنکینگ سایت تاثیر منفی دارد. البته راه‌های جلوگیری برای دور زدن گوگل نیز وجود دارد که این سایت‌ها شاید این راه‌ها را بلدند!

ایرانی نیستی اگر کپی نکنی!

همان‌طور که ابتدای مطلب هم اشاره شد، سرقت ادبی مجازی بزرگ‌ترین نوع کپی‌پیست کردن در کشور ماست، طوری که پیدا کردن نویسنده اصلی یک متن، شعر، مقاله و... در فضای اینترنت کار بسیار دشواری است، مگر آن‌که شخص بسیار مشهور باشد. البته به‌همین مشاهیر ادب، تاریخ و سیاست هم گاه جملات عجیب‌و‌غریب و دور از عقلی نسبت داده می‌شود که زاییده تخیل ذهن افراد دیگر است؛ سخنان قصاری که در شبکه‌های اجتماعی استاتوس یا توییت می‌شود و کاربران بویژه در شبکه‌های اجتماعی براحتی برای همدیگر می‌فرستند.

این کپی کردن و علاقه مفرط به‌این امر، کار را به جایی رسانده که پیام‌هایی با این مضمون رد‌و‌بدل می‌شود که «با کپی کردن این متن در دو یا سه گروه دیگر تم گوشی یا اپلیکیشن شما عوض خواهد شد.» نکته جالب این است افرادی هم این متن را کپی می‌کنند و برای عوض شدن تم و رنگ اپلیکیشن خود به انتظار می‌نشینند!

خبرگزاری‌های ایرانی نیز از بلای کپی‌پیست در امان نیستند. کافی است متن یک اخبار یا تیتر آن را جستجو کنید و عین متن یک خبر را در ده‌ها خبرگزاری معتبر بیابید که همگی‌شان (یا دست‌کم زرنگ‌ترهایشان) جمله به گزارش خبرگزاری... را در اول متن آورده‌اند و به‌همین راحتی خبر را تصاحب کرده‌اند. جالب آن‌که به دفعات دیده شده مطالب نشریه چاپی کلیک نیز در سایت‌های بظاهر معتبر بدون ذکر منبع کپی‌پیست شده است. اما در برابر کپی پیست باید چه کار کنیم؟ (البته ذکر این نکته ضروریست که سایت جام جم کلیک نیز گاها مطالب خبری را از منابع مختلف جمع‌آوری می‌کند اما چنانچه دقت کنید در انتهای تمامی مطالب منبع به شکل کاملا مشخص قید می‌گردد)

جنگ با کپی کن‌ها

اگر خودتان سایت، وبلاگ یا انجمنی دارید می‌توانید در برابر افرادی که مطالب اختصاصی شما را کپی‌می‌کنند، مقاومت کنید. اول از همه اگر می‌خواهید بفهمید چه کسانی یا به بیان بهتر چه سایت‌هایی مطالب شما را کپی کرده‌اند، باید بگوییم نمی‌توانید! چون روش‌هایی که برای این کار وجود دارد، کارایی‌شان برای وبلاگ‌های فارسی زبان اثبات نشده است. به‌فرض شما لینکی را در این سایت‌ها درج می‌کنید و سایت موردنظر با جستجو در وب و دیتابیس خود سایت، مطالب مشابه را نشان می‌دهد. یکی از معروف‌ترین‌ها در این زمینه http://www.copyscape.com است.

حال به بخش مقاومت می‌رسیم. همه راه‌های مقاومت در حوصله این مطلب نمی‌گنجد، زیرا همه چیز به نوع سایت شما بستگی دارد و باید گفت یک آدم حرفه‌ای و خبره می‌تواند سدهای دفاعی شما را بشکند. یعنی با گذاشتن این کدها نمی‌توانید صد‌در‌صد اطمینان داشته باشید مطالبتان کپی نخواهد شد، ولی به‌هر‌حال بهتر از هیچی است.

بعد از مشخص شدن نوع سایت‌تان و قالب آن بهتر است کمی در گوگل جستجو کنید. این کدها بارها رایگان به‌اشتراک‌گذاشته شده‌اند. دقیقا درست متوجه شدید. همین کدها هم از چنگال کپی‌کارها در امان نمی‌مانند! این دقیقا مصداق ضرب‌المثل «هرچه بگندد نمکش می‌زنند، وای به روزی که بگندد نمک» است.

نوع دیگری از کدها اجازه کپی را به کاربر می‌دهد، اما بعد از بازنشر شدن (پیست) خود به خود لینک منبع اصلی در زیر مطلب نوشته خواهد شد و البته براحتی نیز قابل پاک شدن است. فقط شخص کپی‌کننده باید زمان بیشتری را صرف پاک کردن لینک سایت شما کند. درواقع با این کار فقط زحمت کپی‌کار‌ها را بیشتر می‌کنید. البته در بسیاری موارد هم دیده شده افراد کپی‌کننده به‌دلیل ضیق وقت گرانبهایشان برای کپی کردن هرچه سریع‌تر مطالب در سایت اختصاصی‌شان، بی‌خیال سایت‌هایی که از این کد استفاده می‌کنند، می‌شوند. استفاده از این کدها نیز به کمی گشت‌و‌گذار در اینترنت و صدالبته با توجه به نوع وبسایت، انجمن یا وبلاگتان بستگی دارد. کلام آخر این‌که هیچ راهی برای جلوگیری از کپی‌پیست در شبکه‌های اجتماعی تا زمان نوشته شدن این مطلب یافت نشد، جز وجدان! به‌قول دوست شاعری که در وبلاگش نوشت: «من مادر این نوشته‌ها هستم. لطفا بچه‌هایم را کپی نکنید.»

آرش پارساپور / کلیک (ضمیمه یکشنبه روزنامه جام جم)