ایام پولساز هالیوود و بالیوود

این قوانین تا حدودی برگرفته از سنت‌های سینمایی آمریکاست که بزرگ‌ترین بازار نمایش سینمایی را در داخل و خارج کشور دراختیار دارد. به استثنای هند، صنعت سینمای آمریکا بالاترین میزان تولید محصولات سینمایی را دارد و فیلم‌هایش هم در آمریکا و هم در بقیه نقاط جهان، معمولا موفق به جذب حداکثری تماشاگران می‌شوند، اما حتی تهیه‌کنندگان چنین صنعت سینمایی قوی و فعالی هم نمی‌توانند تماشاگران را به اجبار روانه سالن تاریک سینماها کرده یا تعیین کنند که آنها در چه زمان‌هایی بیشتر علاقه‌مند تماشای محصولات سینمایی هستند. با این حال، همگان از دو زمان مشخص در طول سال اسم می‌برند که تماشاگران تمایل و علاقه بیشتری برای دیدن فیلم و رفتن به داخل سالن‌های نمایش دارند.

این دو زمان که هر دو سرشار از تعطیلی است، مربوط به ایام تابستان و کریسمس (سال نو میلادی) است. انتخاب این زمان‌ها توسط اهالی صنعت سینما صورت نگرفته است و بر عکس، این سینمایی‌ها بوده‌اند که خودشان را با این خواسته تماشاگران تطبیق داده‌اند. صنعت سینما معمولا بهترین، جنجالی‌ترین و پرهزینه‌ترین محصولات خود را در این دو زمان روی پرده سینما می‌فرستد و چشم انتظار یک موفقیت بالا و کلان مالی برای آنهاست. اهالی صنعت سینما این نکته را پذیرفته‌اند که منبع اصلی سودآوری آنها ایام تعطیلات تابستان و کریسمس است و خرج زندگی تمام دست‌اندرکاران آن از فروش فیلم‌ها در این ایام تامین می‌شود.

اما چرا صنعت سینما براساس یک تجربه عملی آموخت که ایام تابستان و کریسمس بهترین فصل سینمایی برای فروش محصولات رنگارنگ آن است؟ پاسخ ساده است. در این ایام مردم با تعطیلات عمومی روبه‌رو هستند و به استراحت و تفریح می‌پردازند. سینما هم در کنار ورزش‌هایی مثل فوتبال و بسکتبال یکی از تفریحات اصلی مردم عادی است و آنها اوقات فراغت خود را در ایام تعطیلات با تماشای فیلم‌های سینمایی سپری می‌کنند. اگر تعطیلات کریسمس محدود است و به یک هفته محدود می‌شود، تعطیلات تابستان سه ماه است. به همین ترتیب، اگر صنعت سینما برای فروش بالای فیلم‌هایش در ایام کریسمس چیزی حدود دو هفته وقت دارد (یعنی دو‌تا آخر هفته که براساس آن می‌تواند حدود چهار تا شش فیلم جدید را روی پرده بفرستد)، اما تعطیلات تابستان یک فرصت استثنایی در اختیارشان می‌گذارد. فصل تابستان سینمای آمریکای شمالی و اروپا از روز جهانی کارگر در ماه می شروع می‌شود و تا اول سپتامبر ادامه دارد. البته برخی اوقات موفقیت خوب و بالای فیلم‌های سینمایی در هفته‌های قبل از روز کارگر باعث می‌شود تحلیلگران اقتصادی سینما، صحبت از زود فرارسیدن فصل تابستان کنند و بگویند مردم و تماشاگران زودتر از موعد مقرر به استقبال فصل تابستان سینما رفته‌اند. با این حال، اگر فصل تابستان را بر مبنای قرارداد همیشگی و سنتی آن هم در نظر بگیریم، صنعت سینما 12 هفته وقت و فرصت برای خودنمایی و ارائه محصولات پرسروصدای خود دارد.

به بسیاری از فیلم‌هایی که در ایام تابستان اکران عمومی می‌شود لقب بلاک‌باستر داده‌اند. این بلاک‌باسترها فیلم‌هایی پرسروصدا و پرخرج هستند که تولیدشان با جنجال همراه بوده و معمولا ستارگان طراز اول را در نقش‌های اصلی خود دارند. ژانر غالب این محصولات هم اکشن است که با حال و هوای فانتزی، علمی ـ تخیلی یا دلهره‌آور گره خورده است. معمولا همین فیلم‌ها هستند که در صدر جدول پرفروش‌های گیشه نمایش سینماها در فصل تابستان قرار می‌گیرند. طبق یک سنت قدیمی و براساس آمارهای موجود اکثر مواقع پرفروش‌ترین فیلم‌های فصل تابستان لقب پرفروش‌ترین و موفق‌ترین فیلم‌های سال میلادی را هم می‌گیرند. برعکس ایام کریسمس که کل خانواده در تعطیلات عمومی به سر می‌برند، در ایام تابستان بزرگ‌ترها و پدر و مادرها فعالیت کاری‌شان را ادامه می‌دهند و این طور نیست که در طول سه ماه تابستان تعطیل و در مرخصی باشند، اما جذابیت و تبلیغات مربوط به فیلم‌های سینمایی آن‌قدر زیاد، دقیق و حساب شده است که آنها را وادار می‌کند تا فرصتی برای تماشای آنها (و بردن فرزندان خود به سینما) پیدا کنند. بلند بودن روزها در ایام تابستان و تاریک شدن دیرهنگام هوا، یکی از عوامل اصلی و موثر حضور بزرگ‌ترها در سئانس‌های عصر و شب سالن‌های نمایش است.

زمان صحبت درباره نمایش بلاک باسترهای تابستانی و فروش بالای آنها در جدول گیشه نمایش باید به یک نکته مهم در نوع نمایش تابستانی فیلم‌ها اشاره کرد. شواهد موجود در طول سال‌های گذشته نشان می‌دهد که هر سال فیلم یا فیلم‌هایی با فروش پیش‌بینی نشده بالای خود، لقب کارهای موفقی را می‌گیرند که موفقیت‌شان با شگفتی و تعجب اهل فن و تحلیلگران اقتصادی سینما همراه است. این محصولات که با نام اسلیپر هیت (Sleeper Hit) شناخته می‌شوند، معمولا فیلم‌های کم‌خرج و گمنامی هستند که قرار نبوده فروش بسیار زیادی کنند، اما استقبال ناگهانی تماشاگران از این محصولات، نام آنها را در سطح وسیعی مطرح کرده و موفقیت بالای مالی را برایشان به ارمغان آورده است. نمونه جدیدتر این نوع فیلم‌ها «هویت دزد» است که دو سال قبل اکران عمومی شد و با هزینه تولید پایین، فروش بالایی در آمریکای شمالی داشت. موفقیت پیش‌بینی نشده فیلم باعث شد تا ملیسا مک‌کارتی، بازیگر اصلی آن به صورت یکی از چهره‌های درجه یک دنیای سینما درآید. صنعت سینمای آمریکا برخی اوقات ایام کریسمس را برای اکران عمومی تعدادی از بلاک باسترهای خود انتخاب می‌کند و عمدا از نمایش عمومی آنها در فصل تابستان اجتناب می‌ورزد. مسئولان استودیویی یکی از دلایل اصلی این کار را مجزا کردن این محصولات از بلاک باسترهای تابستانی اعلام کرده‌اند. به باور آنها، این نوع فیلم‌ها در ایام کریسمس شانس بیشتری برای موفقیت مالی دارند و در دل انبوه محصولات تابستانی گم نمی‌شوند. «هابیت»ها و مجموعه فیلم جیمز باند ازجمله این فیلم‌ها هستند. یک تفاوت بزرگ دو فصل سینمایی تابستان و کریسمس در خانوادگی‌تر بودن فیلم‌های کریسمس است. فیلم‌های ایام کریسمس بر مبنای حال و هوای تعطیلات سال نو انتخاب می‌شوند و بیشتر حال و هوای کمدی درام و خانوادگی دارند.

کشور هند و صنعت سینمای آن که به بالیوود معروف است، موقعیتی مثل هالیوود دارد و بازار داخلی آن در اختیار (اگر نگوییم انحصار) محصولات بومی است. فیلم‌های پرسر و صدای صنعت سینمای هند که ستارگان طراز اول را در نقش‌های اصلی خود دارد، جریان اصلی سالن‌های سینما و جدول گیشه نمایش فصل تابستان را هدایت می‌کند، اما برعکس آمریکا و اروپا که ایام کریسمس دومین فصل موفق سینمایی آنهاست، در هند چنین نیست و تعطیلات کریسمس بازار اقتصادی خوب و بالایی برای محصولات سینمایی بالیوود به حساب نمی‌آید. هند که فیلم‌هایش حرف اول و اصلی را در جدول گیشه نمایش سینماهای این کشور آسیایی می‌زند، از موقعیت خاصی برخوردار است و دو زمان مهم دیگر برای نمایش عمومی فیلم‌های بلاک باستری خود دارد. به جای کریسمس، جشن دیوالی در هند موقعیت خوبی برای محصولات سینمایی فراهم می‌کند. جشن دیوالی، جشن رنگ و سال نوی هندی است و در اوایل اکتبر برپا می‌شود. صنعت سینمای هند هر سال و همزمان با ایام این جشن بزرگ، فیلم یا فیلم‌هایی از ستارگان مشهور را روانه پرده سینماها می‌کند. رسانه‌های گروهی هند از ایام جشن دیوالی به عنوان ایام شاهرخ‌خان اسم می‌برند. این خان بزرگ بالیوودی معمولا فیلم‌هایش را در این ایام اکران عمومی می‌کند. به صورت طبیعی، فیلم‌های این بازیگر لقب یکی از پرفروش‌ترین محصولات سال سینمای هند را به خود اختصاص می‌دهد. دومین زمان مهم در جدول گیشه نمایش سینماهای هند، تعطیلات دو روزه عید فطر است که رسانه‌های گروهی هند به صورت مختصر از آن به نام عید اسم می‌برند. به گفته تحلیلگران اقتصادی سینمای هند، ماه رمضان ماه رکود سینماهای هند است و تهیه‌کنندگان ترجیح می‌دهند فیلم‌های کم‌اهمیت‌تر خود را اکران عمومی کنند. جمعیت چند صد میلیون نفری مسلمان هند بخش مهمی از تماشاگران سینما را تشکیل می‌دهند و روزه‌داری آنها در ماه رمضان باعث دوری‌شان از سالن‌های نمایش می‌شود. به همین دلیل، صنعت سینمای هند با یک فیلم پرسروصدا به استقبال پایان ماه رمضان و عیدفطر می‌رود. این مساله، تعطیلات عیدفطر را (که اگر با تعطیلات آخر هفته همزمان شود، اهمیت بسیار بیشتری پیدا می‌کند) به صورت یکی از ایام مهم سینمایی در هند در‌آورده است. ایام تعطیلات عیدفطر و جدول گیشه نمایش آن در اختیار سلمان‌خان دومین خان بزرگ بالیوود است صنعت سینمای هند با فیلمی از این بازیگر مسلمان به استقبال جشن‌های عیدفطر می‌رود.

ایام کریسمس در هند با نام عامرخان گره‌خورده است. او سومین خان بزرگ بالیوود به حساب می‌آید و طبق یک سنت قدیم، فیلم‌هایش را در آخرین هفته سال میلادی اکران عمومی می‌کند. فیلم‌‌های این بازیگر مسلمان هندی به عنوان فیلم‌‌های کریسمسی شناخته می‌شود. از آنجا که فیلم‌های چند سال اخیر عامرخان موفق به شکستن رکوردهای فروش در جدول گیشه نمایش سینماهای هند شده است تحلیلگران سینمایی این کشور به ایام کریسمس هند لقب ایام رکوردشکنی‌های تازه داده‌اند. از سال 2009 و همزمان با نمایش عمومی «3 احمق» عامرخان، هر کریسمس هند شاهد شکستن یک رکورد تازه بوده است. این فیلم اولین محصول صنعت سینمای هند بود که توانست به رکورد فروش 200 کروری (34 میلیون دلار) دست پیدا کند. دو سال قبل عامرخان با «دوم 3» موفق به فروش 284 کروری ‌شد و نتوانست به یک رکورد فروش 300 کروری دست پیدا کند. این رکورد در ایام کریسمس گذشته شکسته شد و «پی‌کی» او فروش 341 کروری در جدول گیشه نمایش سینماهای هند کرد.

زمانی که صحبت از ایام کریسمس و تابستان سینما می‌شود، ذکر یک نکته ضروری است. محصولات سینمایی آمریکا، اروپا و هند در همان روزهای اول فیلمبرداری تاریخ نمایش عمومی خود را می‌‌داند. کمپانی‌ها و استودیوهای فیلمسازی همزمان با شروع کار تولید فیلم‌هایشان، ‌تاریخ دقیق اکران عمومی آنها را اعلام می‌کنند. یکی از دلایل اصلی این کار، رزرو کردن آن تاریخ مشخص برای فیلم‌هایشان است.

مترجم: کیکاووس زیاری / جام جم