بازار بی‌رونق صنایع دستی

356 رشته صنایع دستی در کشوروجود دارد و بیش از دو میلیون نفر در این بخش مشغول هستند، اما این رشته‌ها برای حفظ و ماندگاری به نوآوری و خلاقیت نیاز دارند، در حالی که کارشناسان معتقدند هم اکنون در تولید و ساخت صنایع دستی مختلف کشور کمتر نوآوری دیده می‌شود و بسیاری از آنها فرم و شکل چند دهه گذشته را دارند که این تکرار می‌تواند انگیزه و رغبت مصرف‌کنندگان داخلی و خارجی را کاهش دهد.

همچنین در حالی که بسته‌بندی و برندسازی کالا حرف نخست را برای بازاریابی و فروش در بازارهای جهانی می‌زند، این حوزه همچنان در صنایع دستی بلاتکلیف مانده است. در سال‌های اخیر واردات صنایع‌دستی از کشورهایی همچون چین و هند ضربات مهلکی به پیکره نیمه جان صنایع دستی کشور وارد کرده است.

آگاه نبودن به سلیقه‌های خریداران، نبود بانک اطلاعاتی جامع صنایع‌دستی، پایین بودن کیفیت بعضی کالاها، نبود هماهنگی بین تولیدکنندگان و صادرکنندگان، موانع گمرکی، بیمه، حمل‌ونقل و حمایت نکردن دولت از دیگر موانع بر سر راه صنایع دستی کشورمان برای صادرات و حضور در بازارهای جهانی است.

دوران برزخ صنایع دستی

یکی از این صنایع که چندان شرایط مناسبی ندارد سفال لالجین همدان است، زیرا این روزها در فروشگاه‌های صنایع دستی این استان ظروف سفالی چینی به نام همدان عرضه می‌شود.

علیرضا قاسمی، معاونت صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان در گفت و گو با جام‌جم با بیان این‌که صنعتگران همدانی باید به بسته‌بندی و برندسازی محصول خود نظیر سفال لالجین توجه ویژه‌ای داشته باشند، می‌گوید: بایدبرای رونق صادرات و برندسازی این محصول در بازار جهانی حضور فعالی داشته باشیم که این امر نیازمند یک تلاش همگانی است.

وی صادرات صنایع‌دستی استان همدان را نامطلوب ارزیابی می‌کند و می‌افزاید: این استان از صادرات صنایع دستی سالانه فقط 24 میلیون دلار درآمد دارد که رقم قابل توجهی نیست.

گردشگران خارجی نیز که حضور آنها در کشور ما همواره باعث رونق بازار فروش صنایع دستی می‌شود، این روزها
به دلیل رکود اقتصاد جهانی و محدود شدن زمان بازدید آنها از شهر‌های تاریخی و بازار‌های صنایع دستی، دیگر تمایل کمتری به خرید صنایع دستی دارند که این موضوع نارضایتی فروشندگان صنایع دستی را به همراه داشته است.

معاون صنایع ‌دستی کشور، یکی از دلایل این اتفاق را افزایش قیمت محصولات صنایع ‌دستی می‌داند و معتقد است، بالا بودن قیمت این محصولات سبب شده این صنعت از عرصه رقابت عقب بماند.

بهمن نامورمطلق در گفت‌وگو با خبرگزاری میراث فرهنگی، بالا رفتن قیمت‌ها را یک معادله چندوجهی می‌داند و با بیان این‌که وضع حوزه صنایع‌دستی به گونه‌ای است که نمی‌توان به هنرمندان و صنعتگران درخصوص افزایش قیمت خرده‌ای گرفت، می‌گوید: مستهلک شدن تجهیزات و نبود نیروی انسانی از یک سو و موضوعات مربوط به حمل‌ و نقل و فروش اندک از سوی دیگر سبب شده که تا حدودی قیمت تولیدات صنایع دستی افزایش پیدا کند.

وی در عین حال معتقد است؛ مقایسه صنایع‌دستی با شبه‌تولیدات دیگر کشورها و پی نبردن برخی از مردم به اهمیت صنایع‌دستی باعث شده تصور شود که قیمت تولیدات این حوزه بالاست.

وی با بیان این‌که بدنه و پیکره صنایع‌دستی بسیار ضعیف شده است و در بدترین شرایط ممکن به‌سر می‌برد، می‌گوید: صنایع‌دستی در هیچ دوره‌ای از تاریخ تا این حد تضعیف نشده است، درواقع کمر صنایع‌دستی در سال‌های گذشته به‌گونه‌ای شکست که هم‌اکنون برای اصلاح ساختار و شاکله آن نمی‌توان هیچ تصمیمی گرفت، زیرا این حوزه به‌قدری آسیب دیده است که هر تغییری ممکن است آینده این صنعت را برای همیشه از بین ببرد.

وی می‌افزاید: تصمیم مسئولان وقت در سال 1385 ‌به تغییر ساختار سازمان صنایع‌دستی و الحاق آن به سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی را از وضع تصدیگری خارج کرد و باعث شد تجربه، دانش، سابقه و مهارت‌های سازمان صنایع‌دستی به معاونت سنجاق‌ شده سازمان میراث‌ فرهنگی انتقال پیدا نکند.

نامورمطلق، سیاست دولت یازدهم را در جهت پیشبرد اهداف و باززنده‌سازی صنایع‌دستی می‌داند و می‌افزاید: معاونت صنایع‌دستی سرانجام پس از ده سال، شروع به پرداخت تسهیلات 30 میلیارد تومانی به هنرمندان کرده است تا بدنه‌ در حال ریزش این صنعت تا حدی ترمیم شود.

نبود برند در صنایع دستی

در همین حال یک فعال و پژوهشگر صنایع دستی نیز مشکل اصلی صنایع دستی کشور را بحث مدیریت می‌داند و می‌گوید: به دلیل این‌که در حوزه صنایع دستی مدیریت کلان نداریم و چشم‌اندازی برای آینده آن ترسیم نشده است، به همین علت در برندسازی، صادرات و بسته‌بندی آن دچار مشکل شده‌ایم.

مجتبی یزدان پناه در گفت‌وگو با جام‌جم با بیان این‌که برندسازی یک محصول بر اثر ادامه کیفیت و متفاوت بودن به وجود می‌آید، نه به خواست مسئولان می‌افزاید: امروزه برخی از صنایع دستی مطرح ما همچون پته کرمان، قالی تبریز و ظروف قلمزنی شده اصفهان به عنوان یک برند شناخته شده هستند، اما وقتی مدیریت ضعیف صنایع دستی برای حضور صنایع دستی در نمایشگاه‌های خارجی تلاشی نمی‌کند و هنوز نمی‌توانیم فروش صنایع دستی چینی و غیرایرانی را در مراکز تاریخی و فروشگاه‌های صنایع دستی ممنوع کنیم، باید شاهد این باشیم که صنایع دستی خارجی بازار‌های ما را فراگرفته باشد.

به گفته وی، طی سال‌های اخیر تکیه صنایع دستی به دولت باعث شده که نوسانات مدیریت دولتی بر صنایع دستی اثر بگذارد و باعث پسرفت آن شود.

حکمت قاسم‌خانی / جام‌جم