اصول خدشه‌ناپذیر قدرت ایران

نگرانی درباره افزایش یا کاهش قدرت کشورها یکی از محورهای مهم در مباحث سیاسی است و تحلیلگران در این باره اظهارنظرهای گوناگونی داشته‌اند. این مساله تا به آنجا اهمیت دارد که افول یا اوج گرفتن قدرت یک کشور خاص، عرصه بین‌الملل را دچار تحولات بسیاری خواهد کرد.

در این میان هر کشوری برای ساخت و افزایش قدرت خود روی مولفه‌های ویژه‌ای سرمایه‌گذاری می‌کند. عمدتا این مولفه‌ها برخاسته از هویت و ماهیت سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی هر کشور است. علاوه بر اینها عوامل دیگری نیز در این ساخت قدرت تاثیر دارند که وابسته به ویژگی‌های هر کشور می‌باشد. نباید این موضوع را نادیده گرفت که افزایش قدرت ملی و تقویت مولفه‌های آن به افزایش توان دیپلماسی هر کشور در حوزه بین‌الملل می‌انجامد و در صورتی که بدرستی مدیریت شود، مبنای امنیت و اقتدار یک کشور را تشکیل خواهد داد. ضمن این که دیپلماسی قدرتمند می‌تواند افکار عمومی را در جهت به رسمیت شناختن قدرت کشور و اثبات حقانیت اقدامات انجام شده، شکل دهد.

ماهیت قدرت در ادبیات انقلاب اسلامی

قدرت در منظومه فکری و اندیشه سیاسی نظام جمهوری اسلامی ایران با تعریف رایج آن در دنیای غرب تفاوت دارد. مفاهیمی همچون قدرت طلبی، کسب منافع حداکثری به هر وسیله ممکن و توسعه دامنه تحکم با تضعیف دیگر ملت‌ها در این نظام فکری جایی ندارد. در مقابل مولفه‌های قدرت در تعیین نسبت با آموزه‌های اسلامی و تضمین رشد و تعالی بشر هست که معنای روشن‌تری پیدا می‌کند و از این رهگذر سلامت نظام سیاسی - اجتماعی را تامین خواهد کرد. در غیر این صورت تلاش برای افزایش قدرت، هرج و مرج را در جامعه بیشتر کرده و در نهایت تنها قانون جنگل را به رسمیت خواهد شناخت.

قدرتی که بدون توجه به اخلاق ساختار پیدا می‌کند در واقع بلای جان بشر خواهد بود. این گزاره نیازی به اثبات ندارد و مهم‌ترین گواه آن جنگ‌ها و نا امنی‌های مختلف در طول تاریخ انسانی است. آن چه با عنوان قدرت سخت و قدرت نرم در ادبیات سیاسی از آن یاد می‌شود تا زمانی که متصف به ارزش‌های اخلاقی نباشد نمی‌تواند تضمینی اطمینان بخش برای افزایش ثبات در هر کشور یا منطقه‌ای از دنیا به حساب آید.

بدیهی است جمهوری اسلامی ایران به عنوان نظامی که به دنبال ارائه الگوی مطلوب حکمرانی اسلامی است براساس آموزه‌های دینی در ساختار قدرت خود نقاط اتکایی را به وجود آورده است که در اندیشه سیاسی اسلام جایگاه تعریف‌شده‌ای دارد.

مردمسالاری، وحدت و فرهنگ ایثار

مردمسالاری به عنوان مدل حکمرانی جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از مولفه‌های قدرت کشورمان محسوب می‌شود. این ویژگی باعث می‌شود نمایندگان این نظام با قدرت بیشتری در عرصه بین‌الملل به ارائه نظر بپردازند و از توان بیشتری برای تاثیرگذاری در مناسبات جهانی برخوردار باشند. حمایت مردم و حضور آنها در صحنه‌های مختلف برای پشتیبانی از مواضع جمهوری اسلامی ایران اقتدار نمایندگان آن را در صحنه جهانی افزایش می‌دهد. نمونه‌هایی از این حمایت‌ها را می‌توان در اثرگذاری بر پرونده هسته‌ای ایران مشاهده کرد. قدرتی که ریشه در پشتیبانی مردمی نظام‌های سیاسی داشته باشد بی‌تردید یکی از مهم‌ترین مولفه‌های ساختار قدرت درونی یک کشور به شمار می‌آید.

حمایت، مشارکت و نظارت مردم بر ساختارهای قدرت در نظام جمهوری اسلامی ایران شکل‌دهنده ثبات و آرامش در عرصه سیاسی اجتماعی آن است. برخلاف تصورات رایج از قدرت، این مولفه در حالی که به افزایش قدرت نظام می‌انجامد موجب ایجاد آرامش در جامعه نیز می‌شود.

علاوه بر این در ابعاد معنوی و ساختار قدرت نرم می‌توان از عوامل دیگری همچون فرهنگ ایثار و شهادت در میان مردم نام برد. این فرهنگ بود که در جنگ هشت ساله تحمیلی چنان نمایش قدرتی را از ایران نشان داد که همه قدرت‌های به اصطلاح جهانی در برابر آن سر فرو آوردند. در کنار این نباید از وحدت و همدلی مردم نیز چشم پوشید. عاملی که در کنار دیگر مولفه‌های قدرت ملی توانسته با وجود زیست قومیت‌های مختلف در آن، تصویر دقیقی از یکپارچگی در صحنه ملی را به نمایش بگذارد.

توان دفاعی و افزایش قدرت بازدارندگی

دفاع مقدس و ماجرای رشادت‌های مردمی در آن یکی از بزرگ‌ترین نمایش‌های قدرت در جمهوری اسلامی ایران بوده است. پس از آن نیز در حوزه نظامی و قدرت بازدارندگی، فعالیت‌های بسیاری انجام شده است. بومی بودن دانش نظامی و تسلیحاتی ایران که گاهی در رزمایش‌های مختلف به نمایش گذاشته می‌شود یکی از مهم‌ترین عوامل قدرت زا برای کشور محسوب می‌شود چرا که دشمنان را از محاسبه و ارزیابی دقیق آن عاجز می‌کند.

فرآیند افزایش توان نظامی ایران یکی از دلایلی است که با بالابردن قدرت بازدارندگی برای هجوم قدرت‌های جهانی باعث شده ایران به عنوان جزیره ثبات در منطقه پر تلاطم خاورمیانه شناخته شود. همین توان نظامی تاکنون از حملات گروهک‌ها و کشورهایی که دیوانه‌وار عطش تجاوز دارند، جلوگیری کرده است.

امنیت کشور در بسیاری از موارد مدیون اندیشه‌های دفاعی امام راحل و رهبر معظم انقلاب و همچنین فرماندهانی است که در مسیر افزایش توان دفاعی این مرز و بوم از هیچ تلاشی فروگذار نکرده‌اند. این تلاش را می‌توان در آینه اعترافات اندیشکده‌های غربی و مقامات کشورهای اروپایی و آمریکایی به روشنی دید، زمانی که نمی‌توانند واکنش‌های خود را دربرابر رزمایش‌های نظامی ایران پنهان کنند.

جایگاه ژئوپلیتیک ایران در منطقه

موقعیت جمهوری اسلامی ایران در منطقه جنوب غربی آسیا به لحاظ ژئوپلیتیک از اهمیت بالایی برخوردار است. جغرافیای خاص کشورمان در کنار در اختیار داشتن تنگه هرمز به عنوان مهم‌ترین باریکه نفتی جهان مولفه مهمی برای ایران به شمار می‌آید.

برخورداری از منابع عظیم نفت و گاز و به طور کلی موقعیت تعیین کننده‌ای که ایران در بازار انرژی دنیا دارد بر هیچ کس پوشیده نیست. شاید بهترین نمونه‌ای که بتوان نام برد نبرد نفتی در بازار اخیر اوپک باشد. ایران به عنوان یکی از قدرت‌های بازار اوپک ابزاری را در دست دارد که نه تنها در این بازار بلکه در عرصه بین‌الملل و مناسبات «پترو دیپلماسی» می‌تواند از آن استفاده کند. هرچند برخورداری از چنین مواهب طبیعی علاوه بر فرصت می‌تواند به تهدیدات مختلفی نیز تبدیل شود اما از زاویه وابستگی صنایع بزرگ جهانی به بازار انرژی یکی از عواملی است که برای کشورهای دارنده نفت و گاز در معادلات جهانی دست بالاتر را به همراه می‌آورد.

رشد علمی و توسعه دانش

به گفته نهاد‌های بین‌المللی ایران در رتبه‌بندی تولید علم هرسال وضع بهتری را تجربه می‌کند. رشد مقالات علمی چاپ شده در ژورنال‌های بین‌المللی و افزایش توان علمی این کشور در عرصه‌های مرتبط با صنعت، توانسته جایگاه ایران را در میان کشورهای صاحب علم ارتقا دهد.

رشد دانش به همراه بهبود شاخص‌های فناوری، زیرساخت‌های پیشرفت کشور را در عرصه‌های اقتصادی، دفاعی و فرهنگی به نحوی ارتقا بخشیده که ایران در عرصه‌های نانو و هسته‌ای یکی از قدرت‌های جهانی به شمار می‌آید. قدرت حاصل از این جایگاه، ایران را به یک کشور موثر در تعاملات بین‌المللی تبدیل می‌کند به طوری که بسیاری از کشورها به طمع بهره‌برداری از این قدرت جمهوری اسلامی ایران به دنبال ایجاد رابطه با آن بوده و درصدد اعطای امتیاز به این کشور برمی‌آیند. بی‌تردید ارتقای شاخص‌های علمی در وضع کنونی جهان اثرگذاری کشورها را افزایش داده و قدرت تعیین‌کنندگی آنها را در معادلات افزایش می‌دهد.

جریان پیشرفت کشور که با تاکید رهبر معظم انقلاب و مسئولان اجرایی مبتنی بر دانایی و علم برنامه‌ریزی شده است بهترین شاهد این مدعاست. فرآورده‌های علمی یکی از مهم‌ترین شاخص‌های افزایش امتیاز اقتصادی در هر کشوری است که جمهوری اسلامی ایران با سرمایه‌گذاری در این حوزه به دنبال افزایش سهم خود از بازار تولیدات علمی است.

نفوذ منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران

ایران به عنوان یکی از مخالفان سرسخت هژمونی غرب در عرصه‌های مختلف، جریان سومی را در دنیا پایه‌گذاری کرده است که باعث ترویج جریان مقاومت و استکبارستیزی در برابر کشورهای موسوم به قدرت جهانی شده است. شکل‌گیری جریان مقاومت در منطقه جنوب غربی آسیا یکی از نمونه‌های بارز آن است که در جریان بیداری اسلامی و اثرگذاری ایران در آن بخوبی دیده می‌شود.

هراس امروز اسرائیل از جریان مقاومت در منطقه و مستاصل‌شدن آن در برابر تحرکات این جریان در سرزمین‌های اشغالی نمونه‌ای از این مانور قدرت است. به گفته مقامات آمریکایی هیچ برنامه‌ای در این منطقه بدون همراهی جمهوری اسلامی ایران پیش نخواهد رفت. این قدرت برخاسته از نفوذ منطقه‌ای ایران، کشورمان را در مناسبات جهانی نیز در جایگاه بهتری قرار داده است.

احیای هویت جهان اسلام، حمایت از نهضت‌های آزادیبخش و جهانی‌کردن مبارزه با صهیونیسم نیز مولفه‌هایی هستند که به اذعان برخی کارشناسان با اتکا به قدرت جمهوری اسلامی ایران توانسته است نفوذ بین‌المللی ایران را افزایش دهد.

سید ناصر نعمتی / جام‌جم