حمایت از داعش؛ خطای استراتژیک ترکیه

ترکیه چند ماه پیش نیز با نظاره گری بر محاصره و کشتار ترکمن های عراق توسط داعشی ها در حومه آمرلی نشان داد که در حمایت از گروه تروریستی داعش حاضر است نه تنها روی آرمان های اسلامی و انسانی، بلکه روی آرمان های ملی گرایانه و پان ترکیستی که همواره شعار جمهوری ترکیه بوده است، پا بگذارد؛ همانطوریکه علیرغم هیاهوی "وان مینوت"(یک دقیقه) رجب طیب اردوغان در ژانویه 2009 در حاشیه اجلاس داووس سوئیس درمقابل شیمون پرز رئیس رژیم صهیونیستی و نمایش باصطلاح حمایت ترکیه از فلسطین ، واقعیات بعدی گسترش همه جانبه مناسبات و مبادلات ترکیه با رژیم صهیونیستی نشان داد که اردوغان با این نمایش، تنها دنبال جلب اعتماد جهان اسلام و مقاومت فلسطین و سوء استفاده از آن در راستای اهداف خود بوده است.

امروز در حالی که مردم شهر عین العرب یا کوبانی بخش قابل توجهی از شهر را از دست داده و داعشی ها با شعار اینکه کردها مسلمان نیستند به ذبح زن، کودک و پیر و جوان در این شهر مشغولند، ارتش ترکیه با آرایش گسترده نیروی زمینی و زرهی در مرز، مانع از سرازیر شدن هزاران داوطلب کرد و ارسال سلاح به شهر کوبانی برای مقابله با داعش شده است، به این بهانه که در این شهر پ. ک. ک مستقر بوده است.

گفته می شود ترکیه نسبت به انجام عملیات نیروی هوایی سوریه در کوبانی نیز هشدار داده است . بدین ترتیب تروریست های داعش ، با پشتیبانی ترکیه ، در حال رقم زدن یکی از بزرگترین جنایات بشری در کوبانی هستند. در چنین شرایطی این سوال مهم مطرح است که چه عواملی باعث شده است که مکتب آموزان مدارس دینی امام خطیب ترکیه، به سادگی ملاحظات اسلامی و انسانی را کنار گذاشته و به حمایت از تروریست های تکفیری داعش می پردازند؟ در پاسخ به این سوال می توان به مجموعه ای از دلایل اشاره کرد که در وهله اول با سیاست آنکار علیه دولت قانونی بشار اسد و در وهله دوم با سیاست های این کشور علیه کردها مرتبط است .

از زمان آغاز بحران سوریه ، با حمایت ترکیه ، تروریست های تکفیری از اقصی نقاط جهان در ترکیه جمع و پس از آموزش ، با نظارت نیروهای نظامی و امنیتی ترک، عازم سوریه می شوند. در واقع ترکیه با تبدیل شدن به معبر اصلی ترانزیت تروریست ها به سوریه ، همه پل هایی که می توانست مناسبات با دولت دمشق را احیا کند ، ویران و تنها روی گزینه رفتن بشار اسد سرمایه گذاری کرده است، اما ناکامی و استیصال جبهه غربی - عربی در ساقط کردن بشار اسد بزرگترین کابوس ترکیه در رسیدن به رویای تغییر مرزهای سیاسی - جغرافیایی و شکل گیری نئوعثمانیسم (نوعثمانی گرایی) است.

در چنین شرایطی، ترکیه با چراغ سبز برخی از کشورهای غربی و عربی و پس از اخذ مجوز پارلمان جهت عملیات زمینی در سوریه و عراق، برای حمایت از انسان های بیگناه در کوبانی یا عین العرب و دیگر شهرهای سوریه ، شروطی نظیر ایجاد منطقه حایل و پرواز ممنوع و حملات همزمان به مواضع داعش و ارتش سوریه را مطرح کرده است.

واقعیت این است که ادامه پیروزی های ارتش سوریه و میزبانی از تروریست های داعش توسط ترکیه با هدف آموزش آنها، مشکلات متعددی برای آنکار ایجاد کرده و «چان کایا» (کاخ ریاست جمهوری ترکیه ) بیم آن دارد که با رسانه ای شدن بیشتر حمایت های آنکارا از داعش، موج گسترده ای از اعتراضات گریبانگیر احمد داود اوغلو نخست وزیر و اردوغان رئیس جمهور شود. از اینرو ترکیه تلاش می کند با ایجاد منطقه حایل پایگاه های آموزش تروریست ها را به داخل خاک سوریه منتقل و با ایجاد منطقه پرواز ممنوع ، مانع از اقدام نیروی هوایی ارتش سوریه علیه تروریست ها در آن مناطق شود، و باصطلاح بخشی از هزینه های حمایت از داعش را به داخل سوریه منتقل و در عین حال این شرایط را فراهم سازد که با جلب حمایت امریکا و فرانسه ، این مناطق حایل در سوریه که عمدتا کردنشین هستند، در دراز مدت به ترکیه واگذار شود، همانطوریکه فرانسه که در سال 1939 بر سوریه قیمومت داشت، بندر عرب نشین اسکندرون سوریه را به ترکیه داد.

بدیهی است که کشورهای منطقه و جهان از جمله سوریه، ایران، عراق، لبنان و حتی روسیه ، اجازه چنین اقدامی به ترکیه را نخواهند داد. از سوی دیگر، ترکیه که در حال حاضر با خرید روزانه صد هزار بشکه نفت از داعش به قیمت بسیار ارزان (بشکه ای 25 دلار) ، بیشترین نفع اقتصادی را از اقدامات داعش می برد، تلاش دارد از تکفیری های داعش برای حذف فیزیکی پ. ک. ک و نیز خواباندن اعتراضات کردها و تغییر جغرافیای کردستان سوریه و عراق استفاده کند.

سه دهه پیش سازمان امنیت ترکیه (میت) با تشکیل گروه زیرزمینی و سنی مذهبی افراطی موسوم به حزب الله ترکیه کوشید از آنها برای مقابله با پ ک ک استفاده کند، اما این گروه در عمل ناکام ماند، اکنون ترکیه تلاش دارد چنین ماموریتی را به داعش در شمال عراق و سوریه محول کند. از همین منظر، پاسخ رد ترکیه به درخواست کمک مسعود بارزانی که اربیل مرکز حکومت محلی اش (اقلیم کردستان عراق) با پیشروی داعش، درآستانه سقوط قرار گرفته بود، نشان داد که این تصور برخی از جریان های کردی که می توانند با دادن امتیازاتی ، روی حمایت های راهبردی آنکارا حساب کنند، اشتباه است.

جای تعجب نیست که عبدالله اوجالان رهبر پ. ک. ک که از سال 1999 در ایمرالی ترکیه زندانی است، تهدید کرده است ، سقوط شهر کوبانی بمعنای پایان آتش بس با ترکیه خواهد بود؛ آتش بسی که به جنگ سی ساله کردها با ترکیه پایان داده بود.

علیرغم اینکه از سال 2004 و پس از نطق تاریخی اردوغان در دیاربکر، بزرگترین استان کردنشین ترکیه و پذیرش مساله کردی ، انتظار می رفت که مساله کردها در ترکیه حل شود ، اما بر اثر سیاست های اشتباه آنکارا، عملا وضعیت فوق العاده سال های مخوف دهه نود به مناطق کردنشین ترکیه بازگشته است، با این تفاوت که این بار اعتراض ها تنها محدود به کردها نیست، بلکه همراهی ترکیه با داعش، خشم دیگر اقشار مردم ترکیه از جمله علوی ها که حدود بیست میلیون از جمعیت 75 میلیونی ترکیه را تشکیل می دهند ، موجب شده است .

بر این اساس، حمایت از داعش خطای راهبردی است که ادامه آن، ثبات در ترکیه را با مشکل مواجه خواهد کرد و سبب خواهد شد اهدافی که داود اوغلو، معمار جدید سیاست خارجی این کشور در کتاب خود با نام «عمق استراتژیک» برای ترکیه نوین ترسیم کرده، محقق نشوند، زیرا در این کتاب، داود اوغلو درحالی از «تنش صفر» با همسایگان سخن گفته که رویکرد اعمالی آنکار در جهت تشدید تنش در مناسبات منطقه ای است .

احمد کاظمی