21 شهریور، شهادت شیخ محمد خیابانی

هجری شمسی

21 شهریور 1286

میرزا نصرالله خان مشیرالدوله اولین رییس الوزرای مشروطه به طرز مرموزی درگذشت‌.

21 شهریور 1299

روحانی مشروطه ‏خواه "شیخ محمد خیابانی" به شهادت رسید. وی در سال 1259 ش (1297 ق) در خامنه در نزدیکی تبریز متولد شد و پس از فراگیری علوم مقدماتی، از محضر حضرات آیات سید ابوالحسن انگجی و میرزا عبدالعلی، فقه و اصول و هیئت و نجوم را آموخت و پس از مدتی به تدریس پرداخت. زندگی شیخ محمد خیابانی پس از پیروزی مشروطه در سال 1285 ش، با تأسیس انجمن ایالتی در تبریز، وارد مرحله تازه ‏ای شد. پس از خلع محمدعلی شاه از سلطنت، خیابانی در سی سالگی به عنوان نماینده مردم تبریز راهی مجلس شورای ملی شد. او با اولتیماتوم روسیه در مجلس دوم مخالفت کرد و همچنین با قرارداد استعماری وثوق‏الدوله با دولت انگلستان (قرارداد 1919) نیز به مبارزه برخاست. شیخ محمد خیابانی، از آنجا که حکومت مرکزی را ضعیف و وابسته می‏دید، ایجاد یک تحول اساسی در سیستم حکومت ایران و احیای آزادی را گام نخست برای خانه تکانی ایران و بیرون راندن اشغالگران خارجی می ‏دانست. ولی برداشتن گام اول را از طریق مذاکره سیاسی امکانپذیر نمی ‏شمرد و تنها راه را در قیام و مقاومت دلیرانه در برابر استبداد و دخالت خارجی می ‏دانست. از این رو، بعد از قبول قرارداد 1919 م از سوی دولت ایران، در تبریز دست به قیام زد. وی در جریان این قیام که از 17 فروردین 1299 شمسی، آغاز شد، نهادهای دولتی تبریز را به تصرف خود درآورد و شهر را از دست دولتیان خارج ساخت. قیام مردم تبریز به رهبری شیخ محمد خیابانی، بیش از پنج ماه ادامه داشت اما به دلیل خیانت کسانی که قول همکاری داده بودند، کم بودن نیروها و حضور قوای قزاقخانه در کنار شهر تبریز و همکاری آن‏ها با حکومت مرکزی، این قیام به شکست منجر شد. سرانجام با ورود نیروهای دولتی، قزاقان به فرمان مُخبرالسلطنه فرستاده ویژه مشیرالدوله، صدراعظم وقت، شیخ محمد خیابانی را در 21 شهریور 1299 برابر با 29 ذی‏حجه 1338ق در چهل سالگی به شهادت رساندند.

21 شهریور 1306

هجرت اعتراض‌آمیز علما به قم، در اعتراض به اقدامات رضاخان آغاز شد.

21 شهریور 1354

ارتشبد محمد خاتمی فرمانده نیروی هوایی در یک سانحه هوایی کشته شد.

هجری قمری

16 ذی القعده 573

"رشید الدین وطواط" کاتب و شاعر ایرانی درگذشت. رشیدالدین محمد بن عبدالجلیل عُمَری کاتب بلخی معروف به وطواط از دانشمندان، نویسندگان و شاعران ذواللِّسانَین معروف قرن ششم هجری است که در سال 480 ق در بلخ ولادت یافت. ذواللسانین به کسانی می‏ گویند که هم در زبان فارسی و هم در عربی متبحر بوده و تالیفاتی داشته باشند. وی بعد از اتمام تحصیلات خود از خراسان به خوارزم رفت و در خدمت اتسِز خوارزمشاه درآمد و بعد از او در خدمت فرزندش مُعَزَّر بود. مُنشَأت به عربی و فارسی، حَدایقُ السّحر و دیوان اشعار از تالیفات اوست. وفات رشیدالدین وطواط را در سال 573 ق در 93 سالگی گفته‏ اند.

16 ذی القعده 1309

"شیخ زین العابدین مازندرانی" از علمای بزرگ نجف درگذشت. وی از بزرگان علمای امامیه در قرن سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم هجری است. او پس از پایان تحصیلات مقدماتی، برای تکمیل معلومات دینی به حوزه‏ی علمیه‏ نجف رفت و از محضراساتید بزرگ آن حوزه از قبیل شیخ مرتضی انصاری، شیخ محمدحسن نجفی صاحب جواهر و سیدالعلمای مازندرانی بهره برد و به درجات عالی علمی و معنوی دست یافت. شیخ زین العابدین مازندرانی همواره در اندیشه‏ نیازمندان و فقرای جامعه بود و در حل مشکلات و رفع گرفتاری‏های آن‏ها می‏ کوشید. وی به جهت فروتنی و تواضع فراوان خود، مورد احترام علماء و مردم بوده و نزد دانش پژوهانِ علوم دینی، مقامی والا داشت.

میلادی

12 سپتامبر 1974

با وقوع کودتا در "اتیوپی" و امپراتوری هایلا سلاسی سرنگون شد. وی در 23 ژوئیه 1892م در اتیوپی به دنیا آمد. او ابتدا فرماندار چند استان اتیوپی بود و سپس ولی‏عهد آن کشور شد. تا اینکه در سال 1930م به امپراتوری اتیوپی رسید. وی در ابتدا کوشش‏های فراوانی کرد تا قبایل مختلف و متفرق اتیوپی را یکپارچه سازد و آنها را تحت انقیاد خود درآورد. هایلا سلاسی با استخدام کارشناسان خارجی، اصلاحات اداری تدریجی را در اتیوپی آغاز کرد، امور مالی را سر و سامان داد، بردگی را ریشه کن نمود و نظام قضایی در کشور به وجود آورد. اما حمله ایتالیا به اتیوپی در سال 1935م اصلاحات او را به تعویق انداخت و تا سال 1941م در خارج از کشور به سر برد. در این سال پس از عقب‏ نشینی ایتالیا، وی با کمک نیروهای انگلیسی، بار دیگر قدرت را در اتیوپی به دست گرفت و به اصلاحات اقتصادی و سیاسی در کشور عقب‏ مانده خود پرداخت. با این حال، اقدامات او در راه پیشرفت و آبادانی اتیوپی بیشتر به توسعه پایتخت و احداث چند راه ارتباطی و کارهای سطحی محدود می ‏شد و اکثریت مردم اتیوپی همچنان از حداقل وسایل و امکانات زندگی محروم بودند. هایلا سلاسی همواره در طول حکومتش کوشید تا برتری خود بر رهبران افریقایی را به اثبات برساند و در این راستا توانست کشورش را میزبان تعداد قابل توجّهی از اجلاسیه‏ های مهم و کنفرانس‏های بین ‏المللی کند. وی مقر سازمان وحدت افریقا را به آدیس ‏آبابا مرکز اتیوپی منتقل کرد و به شصت کشور جهان مسافرت کرد. او در تمامی اجلاسیه‏ های رهبران افریقایی و کنفرانس سران کشورهای جنبش عدم تعهد حضور یافت و برای اولین بار در تاریخ اتیوپی، در سال 1930م، اقدام به تهیه قانون اساسی برای مردم این کشور نمود. وی به شدت به کشورهای غربی وابسته بود تا این که در 12 سپتامبر 1974م طی یک کودتای مارکسیستی، توسط نظامیان سرنگون شد و یک سال بعد، پس از 45 سال امپراتوری درگذشت.