چالش های مهاجران مسلمان در آینده اروپا

مؤلف به یکی از مهم‌ترین مسائل امروز اروپا یعنی «پدیده مهاجرت» که یکی از دغدغه‌های دولتمردان اتحادیه اروپایی و باعث نگرانی آنها از رشد این پدیده و به تبع آن گسترش ایدئولوژی اسلام در آن قاره گردیده به تحقیق و تحلیل پرداخته است. این کتاب در یک نگرش اجمالی به نقش اسلام و جایگاه مسلمانان در اروپای امروز و نیز میزان تأثیرگذاری مسلمانان مهاجر در روند تحولات داخلی و سیاست خارجی کشورهای اروپایی می‌پردازد. نویسنده در این کتاب بر این باور است که قرائن موجود در جوامع اروپایی چنین نشان می‌دهد که پدیده مهاجرت به طور کلی، آنهم از نوع غیر قانونی آن، یکی از مؤلفه های مهم و پیچیده در فرآیند تحولات فرا روی اروپای متحد است.

روند مهاجرت چه از نوع قانونی و یا غیر قانونی آن با توجه به موقعیت جغرافیائی، جمعیت و اوضاع اقتصادی کشورهای اروپائی یکسان نیست. ضمن اینکه بهرحال نگاه امنیتی ، نژادی و مذهبی را نیز می‌بایست به این دغدغه‌ها افزود. هم اکنون بیشتر کشورهای مهاجر پذیر اروپا طی یک فرآیند از پیش تعیین شده در حال ساماندهی قوانین و مقررات مربوط به پذیرش مهاجر هستند. آنچه که در اغلب کشورهای اروپائی از فرانسه گرفته تا هلند و سوئد و ... مشاهد می‌گردد، در حقیقت نوعی سخت گیری‌های مضاعف در قبال مهاجران به طور اعم و مهاجران مسلمان به طور اخص است.

اما در نگاهی واقع گرایانه آنچه که بیشتر مورد نظر دولتمردان اروپایی است، در حقیقت مهاجران مسلمان هستند که موجبات نگرانی و دغدغه‌های آنها را فراهم آورده است؛ اما به لحاظ ملاحظات عدیده در بیان و اتخاذ موضع نمی‌توانند اشاره‌ای مستقیم به مهاجران مسلمان داشته باشند. لذا سئوالاتی که مطرح است، اینکه آیا این پدیده مهاجرت که زمانی باعث رشد و شکوفائی صنایع اروپا گردیده و امروز به زعم دولتمردان اروپا بعنوان یک معضل و تهدید برای مردمان این قاره تبدیل گردیده است؛ حقیقتا تهدیدی برای اروپاست؟ یا به عبارتی پدیده مهاجرت از فرصت به تهدید تبدیل گریده است. آیا ادامه این روند به همگرائی کشورهای این منطقه از جهان منجر خواهد شد و این همگرایی را شتاب می‌بخشد؟ یا اینکه برعکس باعث واگرائی و افتراق جوامع اروپایی خواهدشد ؟ از سوی دیگر با اتخاذ سیاست‌های سخت‌گیرانه اروپا نسبت به مهاجران ، کشورهای مهاجر فرست چه واکنشی خواهند داشت؟ پاسخ علمی به این سئوالات اساسی، خواه مثبت و یا منفی، در هردو جنبه قابل تامل در روند تحولات اروپای واحد است که در این نوشتار سعی شده است هر دو جنبه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و به آنها پاسخ داده شود.

نکته مهمی که مجموعه اروپا خود نیز با آن مواجه می‌باشد، مشکلات فزاینده‌اش با مهاجران نسل دوم و سوم است. آنچه که مسلم است و جای هیچ تردیدی نیست، اختلاف دیدگاه کشورهای اروپایی در خصوص مهاجرت بطور اعم و در مورد مهاجران مسلمان بطور اخص، دارای ریشه های بنیادی است که به نظر نمی‌رسد به سادگی قابل حل باشد. زیرا اساس و شالوده این اختلاف نظر به فرهنگ و سنن و هویت فردی «مهاجر» باز می‌گردد. بنابراین کشورهایی اروپائی ناگزیر هستند در مواجهه با پدیده مهاجرت به گونه‌ای رفتار نمایند که دچار یک حرکت متضاد نسبت به هم نشوند و اتفاقا مشکل نیز درست در همین جاست. زیرا هر اقدام شتابزده و غیر متعارف طبیعتا واکنش مهاجران و البته دیگر کشورها نسبت به اتباع خودشان را نیز به دنبال خواهد داشت و به نحوی منافع آن دسته از کشورهایی که به نیروی کار خارجی بیشتر محتاج است را به خطر خواهد انداخت. لذا با چنین اوصافی می‌توان به جرات گفت که اروپا خود نیز با یکی از مهم‌ترین معضلات و موانع جدی همگرائی اتحادیه مواجه می‌باشد. بخصوص برای کشورهائی چون اسپانیا و ایتالیا که در خط مقدم هجوم مهاجران آفریقایی از طریق دریا هستند و یا آلمان و فرانسه که بیشترین آمار مهاجران به اروپا را دارند و کماکان درگیر اغتشاشات و تبعیض‌های اجتماعی هستند.

در واکاوی ریشه‌ها، علل و انگیزه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مهاجرت در اروپا، بیشتر به عمق این مشکل که بخصوص پس از نا آرامی‌های سال2006 فرانسه و چند کشور دیگر اروپائی بوقوع پیوست واقف خواهیم شد. هرچند در اروپا سیاست‌های مربوط به مهاجران و ادغام آنها در جوامع اروپائی بسیار ناهمگون صورت گرفته است، اما اتحادیه اروپا تلاش بر یک دست کردن سیاست کشورهای عضو در این زمینه را دارد. البته نباید فراموش کرد اتحادیه اروپا این راهبرد را با توجه به نگاه امنیتی از یک سو و به اصطلاح رویکرد ضد نژادپرستانه از سوی دیگر انجام می‌دهد. ضمن اینکه بعضی از صاحب نظران در اروپا بر این عقیده هستند که افزایش احزاب ضد مهاجرت در اروپا دقیقا نمایانگر نگرانی فزاینده اروپاییان از استحاله هویتشان بخاطر جریان مستمر مهاجران بخصوص مهاجران مسلمان است.

از دید بعضی از صاحب‌نظران در اروپا بسیاری از مهاجران مسلمان حاضر نیستند فرهنگ و سنن خود را رها کنند و با اروپاییان همرنگ شوند. البته در این مورد نظرات عامه مردم با دانشمندان علوم اجتماعی و یا سیاستمداران ممکن است متفاوت باشد، اما درک و نگاه غالب این طرز تلقی را تهدیدی جدی برموجودیت فرهنگ اروپایی خود می‌داند. بنابراین رشد پدیده مهاجرت که باعث افزایش چالش‌ها شده، اغلب اوقات از دید یک شهروند اروپایی به عنوان یک تهدید به شمار می‌رود. بخصوص اینکه این مهاجر، مسلمان باشد. علاوه بر این مساله، القاء ترس از اسلام و مسلمانان از طریق پخش تصاویر موهوم و جعلی و به اصطلاح اسلام هراسی غرب به جریانی پیچیده و غیر منتظره از دید مردم اروپا از یک سو و به عنوان عاملی در پدیده بروز تروریسم از دید دولتمردان اروپا ارزیابی می‌شود که البته این نحوه نگرش نیز همواره از سوی احزاب دست راستی و ایضا مخالف مهاجرت به مردمشان نیز القاء می‌گردد و باعث پیروزی چنین احزابی در انتخابات کشورشان می‌گردد.

در این کتاب نویسنده با بهره‌گیری از منابع مختلف و تحقیق میدانی تلاش نموده است در سرفصل‌های جداگانه به واکاوی علل و انگیزه‌های مهاجرت در جوامع امروز بپردازد و در ارزیابی موردی بروز این پدیده باشد که آیا مهاجرت فرآیندی است که مهاجر در جستجوی معاش و بقاء است یا اینکه بدنبال تحقق آمال و آرزوهای فردی است. این موارد با کنکاشی برمقوله هویت و مهاجرت از دیدگاه فلسفه غرب، اختلاف نظر و نگرش متفاوت مهاجران به کشور مبداء از دیدگاه قومی، نژادی و مذهبی و معضل تطبیق دو فرهنگ متضاد بعنوان چالشی ناخواسته در جوامع غربی مورد بررسی قرار گرفته است. در فصول بعدی کتاب مؤلف به مقولاتی مثل تخیل یا واقعیت بودن هراس اروپا از مهاجرین مسلمان، علل و جنبه های آسیب شناسی نگرانی اروپا از حضور مهاجران، نگاه متفاوت اروپا به مقوله دین وتبعیض دینی در بین مهاجران، کاهش جمعیت اروپا و رشد سریع جمعیت مسلمانان مهاجر بعنوان عامل نگرانی غرب و منافع و مضار مهاجران برای اروپا و در نهایت به مقوله پدیده مهاجرت و چالش‌های اروپای متحد، می‌پردازد.