تارنما، آینه‌ای جهان نما

این مشاغل شامل بازاریابی‌های آنلاین، فری‌لنسینگ، پشتیبانی اینترنتی، وبلاگ‌نویسی، خبرگزاری‌ها و البته از همه مهم‌تر طراحی وبسایت است که در فارسی به آن تارنماهم گفته می‌شود؛ شغلی که حتی بیشتر تحولات اقتصادی جهان نتوانسته تاثیر زیادی روی این حرفه و درآمد آن داشته باشد. وجود این شغل و اهمیت آن نشان‌دهنده تاثیرگذاری زیاد هنر این افراد یعنی همان ایجاد وبسایت‌هاست. با وجود وبسایت‌های مختلف و رنگارنگ، اینترنت به یک کتابخانه بزرگ تبدیل شده است که هر اطلاعات یا خدماتی را در کسری از ثانیه در اختیار شما قرار می‌دهد. اما تارنماها که امروزه سمبل شبکه جهانی وب هستند و ما اینترنت را با آنها می‌شناسیم، از چه زمانی خود را به تاریخ وب گره زدند؟ تا امروز چه تغییراتی را در نسل‌های مختلف تجربه کرده‌اند؟ در این گزارش قصد داریم به این پرسش‌‌ها پاسخ می‌دهیم.

اولین تلاش

گفته می‌شود نزدیک به 30 سال از تولد اولین صفحه وب تاریخ می‌گذرد. یعنی اوایل سال 1360 که اینترنت وارد بیست سالگی ‌شد، اما آن صفحه با وبسایت‌های امروز خیلی متفاوت بود و فقط به‌عنوان پایگاهی برای انتقال اطلاعات از یک رایانه به رایانه دیگر به حساب می‌آمد.

در آن زمان اینترنت در دسترس گروه خاصی مانند ارتش، دانشمندان، معلمان، پزشکان و دولت بود و برای انتقال مؤثر اطلاعات درون گروهی از آن استفاده می‌شد. این افراد خاص برای استفاده از اینترنت به رایانه، مودم و خط تلفن نیاز داشتند. سال 1369 اولین برنامه‌ای که استفاده از اینترنت را برای عموم مردم آزاد ‌کرد معرفی شد؛ موزائیک یک مرورگر رایگان وب بود که براحتی روی بیشتر رایانه‌های آن زمان نصب می‌شد. این مرورگر را که مارس اندرس و اریک بینا طراحی کرده بود، اولین مرورگر تجاری بود که به کاربران اجازه دسترسی به محتوای آنلاین را می‌داد. موزائیک ابتدا فقط برای سیستم‌های یونیکس طراحی شده بود تا آن‌که سال 1373 برای سیستم‌های‌عامل‌ دیگر مانند مک، ویندوز و آمیگا نیز عرضه شد.

اولین سایت در شبکه جهانی وب، ۲3 سال پیش یعنی تابستان 1370 شروع به کار کرد. تیم برنرزلی، مخترع شبکه جهانی وب این صفحه را برای نشان دادن تاریخچه و چگونگی پیدایش شبکه جهانی وب راه‌اندازی کرد. برنرزلی این صفحه ساده را با تیتر World Wide Web، فونت Times New Roman و پس‌زمینه سفید بارگذاری کرد. شبکه جهانی وب در این سایت به این صورت تعریف شده بود: «یک روش بازیابی اطلاعات با هدف دسترسی همه به دنیای عظیمی از مدارک و اطلاعات.

در دهه 90 میلادی، اینترنت جهان که از طریق خطوط تلفن متصل می‌شد، به​وسیله اسنادی نمایش داده می‌شد، که به آن اچ.تی.ام.ال می‌گفتند. اچ.تی.ام.ال(HTML​)اولین زبان برنامه‌نویسی وب بود که دسترسی و مشاهده به صورت آنلاین را در اختیار کاربران قرار می‌داد. این نقطه آغاز نسل‌های مختلف برنامه‌نویسی در وب بود که تاکنون چهار نسل را سپری کرده است.

نسل اول

همان‌طور که اشاره شد اچ.تی.ام.ال تنها زبان برنامه‌نویسی برای طراحی وب بود که در سال‌های ابتدایی تولد شبکه جهانی وب استفاده می‌شد. اچ.تی.ام.ال بر پایه مفهومی نگارش یافته و از دهه 60 پایه‌گذاری شده بود. مفهوم ابرمتن یا همان hypertext که به دست تد نلسون در طول دهه 60 ساخته شده بود، تا چند دهه کاربرد مناسبی نداشت تا آن‌که در دهه 80 تیم برنرزلی با استفاده از همین مفهوم شبکه جهانی وب، زبان اچ.تی.ام.ال را اختراع کرد. این زبان با وجود تمام محدودیت‌های گرافیکی، آزادی‌های زیادی دارد که موجب ارتقای دنیای وب و تشکیل وبسایت‌‌های جدید در «عصر برنز» شد.

در آن سال‌ها کد‌های برنامه‌نویسی در انحصار افراد خاص و دولت‌ها قرار داشت، برای همین توسعه وب، سرعت کمی داشت. تا آن‌که کنسرسیوم شبکه گسترده W3C تشکیل شد که نهادی برای جلوگیری از انحصار کدهای طراحی وب از سوی شرکت‌های بزرگ بود. آزادی در دنیای وب و طراحی وبسایت در دنیای امروز به‌طور کامل مدیون این نهاد است. W3C هنوز هم مسئول تکنیک‌های برنامه‌نویسی، قوانین و دستورالعمل‌هایی است که تا امروز در طراحی وب استفاده شده و پس از موزائیک، مرورگر وب نت اسکیپ در پاییز 1373به دنیای وب قدم گذاشت و در مدت کوتاهی به یک مرورگر پیشرو تبدیل شد.

نسل دوم

بین سال‌های 1370 تا 1372 توسعه‌دهندگان زیادی کار با کد‌های اچ.تی.ام.ال را شروع کردند و دستورالعمل‌ کدهای اچ.تی.ام.ال روز به روز افزایش یافت. بنابراین برای جلوگیری از سردرگمی در کد‌های اچ.تی.ام.ال توسعه‌دهندگان وب به فکر گسترش آن افتادند و برچسب 1 را به زبان اچ.تی.ام.ال اضافه کردند تا پیش‌درآمدی برای تولد نسل‌های بعدی این زبان باشد. پس از تولد اچ.تی.ام.ال2 ، اینترنت نیز سریع‌تر شد و طراحان وب توانستند با توجه به قابلیت‌های اچ.تی.ام.ال پیچیدگی کار را بیشتر کنند. برای همین با آمدن نسخه دوم اچ.تی.ام.ال برنامه‌نویسی کمی پیچیده‌تر شد و گرافیک بیشتر مورد استفاده قرار گرفت.

نسل سوم

سال 1373، دستورالعمل‌های اچ.تی.ام.ال سر به فلک کشید و اچ.تی.ام.ال3 زاده همین گستردگی در زبان برنامه‌نویسی بود. طراحان در آن زمان گزینه‌هایی را برای استفاده از جداول به اچ.تی.ام.ال اضافه کردند و فرمول‌های پیچیده ریاضی وارد دنیای طراحی وب شد. در همان سال، مایکروسافت مرورگر خود را با نام اینترنت اکسپلورر روانه بازار کرد.در این زمان، طراحان آزادی بیشتری برای سفارشی کردن و زیبایی طراحی وبسایت خود پیدا کردند. وبسایت‌های نسل سوم به کاربران، زمینه‌های رنگارنگ و الگوی زیبایی را نمایش می‌دادند. همچنین به لطف GIF و فلش، تصاویر متحرک نیز وارد طراحی وب شد که یک نفس تازه برای شبکه جهانی وب به حساب می‌آمد. نسل سوم برنامه‌نویسی وب را می‌توان به عنوان عصر هنر نام برد. تحولات گرافیکی و زیبایی‌شناختی در این نسل بسیار بیشتر از هر عصر دیگری به چشم آمد و فرهنگ طراحی وب را به سمت نمایش پویا برد.

نسل چهارم

وبسایت‌های امروزی در نسل چهارم طبقه‌بندی می‌شوند. امروزه گذشته از اچ.تی.ام.ال، طراحان وب می‌توانند با ابزارهای دیگر برنامه‌نویسی مانند جاوا، اسکریپت، فلش، XML و CSS کار خود را پیش ببرند تا وبسایت‌هایشان سریع‌تر، چشم‌نوازتر و همچنین کارآمدتر باشد. امروزه وبسایت‌ها تعاملی از فیلم، بازی، صوت و گرافیک هستند که تمام نیاز‌های کاربران را برطرف می‌کند.

عصر جدید وبسایت‌ها تحت تاثیر نسخه پنجم زبان اچ.تی.ام.ال است؛ زبانی که دردسرهای استفاده از نرم‌افزار فلش را به طور کامل برطرف می‌کند و راه‌حلی برای بسیاری از مشکلات و خطاهایی است که در اچ.تی.ام.ال4 و XHTML1.1 طراحان و توسعه‌دهندگان با آن دست و پنجه نرم می‌کردند. اچ.تی.ام.ال5 تلاشی برای تعریف یک زبان واحد است تا بتواند دو زبان اچ.تی.ام.ال و XHTML را یکپارچه کند.

تولد سایت‌های موبایلی

از آنجا که سال 2012 میزان فروش بین‌المللی گوشی‌های هوشمند به 2.5 میلیارد رسید، تخمین زده می‌شود بیشتر مردم تا سال 2015 استفاده از تلفن‌های همراه هوشمند را به دیگر گجت‌ها ترجیح دهند. پس استفاده از وبسایت‌ها روی تلفن همراه نیز افزایش خواهد یافت. این به معنای آن است که همه وبسایت‌های جهان باید به فکر نسخه موبایلی سایت خود نیز باشند. وبسایت‌های تلفن همراه،‌ ژانر جدیدی در طراحی دنیای وب هستند که همه چیز را به سمت سادگی در کنار زیبایی می‌برند. طراحی وبسایت موبایل پاسخ به دو قابلیت در یک زمان است؛تجربه وب بهتر و در دسترس بودن همیشگی. این وبسایت‌ها باید قابلیت تطابق با اندازه‌های مختلف نمایشگرها را داشته باشند و بتوانند عناصری مانند فیلم، گرافیک، عکس، انیمیشن و حتی بازی را بدون آن‌که تحت تاثیر قاب کوچک تصویر قرار بگیرند به نمایش درآورند. اینترنت هم‌اکنون عرصه‌ای برای سرگرمی با قابلیت‌های بی‌حدو‌‌حصر است و فرقی ندارد آن را در صفحه تلویزیون 80 اینچی ببینید یا تلفن همراه 4 اینچی.

آرش جهانگیری