این تابستان‌ها، خطرناک‌ است

کیم نولتون، محقق ارشد هیات دفاع از منابع طبیعی و یکی از نویسندگان این گزارش می‌گوید: «تابستان همیشه فصلی بوده که بسیاری از مردم فرا رسیدن آن را انتظار می‌کشیدند، اما تغییرات اقلیمی روز به روز تهدیدات بیشتری را بر سیستم‌های طبیعی تحمیل می‌کند و طبیعتا ما نیز باید بیشتر به فکر باشیم.» دکتر نولتون باور دارد دنیا اکنون شاهد تاثیرپذیری هرچه بیشتر سلامت مردم به واسطه تغییرات اقلیمی است. نولتون که در مدرسه بهداشت عمومی میلمن نیویورک و با سمت استادیار دانشگاه کلمبیا مشغول فعالیت است، می‌افزاید: «افراد مسن، کودکان و کسانی که با مشکلات دوره‌ای تنفسی دست به گریبانند، بیشتر در معرض خطر هستند.» گزارش اخیر هیات دفاع از منابع طبیعی که در عین حال گزارش همتای خود یعنی ارزیابی اقلیم ملی را نیز مدنظر قرار داده، مشخصا براساس تازه‌ترین تحقیقات علمی و خط‌مشی‌ها تبیین شده است. در این گزارش استدلال شده تغییرات اقلیمی نه‌تنها به تاثیرات اساسی و مهم بر منابع مالی و سلامت عمومی منجر خواهد شد، بلکه حتی هزینه‌های جدی اکولوژیکی ازجمله تغییرات گسترده در شرایط آب و هوا و نابودی زیرساخت‌ها را نیز بر محیط تحمیل خواهد کرد. گزارش همچنین به آسیب‌های ناشی از خشکسالی‌ها و بروز سیلاب‌ها اشاره کرده و آنها را مهم برمی‌شمارد. این گزارش در عین حال هشدار می‌دهد تغییرات اقلیمی‌طی دهه‌های‌ آینده بشدت دارایی‌ها و سلامت مردم را تهدید خواهد کرد. خطراتی که دامنه گسترده آنها شامل سیلاب‌های مرگبار، افزایش سطح آب دریاها، امواج خطرناک گرما و تهدید بخش اعظم کشاورزی خواهد بود. با وجود این که گزارش مذکور به نوعی مطالعه موردی در کشور آمریکاست، اما متخصصان باور دارند دامنه تغییرات اقلیمی طبیعتا متوجه سایر مناطق جفرافیایی و کل سیاره زمین نیز خواهد شد. سال گذشته در دهه‌های آینده احتمالا اتفاقاتی نظیر جنگ، جنایت و دیگر اعمال خشونت‌آمیز بسیار پیش افتاده‌تر از تاثیراتی همچون افزایش موج‌های گرماست که تغییرات اقلیمی زمینه مساعد آنها را فراهم خواهند کرد.

آنچه در ادامه می‌خوانید، فهرست خطراتی است که می‌توانند گرمای تابستان را طی سال‌های آینده فرسایشی‌تر کنند.

1 ـ امواج گرما

تابستان‌ها همیشه گرم بوده، اما در آینده گرم‌تر خواهد بود. تغییرات اقلیمی در آینده امواج گرما را طولانی‌تر، گرم‌تر و تناوب آنها را بیشتر می‌کند. از سال 1259 هجری شمسی تاکنون که آمار و اطلاعات مربوط به هواشناسی و درجه حرارت هوا ثبت شده، در مجموع 9 سال جزو‌گرم‌ترین‌ها بوده، اما نکته جالب توجه این‌که هشت سال از این 9 سال خیلی گرم بعد از سال 1379 هجری شمسی اتفاق افتاده‌اند. گزارش در عین حال یادآور می‌شود اردیبهشت گذشته گرم‌ترین ماه سیاره زمین بوده که در طول تاریخ ثبت اطلاعات هواشناسی گزارش شده است. بنابر گزارش درجه حرارت هوا می‌تواند تا سال 1479 هجری شمسی (86 سال دیگر) حدود 3.8 درجه سلسیوس افزایش پیدا کند و این برای کره زمین یک فاجعه است. گرما چه به صورت مستقیم (به واسطه امواج گرما) و چه به صورت غیرمستقیم (به واسطه بیماری‌های قلبی ـ تنفسی) یکی از دلایل عمده مرگ و میر در آینده خواهد بود.

2 ـ روزهایی با هوای بد

به واسطه تغییرات اقلیمی، نه‌تنها روزها گرم‌تر خواهند شد بلکه حتی آلودگی ناشی از مه دود و ازن تروپوسفری افزایش پیدا کرده و به این سبب تعداد روزهای با هوای بد نیز بیشتر خواهد شد. منظور از ازن تروپوسفری، مولکول‌های ازن تشکیل‌دهنده لایه تروپوسفر زمین است که برخلاف مولکول‌های تشکیل‌دهنده لایه ازن، آلاینده زیست‌محیطی تلقی می‌شوند. ازن تروپوسفری یا ازن لایه زمینی به واسطه انجام واکنش شیمیایی میان ترکیبات آلی فرار و اکسیدهای نیتروژن در حضور نور خورشید پدید می‌آید. نتیجه تشدید چنین فرآیندی نیز طبیعتا افزایش تحریکات تنفسی و بخصوص وخیم‌تر شدن اوضاع سلامت برای کسانی است که به مشکلاتی نظیر آسم مبتلا هستند.

3 ـ حشرات گزنده

تغییرات اقلیمی می‌توانند شرایط ایده‌آلی برای گسترش بیماری‌هایی که ناقل آنها حشرات هستند، فراهم کنند. علاوه بر این، افزایش درجه حرارت هوا احتمالا به افزایش انواع ساس‌ها و کنه‌هایی منجر خواهد شد که به نوعی حاملان درجه اول باکتری‌هایی محسوب می‌شوند که مولد بیماری موسوم به لایم هستند. بیماری لایم اغلب به واسطه نیش کنه‌های پاسیاه آلوده به این باکتری به انسان منتقل می‌شود. از علائم شایع این بیماری نیز می‌توان به تب، سردرد، خستگی مفرط، خارش و جوش‌های خاص پوستی موسوم به میگران‌های اری‌تما اشاره کرد. (میگران‌های اری‌تما را در فارسی به نام چشم گاو نیز می‌شناسند). این بیماری که شروع آن از علائم و ظواهر پوستی است، در صورت عدم درمان به مفاصل، قلب و سیستم عصبی سرایت خواهد کرد. افزایش شمار حشرات ناقل بیماری نیل غربی و تب دِنگی نیز از دیگر تاثیرات منفی تغییرات اقلیمی خواهد بود. ویروس نیل غربی توسط حشرات منتقل شده و تاکنون درمان یا واکسن خاصی برای آن ارائه نشده است. این بیماری خوشبختانه اغلب علائم خاصی ندارد و تنها بین یک تا پنج نفر از افراد مبتلا به تب‌های حاد دچار می‌شوند. در مقابل حدود یک‌سوم جمعیت جهان در مناطقی زندگی می‌کنند که خطر عفونت دنگی در آنها شایع و زیاد است. این عفونت ویروسی در نواحی استوایی و زیراستوایی اغلب به علائم حاد و گاهی نیز مرگ منجر می‌شود. پشه آئدس ناقل این بیماری است و در نواحی حاره به ببر آسیایی مشهور است. تاکنون واکسنی برای بیماری دنگی تهیه نشده و تنها راه مقابله با آن پرهیز از گزیدگی است.

4 ـ رشد نامتعارف پیچک سمی

پیچک سمی گیاهی است که در آسیا و آمریکا به وفور یافت می‌شود. تماس پوست انسان با این گیاه گلدار اغلب به خارش پوستی، آبریزش بینی و ایجاد جوش‌های دردناک منجر می‌شود. علت این مساله را نیز باید در ترشح شیره این گیاه و نوعی ترکیب شیمیایی موسوم به اوروشیول جستجو کرد. اوروشیول نوعی آلرژن روغنی با منشاء ارگانیک است. پیچک سمی ظاهرا یک نگرانی ساده و پیش پا افتاده است، اما باید توجه داشت هر سال‌ صدها هزار مورد جدی از حساسیت به واسطه آن گزارش می‌شود. شمار چنین گزارش‌هایی در آینده حتی بیشتر هم خواهد شد، چرا که تغییرات اقلیمی، رشد سریع‌تر این گیاه و تولید سم اوروشیول بیشتر را به واسطه افزایش آلودگی ناشی از دی‌اکسیدکربن به دنبال خواهد داشت.‌ تغییرات اقلیمی در عمل باعث شاداب‌تر و سمی‌تر شدن این گیاهان می‌شوند.

5 ـ افزایش آلرژی‌ها

تحقیقات نشان داده افزایش درجه حرارت و میزان دی‌اکسیدکربن، رشد هرچه بیشتر گیاهان علفی هرز را به دنبال دارد. سال 1390 هجری شمسی تحقیقات نشان داد میزان تولید گرده گیاه علفی و گلده موسوم به رگ و یکی از شناخته‌شده‌ترین عوامل آلرژی زا، در برخی نقاط آمریکای شمالی نسبت به دهه 90 میلادی عملا چند برابر شده است. چنانچه افزایش میزان ازن با گرده افشانی بیشتر این گیاهان مقارن شود، آن گاه باید منتظر مشکلات تنفسی و بهداشتی جدی‌تر شد.

6 ـ بیماری‌هایی با ریشه غذایی

یکی دیگر از راه‌هایی که تغییرات اقلیمی می‌توانند از طریق آن زمینه بیماری انسان‌ها را مهیا کنند، ترغیب رشد باکتری‌هایی نظیر سالمونلا و کامپیلوباکترهاست که همه به نوعی ریشه غذایی دارند. سرعت تکثیر این باکتری‌ها در تابستان نسبت به دیگر فصل‌های سال بیشتر است. علاوه بر این افزایش رشد توده‌های جلبکی سمی بخصوص در آب‌های ساحلی، احتمال انتقال بیماری‌ها توسط غذاهای دریایی را بیشتر می‌کند.

7 ـ شناگری خطرناک

توده‌های جلبکی می‌توانند خطری جدی برای شناگران محسوب شوند. این مساله به دو دلیل مهم است؛ اول به‌واسطه بلع ناخواسته و هضم توده‌های جلبکی سمی و دوم به دلیل تماس‌های ناخواسته با پوست. تحت شرایط کنونی بهتر است دوستداران ورزش شنا پس از بارندگی‌های طولانی و شدید از شنا کردن پرهیز کنند، چرا که بارندگی‌های اینچنینی می‌توانند آلودگی‌ها و باکتری‌ها را با خود از زمین به آبگیرها منتقل کنند.

8 ـ آسیب جدی به پارک‌های ملی

بسیاری از پارک‌های ملی و حتی سایت‌های گردشگری به‌واسطه تغییرات اقلیمی در معرض خطر قرار دارند. افزایش سطح آب دریا، فرسایش ساحلی، افزایش سیلاب، بارندگی‌های سنگین و آتش‌سوزی‌های با تناوب بیشتر از جمله مواردی هستند که زمینه آسیب جدی به این عرصه‌ها را فراهم خواهند کرد.

فرناز حیدری / جام‌جم